SOCJOLOGIA EDUKACJIwgTROJKI.doc

SOCJOLOGIA EDUKACJI J

Etap przednaukowy:

- mądrość ludowa (wiedza ludowa)

- refleksje mędrców (filozofia)

Początki socjologii wychowania to 1837 rok - Comte.

Po 1837 roku trwa etap naukowy, cechuje go:

- instytucjonalizacja i specjalizacja nauki;

- rozwój metodologii badań naukowych

Przedmiot badań: analiza społeczeństwa, które stanowi zharmonizowaną całość składającą się z elementarnych cząstek zwanych rodzinami.

Metody badań:

- obserwacja życia społecznego

- eksperyment

- metoda porównawcza

- analiza historyczna

Polska – początki socjologii

Wyróżniamy trzy okresy:

I okres – socjologia przedwojenna - Poznań, Warszawa, Lwów, Kraków

II okres – socjologia międzywojenna – Kraków, Poznań

III okres – socjologia powojenna - Łódź

1.      Początki i główni reprezentanci przełomu XIX i XX wieku.

Polska podczas rozkwitu socjologii była pod zaborami. Niektórzy twierdzili, że prekursorzy polskiej socjologii to Andrzej Frycz – Modrzewski z Odrodzenia, ale bardziej uważa się Hugo Kołatają i Stanisława Staszica z Oświecenia.

Nie ma zgodności co do tego, kto jest prekursorem polskiej socjologii, kandydaci do miana ojca polskiej socjologii:

Ø      Józef Supiński (1804 – 1893) - prawnik, ekonomista, socjolog. 1860 - wydał rozprawę „Myśl ogólna fizjologii wszechświata” – uznana za pierwszą w Polsce próbę ujęcia systemu socjologii Comte.

Ø      Władysław Pilat (1857 – 1908) - wykładowca prawa wekslowego na Uniwersytecie Lwowskim, zainteresowania socjologiczne. Prace „Nowy zarys socjologii”, „O nowoczesnej socjologii”.

Ø      Bolesław Limanowski (1835 – 1935) - działacz socjalistyczny, działacz myśli społecznej, socjolog. doktoryzował się na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego we Lwowie. Wydał: „Socjologię”, „Historia ruchu społecznego”, „Naród i państwo”

Przeważa pogląd, że ojcem polskiej socjologii jest J. Supiński.

Słynni polscy socjologowie słynni na zagranicznych uniwersytetach:

Ø      Ludwik Gumplowicz (1838 – 1909) doktor prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim; jako pierwszy zajął się badaniem problematyki mniejszości narodowych.

Ø      Kazimierz Kelles-Kraus (1872 – 1905) - skończył studia w Paryżu, prowadził działalność naukową w Paryżu i Brukseli.

Ø      Bronisław Malinowski  (1884 – 1942) – etnolog, studiował na początku na Uniwersytecie Jagiellońskim, potem studiował za granicą. Badacz ludów pierwotnych. Profesor Uniwersytetu Londyńskiego.

Ø      Leon Winiarski (1886 – 1915) - docent Uniwersytetu Genewskiego.

Ø      Florian Znaniecki (1882 – 1958)

- twórca socjologii (humanistycznej) akademickiej w Polsce;

- socjolog polsko–amerykański;

- spotkał się z W. J. Thomasem w Polsce, który zastanawiał się czemu Polacy przyjeżdżają do Ameryki.

- Thomas zaproponował wspólne badania Znanieckiemu nad procesami adaptacyjno-integracyjnymi.

- wydali: „Chłop Polski w Europie i Ameryce” – V tomów.

- określił typy osobowości;

- wyróżnił 4 układy społeczne;

Ø      Róża Luksemburg (1870 – 1919) - doktor ekonomi, działaczka ruchu ekonomicznego, interesowały ją: społeczne skutki industrializacji, partie i ruchy polityczne.

Ø      Leon Petrażycki (1837 – 1931) – prof. uniwersytetu petersburskiego

2.      Socjologia międzywojenna

W okresie międzywojennym Florian Znaniecki wraca do Polski i osiada na Uniwersytecie Poznańskim, gdzie organizuje studia socjologiczne. Jest twórca socjologii akademickiej w Polsce.

1920 r. powstaje Katedra Socjologii i Filozofii Kultury, która później przekształciła się w Instytut Socjologii. 1930 r. założył czasopismo „Przegląd socjologii” – redaktor naczelny Znaniecki, pisano w nim tylko o programie socjologicznym. 1932 r. zaczęto kształcić w Polsce magistrów socjologii i od tej pory socjologia uzyskała status dyscypliny uniwersyteckiej a Florian Znaniecki został uznany za twórcę socjologii akademickiej w Polsce. Wychowankowie Znanieckiego: J. Chałasiński, J. Szczepański.
Florian Znaniecki wydał pierwsze podręczniki do socjologii:

„Socjologia wychowania” – T.1 i T.2;

„Wstęp do socjologii”

Przetłumaczone zostały one na angielski, są to do dziś podstawowe podręczniki akademickie. Gdy wybuchła wojna w Polsce Florian Znaniecki wracał do Polski ze Stanów Zjednoczonych, zawrócił i osiadł w Stanach Zjednoczonych do śmierci.

Poza Poznaniem ośrodkami była również:

Ø      Warszawa

Ludwik Krzywicki, Stefan Czarnowski, Władysław Grabski, Stanisław Ossowski, Rychliński, J. Chałasiński (uczeń Floriana Znanieckiego), Leon Petrażycki,

Ø      Lwów

Bolesław Pilak, Franciszek Bujak (badania społeczno-gospodarcze wsi), Kulczycki, Bolesław Limanowski.

Ø      Kraków

K. Dobrowolski (etnograf socjologiczny, podejmował temat tradycyjnej kultury chłopskiej)

Instytuty powstałe w okresie międzywojennym:

Ø      Instytut Gospodarstwa Społecznego,

Ø      Instytut Spraw Społecznych

- problematyka materialna, socjalna, zdrowie najniższych warstw społecznych. Kasprzycki koncentrował się na badaniach o tematyce zdrowotnej.

Ø      W Warszawie Instytut Kultury Wsi

Chałasiński, później przekształcony w Instytut Socjologii Wsi, wydawał roczniki socjologiczne wsi.

W czasie II wojny światowej socjologia była w konspiracji. Prowadzono studia socjologiczne, ale w 1944 r. został aresztowany podczas zajęć dr Władysław Okoński (uczeń Znanieckiego).

3.  Socjologia powojenna – Łódź głównym ośrodkiem

Odrodzenie socjologii nie odbyło się bez wielu znanych socjologów m.in. Florian Znaniecki. Dzięki J. Chałasińskiemu i Szczepańskiemu na Uniwersytecie w Łodzi zaczęły funkcjonować od 1945 r. studia socjologiczne. Później zaczęły one jeszcze funkcjonować w Krakowie, Poznaniu, Warszawie, Wrocławiu nie zdążono jednak wypromować żadnego magistra do 1950 r., bo wyrzucano tę naukę z list przedmiotów akademickich. Władze uznały, że jest to nauka burżuazyjna. Na KUL-u bez przerwy można było studiować socjologię. W 1956 wróciła socjologia do kształcenia akademickiego. Uruchomiono studia socjologiczne w Wyższej Szkole Nauk Społecznych przy KCPZPR (Komitet Centralny PZPR), kształciła socjologów dla aparatu władzy.

W 1984 przekształcono Wyższą Szkołę Nauk społecznych w Akademię Nauk Społecznych. Badacze nauk społecznych (Florian Znaniecki) zajmowali się problematyką integracji i adaptacji Polaków przesiedlonych (napływowych w Lwowie i Wilnie).
Problemy wychowawcze podejmowali:

Ø      Józef Chałasiński

Ø      Kowalski - Poznań, podręcznik „Socjologia wychowania”

Ø      Woskowski - socjologia wychowania

Ø      Szczepański

Ø      Sadaj

Ø      Winiarski - podjął tematykę osiedla mieszkaniowego

ZNANIECKI

CHAŁASIŃSKI

KOWALSKI

SZCZEPAŃSKI

Społeczna rola socjologa powinna polegać na:

- diagnozuje

- dostarcza ekspertyw i przesłanek pewnych decyzji przez pokazywanie społecznych konsekwencji i alternatywnych wyborów;

- popularyzator wiedzy o społecznych wartościach

- pomoc społeczna, by ludzie potrafili zrozumieć samych siebie

Florian Znaniecki o wychowaniu – „we wszystkich czasach, u wszystkich ludów wychowanie polega na pewnych czynnościach spełnianych przez pewnych ludzi z zamiarem wywołania, zahamowania lub zmodyfikowania zaraz lub dalszej przyszłości pewnych czynności innych ludzi” Wychowanie jest zatem działalnością, dążącą do wywarcia wpływu na postępowanie ludzkie. Wszelka czynność, której przedmiotem jest człowiek, a zamiarem wpłynięcie na postępowanie tego człowieka, jest czynnością społeczną. Wychowanie jako działalność społeczna należy do tej samej dziedziny zjawisk, co np. życie towarzyskie, praca organizacyjna w stowarzyszeniach.

Wychowanie jest częścią wielkiej sfery życia kulturalnego, w której właściwym przedmiotem czynnych dążeń jest człowiek. Wychowanie, jest obszarem, na którym splatają się fakty społeczne z innymi faktami tj. mowa, religia, wiedza. Wychowanie dokonuje się w czynach społecznych, których przedmiotem jest wychowanek i które wywołują reakcje społeczne z jego strony. Zadaniem wychowania jest dostarczenie grupom społecznym członków przygotowanych do czynnego w nim udziału. Grupy społeczne narzucają działalności wychowawczej zadania, uzależnione od swych własnych potrzeb oraz organizują i kontrolują wpływy wychowawcze, którym podlegają ich przyszli członkowie.

Proces wychowawczy realizuje się w ramach unormowanego stosunku społecznego między wychowawcą a wychowankiem. Wynikiem zamierzonego procesu wychowawczego, wspólną rzeczą wychowawcy i wychowanka jest urobienie (częściowe lub całkowite) wychowanka na osobnika społecznego.

Elementy teorii wychowania Znanieckiego koncentrują się wokół 2 zagadnień:

- społecznych warunków wychowania:

* grupy, do których wychowanie przysposabia osobnika,

* środki, jakimi posługuje się w dobieraniu i przygotowywaniu nowych członków,

* potrzeby i dążenia zbiorowe, które warunkują stawiane nowym członkom wymagania.

- społecznego przebiegu procesu wychowania:

* środki i metody,

* środowisko, w którym przebiega.

* jak odbywa się proces wychowawczy.

Funkcją socjologii wychowania jest badanie obiektywnie i porównawczo tych wyróżnionych rodzajów systemów społecznych w różnych społeczeństwach przeszłych i obecnych na całym świecie.

2. Socjologia edukacji – przedmiot, problemy, funkcje.

Socjologia wychowania i edukacji bada rzeczywistość społeczno–wychowawczą w aspekcie teoretycznym, empirycznym i socjotechnicznym.

PRZEDMIOT BADAŃ:

Ø      zbiorowości społeczne, zjawiska, procesy socjalizacyjne i wychowawcze decydujące o kształtowaniu się poszczególnych jednostek, grup, klas, warstw, kategorii zbiorowości etnicznych i terytorialnych

Ø      instytucje wychowawcze regulujące przebieg procesów resocjalizacyjnych, wychowawczych wpływające na strukturę, treści i formy, organizację czynności wychowawczych i społeczno – kulturowych warunków wychowania oraz działalnością edukacyjną pośrednią lub bezpośrednią innych instytucji,

Ø      społeczno-kulturowy przebieg procesów wychowania i zachowań, organizacji i dezorganizacji sprzyjającej bądź nie realizacji celów oraz zadań wychowania i edukacji, zmiany i przekształcenia zachodzące pod wpływem edukacji i działalności społeczno – zawodowej.

...