6 Dollardomiller.doc

Anna Chryc- Gawrychowska/ Psychologia osobowości- seminarium/ Materiały autorskie

R- reakcja

S- bodziec

mocne strony teorii uczeniowych

·         wprowadzenie systematycznych badań i porządku metodologicznego;

·         wspieranie teorii metodami eksperymentalnymi;

·         zwrócenie uwagi na znaczenie czynników sytuacyjnych (kontekst) oraz środowiskowych;

·         praktyczne podejście do terapii

słabe strony teorii uczeniowych

·         pomijanie ważnych zagadnień z zakresu osobowości, zbyt uproszczone jej spostrzeganie;

·         zbytnia generalizacja wyników eksperymentów z  udziałem zwierząt na wnioskowanie o zachowaniach ludzi;

·         unikanie badania złożonych zachowań- ograniczenia wynikające z natury eksperymentów, sztuczność sytuacji;

·         ignorowanie procesów poznawczych, niechęć do badania zjawisk nieobserwowalnych zewnętrznie;

·         brak potwierdzeń dla skuteczności terapii.

osobowośc w świetle teorii uczenia się.

Osobowość jest tu ujęta w kategorii nawyk- przystosowanie.

Nawyk- konfiguracja ruchów wzajemnie torujących swój przebieg. Początkowa część ruchu staje się sygnałem dla jego reszty. Nawyk niestały- zmienia się pod wpływem otoczenia, nawyk głęboko zakorzeniony- bardzo mało podatny na zmiany.

Akt- konsekwencja ruchu, klasa ruchów określona ich rezultatem. Wszystkie akty składają się z ruchów.

Zjawiska kojarzenia i nawyku są pierwotnie zjawiskami ruchu. Skojarzeniu podlega konfiguracja ruchów z konfiguracją bodźców. By zaszło kojarzenie wystarczy współwystępowanie w czasie elementów, które mają mu podlec.

§          Akty i cechy osobowości definiuje się w kategoriach ruchów, mogą się realizować przez ich wielką różnorodność. U każdego człowieka dokonanie aktu jest zależne od nabycia w toku uczenia się pewnego specyficznego i stereotypowego ruchu lub ich zespołu. Wszystkie warianty ruchu są określane w toku minionego uczenia się, przyczyna aktualnie wykonywanego ruchu tkwi w historii skojarzeń u danej osoby. Wszystkie zmiany zachowania mają u swej podstawy procesy kojarzenia.

§          Osobowość- trwałe i odporne na zmiany nawyki i systemy nawyków o istotnym znaczeniu społecznym; wynik wyuczonego przystosowania się. systemy takie mogą być uformowane w stosunku do szerokiej gamy okoliczności. Osobowość składa się z zespołu zmian przystosowawczych; jest to stałe zachowanie organizmu. Można ją dobrze scharakteryzować dzięki opisowi świata, do którego jednostka się przystosowuje.

-          Życie psychiczne- polega na przystosowaniu się do powtarzających się doświadczeń przez zmiany w zachowaniu swego organizmu- proces adaptacyjny.

-          Wszystkie nawyki mogą powodować te same skutki, które wynikają z popędów- ich samowzmacniająca struktura może spowodować, że przeszkoda w ich realizowaniu może być źródłem niepokoju i zmiany zachowania, co prowadzi do zrealizowania danego nawyku lub powstania nawyku następnego. By chronić nawyk zasadniczy, może powstać system nawyków pomocniczych- organizm zagrożony zmienia się tak, by pozostać takim samym, dąży do stałości poprzez zmiany. Nawyki pomocnicze mogą utrzymywać się dalej i wejść na stałe w zachowanie człowieka, stać się częścią jego osobowości.

Cechy osobowości- Cechy osobowości są wg autorów trudne do zdefiniowania w terminach organicznej reakcji i jest to po prostu ogromna, nieokreślona klasa reakcji.

-          system nawyków który stwarza możliwe do zidentyfikowania cechy osobowości; jest jednostce narzucony przez wyuczone przystosowanie do rodziny, uprawiane zajęcie, kulturę, wymogi otoczenia. Ogólne rysy zachowania się- cechy osobowości- występują jako rezultat stykania się z powtarzającymi się ogólnymi rysami sytuacji. poszukiwanie cech uniwersalnych nie ma wg tych teorii sensu.

-          Zdolność do opisu ludzi- zdolność do opisu i rozumienia określonych typów sytuacji, do których nauczyli się przystosowywać.

-          Pewne zachowania służące przystosowaniu są oczywiste i niezawodne, a inne zależą od przypadku.

-          Ludzkie zachowanie składa się ze specyficznych ruchowych reakcji na pewne sytuacje zdeterminowane przez proces uczenia się.

-          Specyficzne ruchy- reakcje organizują się w określone umiejętności, które polegają na rozwinięciu specyficznych reakcji ruchowych. Służą osiągnięciu sukcesu, uznania, doznania ulgi i mają tendencję do utrzymywania się.

§          Mechanizm tworzenia się osobowości:

-          Ruchy;

-          Zespoły ruchów czyli akty

-          Zespoły aktów czyli nawyki;

-          Klasy nawyków czyli role społeczne;

-          Osobowość jako system trwałych nawyków przystosowawczych ważnych społecznie.

§          Od ludzie pełniących pewne role społeczne inni oczekują zachowań standardowych. Zachowanie jest przez to wtłoczone w pewne normy. Odstępstwo grozi kara społeczną i wymaga ponownego treningu w celu przystosowania się. charakterystyczne wzory reakcji mogą się zmieniać wraz ze zmiana otoczenia społecznego. Rola w społeczeństwie to ważny determinant zachowania się. przejęcie nowej roli może wpłynąć na zmianę postaw, opinii, poglądów czy nawet uznawanych przesądów.

§          Praktyczne opisy osobowości- cecha osobowości ma praktyczne znaczenie: może decydować o potencjalnym zachowaniu się. To, że ktoś charakteryzuje się dana cechą oznacza, że w pewnych przyszłych sytuacjach zachowa się w pewien szczególny sposób. Interesująca jest nie sama forma zachowania lecz jego rezultaty. Opis musi dotyczyć nie ruchów lecz wyników. Użyteczne kategorie, w których można opisywać człowieka to umiejętności: są stosunkowo łatwo wymierne. Biorąc pod uwagę typy przystosowania się, opisane z punktu widzenia sytuacji, na które jednostka była wystawiona i znając typy doświadczeń, możemy przypuszczać, że nabył umiejętności konieczne do rozwiązywania problemów przez nie stwarzanych.

§          Każda z sytuacji człowieka tworzy punkt do określenia przyszłego zachowania w wielu różnych okolicznościach, uzyskujemy praktyczną i użyteczną informację.

Np. teoria Guthriego jest bardzo uproszczona koncepcją. Pozostawia szereg problemów bez wyjaśnień, wiele kwestii otwartych, np. nie odpowiada na pytania czy całe działanie człowieka zmierza do przystosowania się. Twierdzenie, że osobowość to jedynie system nawyków pomija ważne różnice między zjawiskami np.. chodzenia a pisania. Jest to mechanistyczna wersja poglądu na człowieka. Jedna wiele z jej założeń i twierdzeń ma swe zastosowanie w terapiach. Jest prawdą, iż człowiek na co dzień funkcjonuje zazwyczaj na poziomie nawyków; gdyby świadomość brała udział w każdym działaniu, nie moglibyśmy sprawnie funkcjonować.

Poglądy Dollarda i Millera

Główny nacisk położono na proces uczenia się i rozwój osobowości.

Nawyki jako wyuczone skojarzenia mogą kształtować się także między wewnętrznymi bodźcami i reakcjami.

Osobowość składa się z nawyków czyli skojarzeń między bodźcem a reakcją, które u każdej jednostki:

- są indywidualne,

- wynikają z doświadczenia.

Wpływ popędów jest bardzo złożony z uwagi na ogromną liczbę popędów wtórnych, takich jak: lęk, wstyd, pragnienie akceptacji, podnoszenia samooceny. Większość wzmocnień w życiu człowieka to nagrody wtórne (uśmiech, aprobata itp.).

Główne założenia

·         połączenie poglądów Freuda z rygorami metodologii naukowej opartej na teorii uczenia się

·         zrozumienie zachowania musi obejmować psychologiczne prawa związane z uczeniem się i warunkami społecznymi, w których ono zachodzi

·         psychologia opisuje prawa uczenia się podczas gdy inne nauki społeczne opisują warunki zewnętrzne

·         generalizacja- skojarzenie w wyniku warunkowania reakcji z bodźcem podobnym do tych, które pierwotnie ją wywołały.

·         wygaszanie- stopniowe osłabienie skojarzenia między bodźcem a reakcją.

·         wzmocnienie- zdarzenie czy bodziec występujący po reakcji zwiększający prawdopodobieństwo jej ponownego pojawienia się (nagroda).

Rozwój osobowości

·         wyposażenie wrodzone: (odruchy, wrodzona hierarchia reakcji, popędy pierwotne). Rozwój dokonuje się poprzez: przeniesienie aktualnych R na nowe S, ukształtowanie nowych R, wytworzenie nowych motywów, wygaszanie istniejących skojarzeń. Cały ten proces odbywa się zgodnie z prawami uczenia się;

·         nacisk na naśladowanie czyli rezultat procesu dopasowywania się do wzorca- pozytywne wzmacnianie dopasowania się do otoczenia społecznego, następuje proces generalizowania się naśladowania na inne sytuacje (jeżeli naśladowanie kogoś było wzmocnione w jednej sytuacji, nastąpi w kolejnych);

·         nacisk na rolę nagród w wychowywaniu;

·         rozwój polega min. na uczeniu się redukowania popędów w społecznie akceptowany sposób;

·         Proces uczenia się: popęd, sygnał, reakcja i wzmocnienie:

o         sygnał jest bodźcem, który ukierunkowuje R,

o         zanim dana R może związać się z określonym sygnałem musi wystąpić;

o         pewne R mają większe szanse pojawienia się (wrodzona hierarchia R).

o         gdy uczenie wywarło wpływ: hierarchia wynikowa.

Krytyczne stadia rozwoju: wyuczony, nieświadomy konflikt z okresu dzieciństwa stanowi podstawę problemów emocjonalnych w późniejszym życiu. Najbardziej istotnym doświadczeniem jest skrajna bezradność dziecka: normalnie dziecko wytwarza mechanizmy służące obronie przed frustracją.

Kardynalne sytuacje rozwojowe: karmienie, trening czystości, wczesny trening seksualny, opanowanie gniewu i agresji. W tych sytuacjach dziecko uczy się aktywnej i biernej regulacji popędowej, która ma swoje konsekwencje dla przejawianej siły R w sytuacji wzbudzenia popędu.

Główne kategorie opisu zachowania

Popęd- każdy silny bodziec zmuszający organizm do podjęcia działania, którego likwidacja jest wzmocnieniem:

·         popęd może być wewnętrznym (głód, ból, seks) lub zewnętrznym (hałas, zimno, ciepło) bodźcem

·         popędy mogą być pierwotne lub wtórne:

o         popęd pierwotny (związany z przetrwaniem organizmu): wrodzony bodziec wewnętrzny, który powoduje reakcję, zachowanie;

o         popęd wtórny: wyuczony (strach, lęk, potrzeba bycia osobą atrakcyjna, poziom aspiracji)- powoduje reakcję dzięki temu, że w toku uczenia się został skojarzony z zaspokojeniem popędów pierwotnych.

o         popędy pierwotne są wrodzone (stanowią podstawę kształtowania się osobowości a wszystkie wyuczone kształtują się w oparciu o nie- podobnie u Freuda)

Sygnał- bodziec, który wyznacza właściwy kierunek zachowania w sytuacji wzbudzenia siły popędowej; sygnał determinuje, kiedy, gdzie i w jaki sposób zareagować

Reakcja- zachowanie ukierunkowane na redukcję popędu

·         reakcja może być jawna lub ukryta (myślenie, planowanie, wyciąganie wniosków)

·         reakcje wewnętrzne produkują sygnały

·         reakcje różnią się stopniem redukcji sił popędowych

·         reakcje tworzą hierarchię

Pierwotna generalizacja bodźca- zjawisko gradientu generalizacji:

Obawa przed określonym rodzajem sytuacji generalizuje się na inne, podobne; im bardziej bodźce w nowej sytuacji są podobne do pierwotnie występujących tym silniejszy jest zgeneralizowany strach.

Warunkowanie wyższego rzędu: silny wyuczony strach na pewnego rodzaju bodźce jest jednocześnie wtórnym, wyuczonym czynnikiem wzmacniającym: wszelkie okoliczności stale poprzedzające te bodźce (układ sygnałów) również będą wywoływać strach.

Generalizacja wtórna za pośrednictwem reakcji: jednostka wiąże odczucie strachu z pewnymi swoimi reakcjami (odczuciami, zachowaniami). Dzięki temu każdy bodziec wywołujący takie reakcje również będzie budził strach- zakres sytuacji budzących strach zależy od siły popędu (potrzeby) motywującego jednostkę do podjęcia określonego działania (reakcji); im większy popęd- tym szerszy zakres generalizowania.

Procesy nieświadome: nieświadome determinanty zachowania można podzielić na te, które nigdy nie były świadome (wyuczone przed pojawieniem się mowy), wyparte. Wyparcie polega na unikaniu pewnych myśli, które jest wyuczone jak każda inna reakcja.

uczenie się instrumentalne.

Wykorzystywanie wyuczonych reakcji do redukowania bodźców popędowych. Cechy reakcji są determinowane przez jej konsekwencje. Nabywanie reakcji, które są narzędziem wywoływania pożądanych sytuacji.

Konflikty:

·         tendencja do zbliżania się do celu staje się silniejsza im...