3 jungjacobi2.doc

Psychologia osobowości

Ćwiczenia- materiały autorskie

Anna Chryc- Gawrychowska

psychologia analityczna- carl gustav jung

Jung traktował magię i mit jako składnik wszystkich epok i kultur. Wierzył, że buduje uniwersalną, pozahistoryczną i pozaspołeczną teorię psychiki, zdolną wyjaśnić funkcjonowanie człowieka niezależnie od tego, w jakiej żyje on epoce lub kulturze. Jako pierwszy zwrócił uwagę na kategorię przyszłości i jednocześnie poszerzył kategorię przeszłości, obejmując nie tylko historię jednostki, lecz także historię pochodzenia człowieka jako przedstawiciela rasy ludzkiej. Zachowanie człowieka jest uwarunkowane dwojako:

A)       przez cele i aspiracje jednostki;

B)       przez jego własną historię osadzoną w doświadczeniu gatunku.

Wg Junga psyche to całość wszystkich procesów psychicznych- świadomych i nieświadomych.

self (jaźń)-jest jądrem osobowości, które w ostatecznym rachunku jest jedyną instancją zdolną kierować i koordynować funkcjonowanie pozostałych struktur osobowości w procesie osiągania jedności, równowagi i stabilności. Ja- ma udział w sferze świadomej  i nieświadomej, które wzajemnie się uzupełniają i kompensują. Możliwe jest, że w niektórych sytuacjach większy jest udział świadomości lub nieświadomości, a i ja nie zawsze pełni centralną rolę.

Ja- otoczone i podtrzymywane przez świadomość, przedstawia tę stronę psyche, która gł. w zach. kulturze nastawiona jest

na przystosowanie się do rzeczywistości; to zespół wyobrażeń, który stanowi centrum pola świadomości i posiada wysoki

stopień ciągłości i tożsamości. Całe doświadczenie musi przejść przez ja, żeby było dostrzeżone.

Świadomość:

·          pojawiła się najpóźniej i w całości psyche jej rola jest niewielka;

·          reprezentuje stronę psyche nastawioną na przystosowywanie się do zewnętrznej rzeczywistości;

·          jej rolą jest utrzymywanie związków treści psychicznej z ja;

·          świadomość może pomieścić w sobie stosunkowo niewiele treści

o         treść psychiczna może być ze świadomości wyparta- do sfery indywidualnej nieświadomości- zawiera treści wynikające z historii życia jednostki, to co człowiek wypiera, odsuwa, zapomina, podświadomie rejestruje itp.;

o         może w każdej chwili ponownie przywoływać niektóre treści;

Funkcje świadomości.

Przez funkcje świadomości Jung rozumie działanie psychiczne zawsze takie same w różnych okolicznościach, niezależnie od treści. Chodzi o sposób chwytania i przerabiania danych psychicznych. W życiu nie występują w czystej postaci. Istnieją empirycznie potwierdzone cztery podstawowe funkcje psychologiczne: myślenie (ma charakter pojęciowy i intelektualny, ma pomóc człowiekowi w zrozumieniu siebie i świata) uczucie (funkcją wartościującą nadaje przedmiotom wartość pozytywną lub negatywną dla podmiotu, dostarcza subiektywnych odczuć przyjemności, bólu, złości, strachu, smutku, radości i miłości) percepcja (percepcja rzeczywistości, odbierane są konkretne fakty i tworzy się reprezentacja świata) intuicja (jest również percepcją, lecz za pośrednictwem procesów nieświadomych, obejmującą treści podprogowe –wykraczanie poza fakty, uczucia i pojęcia). Myślenie i uczucie określane są jako funkcje racjonalne, ponieważ posługują się rozumowaniem, ocenianiem, abstrahowaniem i generalizowaniem. Doznanie i intuicja uważane są za funkcje irracjonalne, albowiem opierają się na percepcji tego, co konkretne, jednostkowe i akcydentalne. Każdy człowiek wyposażony jest we wszystkie cztery funkcje, jednak nie są one rozwinięte w jednakowym stopniu. Zazwyczaj jedna z nich jest zróżnicowana w wyższym stopniu niż pozostałe i w świadomości odgrywa rolę dominującą (funkcja główna-wyższa). Jedna z trzech pozostałych funkcji działa zwykle jako funkcja pomocnicza wobec funkcji wyższej. Jeżeli funkcja wyższa nie może dojść do głosu, to jej miejsce automatycznie zajmuje funkcja pomocnicza. Najmniej rozwinięta funkcja jest określana mianem funkcji niższej. Jest ona stłumiona i nieświadoma, przejawia się w snach i fantazjach. Z funkcją niższą związana jest funkcja pomocnicza. Synteza (równouprawnienie –idealny-niemożliwy -rozwój osobowości) wszystkich funkcji może dojść do skutku, jeśli jaźń zostanie urzeczywistniona. Jung wyróżnia dwie zasadnicze postawy –postawę ekstrawersji (ukierunkowana aktywność jednostki na obiektywny świat zewnętrzny), postawę introwertywną (na subiektywny świat wewnętrzny). Osobowość każdej jednostki zawiera obie te sprzeczne postawy, jednakże zazwyczaj jedna z nich ma charakter dominujący i jest uświadamiana, podczas gdy druga jest stłumiona i nieświadoma. Jeśli ego w swych relacjach ze światem nastawione jest ekstrawertywnie, to nieświadomość osobowa będzie miała nastawienie introwertywne.

klasyfikacja ze względu na podstawowe funkcje psychiczne zaangażowane w odbiór świata:

·          myślenie- ma charakter ideacyjny i intelektualny, jego funkcją jest rozumienie świata i siebie; myśli i poznanie (prawda- fałsz),

·          uczucia- odzwierciedlają wartość, jaką rzeczy mają dla podmiotu, ich funkcja to dostarczanie jednostce subiektywnych przeżyć przyjemności, bólu, złości, strachu, smutku i radości; uczucia poprzez emocje (przyjemne- nieprzyjemne; przyjąć- odrzucić)

uczucie i myślenie wykluczają się wzajemnie jako determinanty zachowania w tym samym czasie;

·          percepcja- rejestrowanie konkretnych faktów;

·          intuicja- nieświadoma percepcja, wychodząca poza fakty i konstruująca modele rzeczywistości.

Jung zestawił te funkcje w dwie pary:

·          racjonalną (myślenie, uczucia)- obie posługują się wartościowaniem,  

·          percepcyjną (wrażenia, intuicja)- obie posługują spostrzeżeniami bez oceny i interpretacji;

obie te funcie wzajemnie wykluczają swoje działanie w tym samym czasie

z nałożenia obu klasyfikacji skonstruował listę szesnastu podstawowych typów osobowości, sądząc że wyrażają one całość psychiki. Pomiędzy funkcjami przeciwstawnymi pojawia się stosunek kompensacyjny.  Gdy jedna z funkcji jest zbyt silnie zaakcentowana, przeciwstawna jej będzie dążyć do wyrównania- np. poprzez marzenia senne.

Każdy z nas posiada wszystkie te funkcje, ale wg Junga każda jednostka ma jedną funkcję dominującą i nią posługuje się najczęściej orientując się w rzeczywistości. Ta funkcja najpełniej się rozwija i różnicuje, staje się funkcja przystosowawczą określając kierunek i jakość świadomej postawy człowieka, jest więc wg Junga funkcją wyższą:

·          wywiera ona wpływ jakim typem psychologicznym jest dana osoba;

·          to, w jaki sposób on się przejawia zależy od wielu różnych czynników np. od poziomu społecznego;

·          należy całkowicie do sfery jasnej- świadomej.

Funkcja niższa- „nie człowiek ma ją w ręku, lecz ona człowieka”:

·          przeciwstawna funkcji wyższej (czyli np. jeśli naszą funkcją wyższą jest percepcja, to niższą, podrzędną będzie uczucie);

·          całkowicie pogrążona w nieświadomości;

·          z reguły nie podlega woli człowieka;

·          działa autonomicznie, wyłania się z nieświadomości niezależnie od woli człowieka;

·          charakter infantylny. Archaiczny, prymitywny, instynktowny;

·          przejawia się w impulsywnym, kapryśnym czy prymitywnym zachowaniu ludzi odbiegającym od zwykłego zachowania.

Funkcje pomocnicze- pozostałe dwie funkcje, częściowo osadzone w świadomości, częściowo w świadomości, względnie zróżnicowane i ukierunkowane.

Funkcje dominujące determinują poznawcze preferencje i standardy regulacji; funkcje podporządkowane informują o awersjach poznawczych; każdy z typów umysłu może wyznaczać styl umysłowej samoregulacji.

W sytuacji, gdy żadna z funkcji nie ulega zróżnicowaniu człowiek pozostaje z niewykształconym ja i pozostaje infantylny, chwiejny. W młodości najważniejszym zadaniem jest wg Junga znalezienie tej funkcji, która umożliwi jednostce jak najlepsze funkcjonowanie w świecie.

Wg Junga człowiek w wieku średnim- w połowie życia- powinien osiągnąć właściwy stopień kolejności, zróżnicowania i rozwinięcia wszystkich funkcji.

     Myślenie (T)

                            Kompletność kategoryzacji                                          Kompletność kategoryzacji

                            Brak metaforyzmu                                                        Brak metaforyzmu

                            Ostrożność                                                        Determinizm

                            Sztywność                                                                      Sztywność

                            Zakres pamięci                                                        Zakres pamięci

                            Sekwencyjność uczenia się                                          Płynność myślenia

  Percepcja (S)                                                                                                                              Intuicja (N)

                            Kompletność kategoryzacji                                          Brak kompletności kategoryzacji

                            Ryzykowność                                                         Metaforyzm

                            Impulsywność                                                        Brak płynności myślenia

                            Probabilizm                                                        Probabilizm

                            Giętkość myślenia                                                        Giętkość myślenia

                            Oryginalność                                                        Brak zakresu pamięci             

     Uczucia (F)

Kombinacje, typy idealne:

ST®ukierunkowany na gromadzenie  faktów ścisły pomiar, dominuje analityczna obserwacja, podporządkowanie się logicznym kryteriom, nastawiony na zewnętrzną rzeczywistość tzw. twórczy obserwator (apersonalny)

NT®aktywność poznawcza zdeterminowana potrzebą struktury i porządku, dominuje myślenie logiczne, proces myślenia zwykle rozpoczyna się od szerszego, intuicyjnego wglądu, którego rezultaty oczyszczane są przez reguły logiczne; konstrukcje teoretyczne tzw. twórczy teoretyk

SF®myślenie ukierunkowane na konkretne  manipulacje i konstrukcje, na aktywne eksperymentowanie, którego źródłem pierwotnym są własne doznania, tzw. twórczy konstruktor; konstrukcje realne

NF® myślenie globalne, metaforyzowanie, tworzenie własnych symboli, ukierunkowany na wewnętrzną rzeczywistość, tzw. typ artysty

typy charakteru (rozróżnienie ze względu na stopień ekstrawersji introwersji):

wg Junga postawę człowieka, poza powyższymi funkcjami, określa sposób, w jaki reaguje on na zjawiska świata wewnętrznego i zewnętrznego- postawy determinują sposób postępowania, subiektywny odbiór doświadczeń, kompensacyjne działanie nieświadomości.

Ekstrawersja- orientacja na świat zewnętrzny:

·          pozytywny stosunek do przedmiotu;

·          kierowanie się uznanymi społecznie normami;

·          działanie w związku z przedmiotem.

introwersja- skupianie się na własnym, subiektywny świecie wewnętrznym:

·          negatywne nastawienie wobec przedmiotu;

·          złe przystosowanie do świata zewnętrznego;

·          orientacja do wewnątrz.

Stopień introwersji- ekstrawersji jest zależny od przemieszczania libido z obiektu zewnętrznego na ego i z ego na obiekt zewnętrzny.

Między ekstrawersją a introwersją istnieje stosunek kompensacyjny. Jeśli świadomość jest ukierunkowywana przez jedną z postaw, druga nadaje kierunek nieświadomości:

·          określona postawa świadomości działa tak długo, aż jednostronność przeszkadza jednostce w przystosowaniu się do rzeczywistości- wg Junga często dzieje się tak, gdy człowiek styka się blisko z osobą o przeciwstawnej postawie- staje wtedy przed zadaniem świadomego zaakceptowania i rozwijania dotychczas nierozwijalnej, nieświadomej postawy;

·          wg Junga przeciwieństwo funkcji świadomej i nieświadomej przeradza się w konflikt dopiero w drugiej połowie życia;

·          w związku z tym w drugiej połowie życia do głosu dochodzi dotychczas nieświadoma postaw stąd wniosek Junga, że w pierwszej połowie życia lepiej radzi sobie ekstrawertyk, a w drugiej introwertyk;

·          niebezpieczeństwo polega na jednostronności- czyli zbyt skrajne wyrażanie jednej z postaw.

...