Urszula Strzelczyk

Programy terapeutyczne

Jednym z podstawowych zadań dydaktyczno-wychowawczych szkoły jest wspieranie wszechstronnego rozwoju ucznia, wyposażenie go w wiedzę, umiejętności oraz postawy cenione i pożądane w społeczeństwie.

              Do realizacji tych zadań konieczne jest nie tylko opracowanie programów dydaktyczno-wychowawczych i profilaktycznych, lecz także programów terapeutycznych.

              Programy terapeutyczne są kierowane przede wszystkim do uczniów z niepowodzeniami szkolnymi spowodowanymi zaburzeniami rozwoju sfery:

·        emocjonalno-społecznej,

·        ruchowej,

·        wzrokowej i słuchowej

oraz

·        mowy.

Poniżej przedstawiam jedną z propozycji programów terapeutycznych opracowanych pod moim kierownictwem przez słuchaczy kursu kwalifikacyjnego Terapia pedagogiczna na warsztatach na temat metodyki nauczania początkowego oraz poświęconych zajęciom korekcyjno-kompensacyjnym i wyrównawczym dla dzieci z zaburzeniami w nauce czytania i pisania. Kurs ten był zorganizowany i prowadzony przez nasz ośrodek.

Programy są skierowane do nauczycieli prowadzących zajęcia korekcyjno-kompensa-cyjne z dziećmi przejawiającymi trudności w czytaniu. Głównymi celami programów są: usprawnianie narządów artykulacyjnych do prawidłowej wymowy, techniki czytania oraz doskonalenie czytania ze zrozumieniem. Są one osiągane poprzez stosowanie:

·        metod czynnościowych, eksponujących, aktywizujących, relaksacyjnych oraz wizualizacji, afirmacji itp.,

·        sposobów pracy: indywidualnej, zbiorowej, zespołowej, treningów zaburzonych funkcji, harmonii emocjonalno-społecznej,

·        środków dydaktycznych, aktywizujących czynności zewnętrzne i wewnętrzne ucznia w procesie nauki czytania, rozwijających i pobudzających zainteresowania czytelnicze oraz wspierające i inspirujące uczniów w treningu ich zaburzonych funkcji wzrokowych, słuchowych, ruchowych i emocjonalno-społecznych.

Treści programowe zawierają cele, materiał, działania terapeutyczno-dydaktyczne oraz przypuszczalne osiągnięcia. Mogą być modyfikowane, rozszerzane lub uzupełniane w zależności od indywidualnych potrzeb ucznia z trudnościami w nauce czytania.

Nauczyciele terapeuci opracowują indywidualne programy terapeutyczne dla swoich uczniów. Na ich podstawie planują działania pedagogiczne, dzięki którym uczeń ma szansę wrócić do normalnego procesu dydaktyczno-wychowawczego klasy i szkoły.

Przedstawiona propozycja obejmuje tylko zaburzenia wymowy. Ma pomóc młodym stażem nauczycielom w organizacji ich czynności terapeutycznych i dydaktycznych. Mam też nadzieję, że innych nauczycieli pobudzi do aktywnych i twórczych działań edukacyjnych.

W następnym numerze „Forum Nauczycieli” postaramy się przedstawić inne, również ciekawe propozycje programów terapeutycznych do zajęć korekcyjno-kompensacyjnych i dydaktyczno-wyrównawczych.

Program logoterapii dziecka z wadą wymowy

(rotacyzm)

Uwaga! Terapię zaburzeń wymowy można prowadzić indywidualnie lub zespołowo w zależności od rodzaju i nasilenia zaburzeń.

I. Ogólna charakterystyka problemu

Rotacyzm (łac. Rhotacismus) jest to nieprawidłowa wymowa głoski r. Wyróżniamy trzy formy wadliwej wymowy tej głoski. Są to:

1.      Deformacja (rotacyzm właściwy) – tworzenie dźwięku nie występującego w systemie fonetycznym danego języka. Na skutek zmiany miejsca artykulacji (głoska r powstaje m.in. w wyniku drgań języczka, warg, policzków) brzmienie r jest zdeformowane. Rotacyzm właściwy ma wiele postaci; należą do nich rerania:

·         języczkowe,

·         wargowe,

·         międzyzębowe,

·         policzkowe,

·         podniebienne,

·         gardłowe,

·         nosowe,

·         boczne,

·         krtaniowe,

·         językowo-wargowe,

·         językowe boczne,

·         świszczące.

2.      Substytucja (pararotacyzm) – zastępowanie głoski r  innymi głoskami wymawianymi prawidłowo. Większość dzieci zaczyna wymawiać głoskę r  dopiero około 3 – 5 roku życia, wcześniej zastępując ją innymi, łatwiejszymi głoskami, np.: j, l, ł, d, w (rotacyzm rozwojowy). Jeżeli zjawisko to trwa dłużej niż do 6 – 7 roku życia, staje się patologią i jest symptomem opóźnionego rozwoju mowy w zakresie artykulacji.

3.      Elizja (mogirotacyzm) – opuszczenie głoski r jako jednego ze składników wyrazu (r = 0). Może być zjawiskiem rozwojowym, bądź – gdy się przedłuża – patologicznym.

II. Opis przypadku

              Uczennica klasy pierwszej, która prawidłowo artykułuje wszystkie głoski za wyjątkiem fonemu r. Inteligentna i bystra dziewczynka, nie mająca żadnych trudności w nauce. Rodzina pełna i funkcjonująca prawidłowo.

III. Diagnoza logopedyczna

              Rotacyzm właściwy występujący w postaci rerania języczkowego. Drgania wykonywane są przez języczek znajdujący się na końcu podniebienia miękkiego. Podniebienie miękkie jest uniesione i zamyka przejście do jamy nosowej. Język nie bierze udziału w artykulacji. Prawidłowa budowa narządów artykulacyjnych i aparatu fonacyjnego; brak wady zgryzu; orientacyjne badanie słuchu – prawidłowe; słuch fonemowy w normie. Oddech płytki, tor oddechu nieprawidłowy – dziecko ma nawyk oddychania ustami.

IV. Logoterapia

              Terapia rotacyzmu języczkowego polega na usprawnianiu czubka języka dziewczynki, a także wykształceniu u niej prawidłowego nawyku oddychania.

Cel główny programu: prawidłowa artykulacja głoski r

Cele szczegółowe programu:

1.      Przygotowanie narządów artykulacyjnych do prawidłowej realizacji głoski r.

2.      Właściwa praca logopedyczna.

3.      Utrwalenie wywołanego dźwięku.

4.      Automatyzacja wywołanego dźwięku.