socjologia edu. 8.10.doc

8.10.12r.

T: Socjologia przestrzeni edukacyjnej.

Przestrzeń – środowisko życia, byt środowiskowy, byt grupy społecznej.

W literaturze pod nazwą topos (miejsce toposu człowieka) to jest struktura i zbiór jednostek połączonych lub rozpatrywanych z punktu widzenia łączących ich relacji.

              Kategoria znajduje swoje zastosowanie w różnych naukach społecznych

·         socjologii, antropologię kultury,

·         geografię, architekturę.

Jest ona wielorako rozumiana. W nauce tej spotykamy się z tym pojęciem jako przestrzeń społeczna  lub międzyludzka. Różne rozumienie tego wynika z faktu, że Zygmunt Bauman                   

istnieje takie coś jak płynność życia, szczególnie przy badaniu teorii funkcjonalno- strukturalnej.

              Zasadniczym kryterium jakiejkolwiek przestrzeni społecznej jest przypisywanie jej powiązania z jakimś układem społecznym. Spotykamy takie spojrzenie u Durkheina, który przestrzeń obok pojęcia czasu, rodzaju, liczby, przyczyny, osoby, części i całości traktował jako podstawową kategorię umysłu, umożliwiające jednostkom tworzenie jakichkolwiek form życia społecznego i efektywnego zgodnego z oczekiwaniami funkcjonowania w nim.

Emil Durkhein sformułował tezę, iż społecznie wyobrażana przestrzeń odwzorowuje organizację życia społecznego, a zwłaszcza jej symboliczny wymiar zawarty w znaczeniach przypisywanych wartościom, ideałom, wierzeniom, a więc tym wszystkim elementom, które dzisiaj nazywamy kulturą symboliczną.

Ojcem tak rozumianej socjologii przestrzennej uznany został Georg Simmel 1903r. - po raz pierwszy użył tego pojęcia. Zwrócił on uwagę na przestrzenną kategorię funkcjonowania człowieka, ukazując zróżnicowanie i reakcję interakcji społecznej.

Simmel tą przestrzenią zajął się wtedy, gdy zaczął rozpatrywać funkcjonowanie socjologii w postaci interakcji społecznej.

Kategoria przestrzeni jako ojca zyskała szczególne znaczenie w opisie i wyjaśnieniu mentalności mieszkańców miast. W opisie i wyjaśnieniu zagrożeń jakie niesie życie w mieście, a jednocześnie jako czynnik pokazujący możliwości rozwijające człowieka w zakresie zmieniających się wzorów, wartości społecznej.

W 1938r. Opublikował artykuł Floriana Znanieckiego (twórca socjologii edukacji). „Socjologiczne podstawy ekologii ludzkiej”. W artykule Znaniecki stwierdza, że sprawy przestrzennego rozmieszczenia ludzi i przestrzennej jej ruchliwości mogą być traktowane z punktu widzenia wiedzy przyrodniczej bądź z punktu widzenia wiedzy kulturalnej. To rozumienie Znanieckiego ukazuje fakt, że przestrzeń trzeba rozpatrywać przez współczynnik humanistyczny. Zaproponował on zastąpienie pojęcia przestrzeni pojęciem wartości przestrzennej.

Do klasyków polskich socjologii przestrzeni zalicza się Ossowskiego z jego artykułem pt. „organizacja przestrzeni i życia społecznego w przyszłych osiedlach”.

Wg Szczepańskiego przestrzeń społeczna składa się z konfiguracji faktycznej przestrzeni w rzeczywistym czasie. Otacza ona i włącza fizyczne przedmioty, które biorą udział w tym procesie.

W związku z powyższym tak rozumianej przestrzeni musimy zauważyć, że występują różne nurty.

1.     Nurt – perspektywa strukturalno – funkcjonalna.

2.      Nurt – stratyfikacyjny – w socjologii edukacji zorientowany był na opisywanie, wyjaśnianie społecznych skutków funkcjonowania systemów szkolnych powiązanych z uwarunkowaniami społecznymi. Wykazał on, że w oświacie istnieje wiele nierówności społecznych mimo upowszechnienia edukacji (łatwiejszy dostęp do edukacji, np. Internet).

Wykształcenie potwierdzone ukończenia szkoły stało się ważną cechą położenia społecznego w systemie stratyfikacji. System szkolny uznany został jako element „ruchliwości społecznej”.

Ruchliwość: pionowa, pozioma.

·         Pionowa – dzięki systemowi społecznemu można zmienić swoją grupę społeczną; Lippert, Windiks, Blom.

Pojawił się w ramach nurtu stratyfikacyjnego mechanizm selekcyjny, odwoływał się do konfliktu klasowego.

Wpływ na zainteresowanie socjologów oświatą miały 2 typy procesów:

I.       związany z zainteresowaniem badaczy czy wzrastające nakłady na oświatę są właściwie wykorzystywane. Pojawiła się też Teoria Kapitału Ludzkiego (starała się określić ekonomiczne aspekty w związku między społeczeństwem, gospodarką a oświatą. Wg tej teorii o sukcesie gospodarki państw wysoko rozwiniętych decyduje nie tylko kapitał i technologia, ale również klasyfikację ludzi, którzy je wprowadzali. Zgodnie z tą teorią kraje tkwiące w kryzysie nie rozwijają się z powodu braku odpowiednio wykwalifikowanych ludzi.

II.   Były pojawiające się lata 60 przejawy zjawisk kryzysowych w szkołach (w oświecie). Te zjawiska kryzysowe wzmogły zainteresowanie w badaniu efektów kształcenia w poszczególnych systemach oświatowych. Zwróciły one uwagę na usytuowanie oświaty w społeczeństwie, kryzysogenne procesy będące jego wynikiem. W związku z tym pojawiły się różne koncepcje zmian w oświecie. Te koncepcje starały się odpowiedzieć na pytanie: „Jak uczynić szkołę bardziej efektywnym instrumentem przemian społecznych?”

Orientacja  funkcjonalna opiera się w głównej mierze na tradycyjnej socjologii edukacji na określenie sposobu ujmowania procesu wychowania i roli jaką w nim pełni społeczeństwo i tak jak mówi Emil Durkhan „Jednostka jest wychowana nie tyle dla niej samej, ile dla społecznego otoczenia, w którym ona żyje”.

Koncepcji funkcjonalnej system oświaty traktowany jest jako element szerokiego systemu społecznego jako taki ma on w stosunku tego systemu społecznego wypełnić określone funkcje. W tym rozumieniu socjologii edukacji interesuje badanie, wyjaśnianie i określanie jakie to funkcje ma ten system wypełniać. W myśl tej koncepcji do najważniejszych funkcji zadań oświaty do tego systemu zaliczamy:

1.        kształcenie – wyposażanie w jednostki odpowiedni zasób wiedzy i kwalifikacji, którą ma ta jednostka spożytkować w ramach swojej aktywności życiowej.

- system oświaty ma odpowiadać na zapotrzebowania społeczne (zawód itp.),

- preferuje i określa  gospodarkę  system kształcenia w tej funkcji musi w praktyce spełniać rolę drabiny społecznej. Jednostki dynamiczne aktywne będą kształtowane przyszły porządek społeczny.

2.     Wychowanie – formowanie osobowości wychowanków zgodnie z ideałami panującymi w społeczeństwie i wartości tego społeczeństwa. Oznacza to, że systemy wartości winne odpowiadać wartością związaną z oczekiwaniami społeczeństwa.

3.     Integracja społeczna – organizacje uczniów, wychowanków wywodzących się z różnych grup, klas, kategorii społecznych wokół różnych celów, wokół wspólnego systemu wartości (wzór normatywny).

4.     Utrzymanie porządku społecznego – poprzez szerzenie, wszczepienie wartości, które pozwalają zachować równowagę temu systemowi.

5.      Przekazywanie narodowej kultury symbolicznej poprzez zapoznawanie z jej elementami.

W koncepcji funkcjonalnej dąży się do utrzymania równowagi.

Teoria funkcjonalistyczna przedstawia 2 mechanizmy i jego wpływ na funkcjonowanie różnych podsystemów edukacyjnych.

Mechanizm homeostazy – polega na tym, że jeżeli zmienia się odpowiednio wyraźny 1 ze systemów to pozostałe podsystemy starają się do zaistniałej zmiany zastosować. Jeżeli systemy będą dynamiczne to podsystem będzie dynamiczny.

Mechanizm zmian w reakcji z otoczeniem

Żaden system edukacyjny nie istnieje w próżni, otoczenie w jakim się znajduje i działa ma wpływ na jego funkcjonowanie, dynamizm.

W teorii zmiany funkcjonalnej system oświaty traktowany jest jako instrument przyspieszający modernizację.

Podejście konfliktowe w socjologii

Przezwyciężanie konfliktu, likwidacji ich źródeł staje się dla zwolenników konfliktowych

Wszystkiego rodzaju instytucje społeczne są zaspokojeniem ogólnospołecznych potrzeb, ale także sposobem artykularnych interesów grupy. System oświaty staje się sposobem realizacji władzy.

Parsons - „System kształcenia jest sposobem realizacji stosunków władzy ukształtowanych pod maską działań pedagogicznych”.

22.10.12r.

Socjalizacja – jest pojmowana jako stan rzeczy, nie jest czymś bezpośrednio uchwytnym, ani normatywnym a istnieje.

W literaturze mamy różne pojęcia. Można wyciągnąć z nich wniosek, że: socjalizacja to proces, dzięki któremu jednostka wdraża się do sposobu życia grupy i szerszego społeczeństwa poprzez uczenie się reguł i idei zawartych w kulturze.

U Woźniaka każdy przechodzi proces nabywania umiejętności. Odbywa się to gównie w grupach pierwotnych.

Zdaniem Gutdena i Harelmana socjologię należy ujmować  jako proces powstawania i ujmowania rozwoju osobowości w zależności społecznej przekazywanym środowisku socjalnym i materialnym. Chodzi o to by człowiek stał się podmiotem zdolnym do społecznego działania.

Czynniki mające wpływ na rozwój jednostki to ogół warunków środowiskowych. Każde ze środowisk, w którym się przeżywa oddziałowuje na nas w większym lub mniejszym stopniu. Wpływ środowiska rozpatrywany może być pod specyficznym kątem. Chodzi o całokształt społecznie przekazywanego środowiska i jego znaczenia dla rozwoju osobowości i wartości. Najprostszym organizmem przyswajania środowiska jest proces uczenia się – osobowość człowieka odznacza się pewną stałością i możliwe jest przewidywanie jego zachowań na podstawie jego doświadczeń z przeszłości.

              Proces odbywa się na kilku poziomach.

·         Polegają one na zdobywaniu kompetencji i umiejętności, które są niezbędne dla społeczności – minimum kulturowe.

·         Poziom – konkretna kultura – wejście do konkretnej kultury, przyswojenie podzielanych w jej ramach swoistych idei, przekonań, reguł, symboli.

·         Poziom – konkretne role – opanowanie konkretnych ról społecznych – związane z określonymi pozycjami, do których jednostka aspiruje.

Rodzaje socjalizacji:

3.      socjalizacja pierwotne (początkowa) – odbywa się w rodzinie a następnie w innych grupach pierwotnych, np. grupie sąsiedztwa. Jednostka zostaje wprowadzona w świat reguł, uczy się podstawowych zachowań społecznych. Inaczej przebywa w rodzinie, a inaczej w grupie rówieśniczej.

4.      Socjalizacja wtórna – często towarzyszy jej rytuał przejścia („chrzest”).

5.      Socj. Polityczna – wdrażanie do pewnej kultury politycznej, np. demokracji.

6.      Socjalizacja antycypacyjna – wyprzedzanie identyfikacji z grupą. Człowiek staje się kompetentnym członkiem grupy zanim się zapisze do niej.

7.      Akulturacja – przyjęcie kultury jako własnej, która jest odmienna od tej, w której się urodziliśmy.

8.      Socjalizacja odwrotna – przebiegu w przeciwnym kierunku niż normalnie.

9.      Kontrsocjalizacja – wdrożenie do ról dewiacyjnych czy przestępczych.

Funkcje socjalizacji:

·         mechanizm transmisji kulturowej – dorobek, który przenosimy z pokolenia na pokolenie, może ulec bogaceniu się, ale odbywa się przez wiedzę przekazywaną przez pokolenie.

·         Utrzymanie zachowań ludzi w ramach ustalonych wzorców – działania ludzi odpowiadają społecznym oczekiwaniom.

Klęska socjalizacji jest gdy ludzie nie chcą postępować według reguł, ale co gorsza przestają bać się społecznych sankcji.

Koncepcje socjalizacji:

III.                       psychoanalityczna – XIX w. Zygmunt Freud – osobowość człowieka składa się z 3 systemów: ID, EGO, SUPER EGO. Każdy system ma swoje charakterystyczne funkcje. Zachowanie człowieka jest rezultatem interakcji między nimi.

W grupie ID mamy instynkty życiowe, seksualne, śmierci. Suma biologiczna wyznaczonych genetycznie popędów, które mają, które mają zredukować napięcia, w których żyjemy.

EGO – część umysłu reprezentuje rozsądek i racjonalną kontrolę dostarczając równowagi pomiędzy tym czego żąda natura, a czego żąda kultura.

SUPER EGO – część umysłu reprezentuje sumienie, moralność tzw lekcja społeczna.

Teoria – cały człowiek w ciągu życia znajduje się w stanie konfliktu próbując równoważyć wewnętrzne społeczności pomiędzy ID a SUPER EGO oraz zewnętrzne konflikty pomiędzy własnymi pragnieniami a wymaganiami środowiska.

Freud – osobowość człowieka rozbija się w dzieciństwie. Dziecko przechodzi procesy w stadiach (psychoseksualne – rozwój psychiczny zależy od zmieniającej się ekspresji energii seksualnej w różnych części ciała w miarę dojrzewania dziecka): oralne, edypanle – faliczne, lateralne – utajone, genitalne.

Główne założenia psychoanalityczne – ważne procesy cykliczne przebiegają nieświadome. Wczesnodziecięce procesy transformacji i popędu mają znaczenie dla dalszego rozwoju osobowości. W odniesieniu do socjalizacji należy zauważyć, że istnieje zróżnicowany model mechanizmów, którym aktywność jednostki opisuje się w kategorii zależy między ID a SUPER EGO. Niezwykle istotne dla teorii socjalizacji jest psychoanalityczne rozumienie ontogenezy jako kolejnych kryteriów dojrzewania.

Proces jednostki dokonuje się w fazach. Warunkiem pokonania kryzysu jest doświadczenie i przezwyciężenie kryzysu poprzedniego.

Froud mówił, że specyficznej rozwój każdej płci nabycie tożsamości płciowej łączy się z przyjęciem dla płci odpowiedniej roli, a rozwój płci zaczyna się od różnych reakcji na różnice płciowe. Nabycie tożsamości płciowej opisywane jest jako kryzys procesu uczenia się zachodzące przy napięciu między warunkami społecznymi a autonomicznymi.

Koncepcja socjologiczna Eisenstadt

twórca zarysu socjologizmu młodzieży, jego koncepcja podejmuje problem młodzieży, struktury wychowań i grup w społeczeństwie.

Przy konstruowaniu swojej teorii zadaje pytanie: w jakich społecznych warunkach strukturalnych występuje młodość jako odrębna faza wiekowa? Jaki jest wkład młodzieży w proces stabilizacji?

Społeczeństwo:

6.     partykularystyczne (prowincjonalne) – rodzina wystarcza do tego by przygotować dzieci do życia dorosłego,

7.      uniwersalistyczne – występuje pośredniczący obszar społeczeństwa, gdzie dorastający człowiek nie tylko przybiera role społeczne w rodzinie, ale także role poza rodziną. Czynnikiem pośredniczącym są grupy młodzieżowe.

Socjalizacja w wieku młodzieńczym jest udana, gdy komunikacja w wystarczający sposób przyczynia się do tego, że człowiek może odbywać określone role w życiu społecznym.

Freud akcentuje dość istotną kwestię i proces przekształcania z osoby w jednostkę dorosłą. Spotykamy antynomię czy odchylenie. Sytuacje mogą mieć miejsce u ludzi młodych, którzy mogą nabrać dystansu lub przybrać wrogie nastawienie wobec społeczeństwa.

5.11.12r.

Temat: Rola środowiska lokalnego w życiu człowieka.

Społeczność lokalna, do której należy człowiek ma świadomość tworzenia lokalnej jedności.    Charakteryzuje się wspólne działania na rzecz wspólnych ideii.

Jednostka przynależąc do takiej grupy nabywa kompetencji potrzeb do życia a przede wszystkim zyskuje poczucie bezpieczeństwa.

Środowisko lokalne ma sens terytorialny, demograficzny, kulturowy, religijny i instytucjonalny.

Oprócz zamkniętego obszaru, na którym żyje społeczeństwo lokalne lokalność oznacza cały system instytucji służących organizacji życia zbiorowego, w więc instytucje usługowe, kulturowe, Kościoły, obyczajowość, normy moralne itp.

Próbując zdefiniować to środowisko można powiedzieć, że jest to gromada ludzi zamieszkującej ograniczone i izolowane terytorium posiadających i ceniących wspólną tradycję wartości i symbole, instytucje a także odrębność i gotowość do wspólnoty działania żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa.

Ta struktura społeczna uwarunkowana jest środowiskiem naturalnym. Według Antoniny Kłoskowskiej tradycyjnymi cechami tego środowiska są:

·         małe rozmiary,

·         względna izolacja od świata,

·         daleko posunięta samowystarczalność,

·         bezpośrednie osobiste kontakty oparte na pokrewieństwach, sąsiedztwie.

Znaczącą większość etniczną, zawodową i ekonomiczną jedność norm, obyczajowych wierzeń i przyzwyczajeń.

Hawley twierdzi, że społeczność lokalna jest jak organizm ludzki, mniej lub bardziej samowystarczający, funkcjonuje wg pewnych zasad: wzrost, dynamika. Przyrównuje życie społeczności lokalnej do życia przyrodniczego.

              W tej społeczności lokalnej ważna jest:

10.   interakcja zachodząca między ludźmi, gdzie stykają się na niewielkim obszarze a jedność pochodzi od zależności między poszczególnymi członkami tej społeczności,

11.    emocjonalne przywiązanie, poczucie przynależności ludzi do danej społeczności,

12.   więzi społeczne, bez nich grupa miałaby charakter statyczny.

Chcąc zidentyfikować zbiorowość społeczności lokalnej rozpatrujemy:

·         intencjonalne współdziałanie – postrzeganie swego środowiska jakie akceptowanego życia zbiorowego,

·         styczność przestrzenna – postrzeganie obecności drugiego człowieka,

·         łączność psychiczna – gotowość do nawiązywania bezinteresownych związków z innymi ludźmi.

Najmniejszą formą integracji jest styczność przestrzenna.

IV.  wspólnota kulturowa – to co wiąże ludzi.

Kultura – wartości, obyczaje, tradycje, przekazywanie pokoleniom.

Kultura w namyśle społeczności lokalnej – wspólne idee, podobne sposoby życia, najbliższe otoczenie.

Obecnie więź społeczna opiera się głównie na stycznościach rzeczowych.

Im bardziej społeczność jest zurbanizowana tym bardziej rozpada się struktura.

Obecnie społeczeństwo lokalne w tradycyjnym rozumowaniu traci sens. Zmienia strukturę i funkcje, podlega procesowi specjalizacji.

Zmieniające się możliwości komunikacji społeczności powodują, że dany teren jest tym co nazywamy lokalną wioską.

W tej sytuacji środowisko lokalne, które było jednym z podstawowych środowisk wychowujących przestaje pełnić tą główną rolę.

Środowisko lokalne jest skutecznym zabezpieczeniem społecznym przed patologią i dezorganizacją.

Społeczeństwo lokalne pełni funkcję kontrolną. Środowisko społeczne (element społeczności lokalnej)  oddziałowuje na człowieka poprzez element dorobku historycznego.

Elementy kultury zdominowane są przez treści poza środowiskowe, które to treści udostępniają środki masowego przekazu.Środowisko lokalne stanowi zespół współwyznaczności rozwoju i wychowania. Kształtuję się na podłożu rozmieszczenia ludności, aktywności społecznej.

Środowisko lokalne modyfikuje potrzeby człowieka. Środowisko wyznacza tryb życia. Powtarzalność pewnych sytuacji określa zmienny i potrzebny tryb życia człowieka.

12.11.12r.

Temat: Kultura w relacjach z procesem wychowania oraz kultura a komunikowanie się.

Cechy kultury:

·         Kultura ma charakter osobowy tzn., że osoba tworzy kulturę, w niej się wyraża i utrwala.

Kultura kształtuje osobę. O ile kultura w danym społeczeństwie bardziej wpływa na osobowość jednostki o tyle jest bardziej wartościowa.

·         Kultura jest zjawiskiem społecznym. Powstaje w międzyosobowej komunikacji i służy w niej. Każda grupa społeczna tworzy własny system znaków, powiązań, dzięki którym odbywa się międzyosobnicza komunikacja. Im bardziej system znaków jest wzbogacony i im bardziej sprzyja międzyosobowej komunikacji tym dojrzalsza jest kultura danej grupy.

·         Kultura ze swej istoty łączy ludzi i jednocześnie różnicuje ich w zależności od tego do jakiej grupy przynależy. Poznawcze grupy społeczne różnicują się poprzez kulturę.

·         Kultura ma charakter dynamiczny – może rozwijać się charakter osobowy w sposób dynamiczny, a może słabnąć, może być źródłem rozwoju albo rozkładu. Dla jednej osoby może mieć charakter dynamiczny, a może nic nie znaczyć.

Kultura według Antoniny Kłoskowskiej – to wartości, normy, dobra materialne i niematerialne, które mają wymiar czasowy są przekazywane z pokolenia na pokolenie i stanowi o rozwoju człowieka.

Tak rozumiana kultura przez wszystkie społeczności to system znaczeń i powiązań, które pozwalają na zrozumienie innych społeczeństw.Są pewne terytorialne znaczenia kultury, np. praca.

Praca – inaczej jest rozumiana w Europie a inaczej w Azji.

Nie możemy określać, że ta kultura jest gorsza czy lepsza.

Froud i From – kultura tłamsi człowieka – pewne normy kultury nie pozwalają się zachowywać nie tak.

Zygmunt From ...