Uwagi do zbiórki:
§ Zbiórka wigilijna przyjmuje formę zabawy tematycznej, trwa zdecydowanie dłużej niż zwykła zbiórka. Przez całe spotkanie zuchy są podróżnikami, którzy zwiedzając różne kraje, zapoznają się z charakterystycznymi obrzędami świątecznymi.
§ Odwiedzone przez nas kraje są przykładowe. Drużynowy może wybrać inne państwa i inne zwyczaje świąteczna.
§ Istotną uwagą jest to, że cała zbiórka połączona jest gawędą, która stanowi jej scenariusz. Ponieważ gawędzenia jest sporo, zuchy muszą mieć również okazję do ruchu. Dlatego podróżowanie z państwa do państwa powinno mieć jak formę ruchową. Może to być slalom po zuchówce z bombką, wspólny pociąg lub układ ruchowy do świątecznego podkładu muzycznego.
§ Można również powiesić w zuchówce mapę Europy i wspólnie z zuchami zaznaczać jakie państwa odwiedziliśmy. Wtedy obok nazwy państwa można umieścić jakiś świąteczny symbol z nim związany (np. Wielka Brytania – karta pocztowa).
1. Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki.
2. Gawęda cz. 1: Drużynowy opowiada zuchom, że zwyczaje pojawiające się w okresie Świąt Bożego Narodzenia są bardzo różne. Inaczej obchodzi się Wigilię w Szwecji, a inaczej np. w Hiszpanii. Zaprasza zuchy do podróży po europejskich krajach w celu poznania świątecznych zwyczajów. Na początek możemy przenosimy się do Austrii. Tradycyjnym austriackim wigilijnym daniem jest karp lub pieczona kaczka. Podaje się też kasztany lub prażone migdały. Ważnym elementem obchodów Wigilii jest wspólne śpiewanie kolęd przez wszystkich Austriaków. To właśnie ten kraj jest ojczyzną jednej z najpiękniejszych kolęd. Drużynowy pyta zuchy, która kolęda ich zdaniem jest najpiękniejsza… (Zuchy mogą zrobić głosowanie w szóstkach lub rozpoznać fragment nagrania z płyty.)
3. Piosenki i pląsy: Nauka kolędy – „Niech rozjaśnia serca”.
4. Gawęda cz. 2: Teraz przenosimy się do Wielkiej Brytanii. Wsiadamy do samolotu i po długiej podróży w przestworzach lądujemy w Londynie. Musicie wiedzieć, że Brytyjczycy nie jedzą wigilijnej kolacji, a obiad, i to zawsze w bardzo ścisłym rodzinnym gronie. Dzieci znajdują prezenty w pończochach wywieszonych za drzwiami. Praktykowane tam pocałunki pod jemiołą mają przynosić szczęście i spełnienie marzeń. Jednak najsłynniejszym zwyczajem, który z Wielkiej Brytanii rozpowszechnił się na cały świat jest zwyczaj wysyłania kart świątecznych. Pierwszą świąteczną pocztówkę zaprojektował angielski grafik John Horsley 160 lat temu.
5. Majsterka: Wykonujemy karty świąteczne dla bliskich.
6. Gawęda cz. 3: Żegnamy się z mieszkańcami wyspiarskiego kraju i wsiadając na prom – przenosimy się do Włoch. W dniu Wigilii we Włoszech obowiązuje ścisły post – ludzie nie mogą jeść mięsa a jedynie ryby. Włosi twierdzą, że prezenty dzieciom roznosi Święty Mikołaj a towarzyszy mu czarownica). Najsłynniejszym włoskim zwyczajem świątecznym, który powstał 900 lat temu, jest wystawianie bożonarodzeniowych przedstawień – tzw. jasełek.
7. Zuchowy teatr: teatr samorodny – zuchy w szóstkach odgrywają krótkie jasełka (zuchy mogą losować punkty wydarzeń, a później po kolei odgrywać scenki, które złożą się w całość).
8. Gawęda cz. 4: Znów wsiadamy w nasz samolot i lecimy tym razem do Rosji. W Rosji święta Bożego Narodzenia obchodzi się dopiero 7 stycznia. Cała rodzina zasiada do kolacji wigilijnej, gdzie je się dania postne. Według tradycji dań na wigilijnym stole powinno być 12 – tyle, ilu było apostołów. W tę szczególną wigilijną noc Rosjanie w swych domach zapalają świece a na ulicach miast rozpala się ogniska, które mają rozgrzać Boże Dziecię w te mroźną noc. Prezenty dzieci otrzymują w nocy z 31 grudnia na 1 stycznia, a przynosi je Dziadek Mróz i jego wnuczka Śnieżynka.
9. Przybycie Mikołaja - (W tym momencie do sali wkracza Mikołaj, który wręcza zuchom przygotowane wcześniej prezenty.)
10. Piosenki i pląsy: Ponieważ Mikołaj bardzo zmarzł prosi zuchy o rozgrzanie go ulubionym pląsem gromady.
11. Gawęda cz. 5: Żegnamy Mikołaja, dziękujemy mu za prezenty i wracamy do Polski. Przemieszczamy się tym razem pociągiem.
Odbywa się skromna kolacja wigilijna, łamanie opłatkiem, składanie życzeń itp. Na taką Wigilię można zaprosić rodziny, nauczycieli, bliskich.
12. Krąg rady: Podsumowanie zbiórki. Drużynowy wraz z zuchami omawia zwyczaje świąteczne poznanych krajów, porównuje je z naszymi. Każdy zuch kończy zdanie: Moim domowym ulubionym zwyczajem świątecznym jest…
13. Zadanie międzyzbiórkowe: Wykonać prezent dla bliskiej osoby i podarować go na gwiazdkę.
14. Obrzędowe zakończenie zbiórki.
WOREK Z TWORZYWEM
Europejskie zwyczaje świąteczne:
Niemcy:
Święta w Niemczech trwają 3 dni. To właśnie tutaj, już w XVI wieku, powstał zwyczaj ozdabiania choinek. Używano do tego jabłek i papierowych ozdób. Na trzy tygodnie przed świętami w niemieckich domach wiesza się specjalny kalendarz. W niewielkich kieszonkach każdego dnia (aż do Wigilii) dzieci znajdują czekoladki lub inne słodycze. Najbardziej charakterystycznym elementem niemieckiej świątecznej obrzędowości jest ciasto z bakaliami, które swym kształtem ma przypominać zawinięte w becik dzieciątko. Innym zwyczajem jest tradycja organizowania szopki wraz ze specjalną kołyską. Zadaniem wiernym jest utulenie do snu śpiące tam niemowlę – poprzez bujanie kołyski i śpiewanie kolęd.
Grecja:
Święta w Grecji trwają aż 12 dni. Grecy nie wierzą w Świętego Mikołaja, natomiast istnieje tam zwyczaj hojnego obdarowywania się prezentami. Na dzień przed Bożym Narodzeniem dzieci chodzą od domu do domu i śpiewają kolędy. Ich pieśni mają błogosławić odwiedzanym domostwom. Grają przy tym na glinianych bębenkach i blaszanych trójkątach a nagradzani są słodyczami i suszonymi owocami. Najważniejszą świąteczną grecką potrawą jest okrągły chleb z symbolem krzyża umieszczonym na górze. Rybacy często zamiast krzyża umieszczają tam znak ryby. Choinki są rzadko ozdabiane, za to wszystkie greckie rodziny wystawiają świątecznie przystrojony model żaglowca.
Hiszpania:
Głównym świątecznym daniem jest tu ryba. Piecze się również specjalne ciasta z bakaliami (keks), w którym zapieka się drobne upominki i podarki. Choć celebruje się tutaj Wigilię, to jednak najważniejsze znaczenie ma święto Trzech Króli. Wtedy właśnie hiszpańskie dzieci otrzymują prezenty – na pamiątkę darów przyniesionych dzieciątku. Oprócz choinki występuje tu zwyczaj wystawiania szopek – bardzo popularny. Innym hiszpańskim zwyczajem jest tzw. urna losu. Ludzie gromadzą się przy niej i wrzucają do środka karteczki ze swoimi imionami. Później następuje losowanie. Zwyczaj mówi, że wylosowana osoba ma się stać naszym przyjacielem na nadchodzący rok.
Francja:
Święta tutaj obchodzi się w wyjątkowo kameralnym i rodzinnym gronie. Choinkę zdobi się tylko na jeden dzień. Po kolacji dzieci zostawiają swoje buty przy kominku wierząc, że Święty Mikołaj tam właśnie zostawi dla nich prezenty. Na zewnątrz domu ustawia się zapalone świece – na wypadek, gdyby w pobliżu przechodziła Matka Boska. Potrawy świąteczna są zróżnicowane ze względu na region - w Paryżu np. słynne są ostrygi. Istnieje tutaj także zwyczaj wypiekania trzynastu chlebów, które symbolizują apostołów i Chrystusa.
Irlandia:
Przygotowania do świąt rozpoczynają się już na początki grudnia – strojeniem witryn sklepowych i wzajemnym obdarowywaniem się podarkami. Do świątecznego stołu zasiada się popołudniu. Znajdą się na nim. m.in.: wędzony łosoś z chlebem sodowym, ryby, indyk z sosem borówkowym, krakersy. Po kolacji zapala się świece, które płoną całą noc. Zapalone świeczniki należy wystawić w oknach domu. W tym szczególnym dniu Irlandczycy pozostawiają otwarte drzwi – na znak przychylności niespodziewanym gościom. Dla nich są również naszykowane trzy wolne miejsca przy stole.
Dania:
Święta Bożonarodzeniowe w Dani mają całkowicie świecki charakter. Duńska choinka przyozdobiona jest w mnóstwo małych chorągiewek. Kolacja nie jest naszpikowana obrzędami i zwyczajami. Najważniejszym elementem spotkania jest obdarowywanie się prezentami i konsumpcja wigilijnego deseru – ryżu z polewą i owocami. Szczęśliwiec znajduje w jednej miseczce migdał, oznacza to, że może otrzymać jeszcze jeden prezent.
Włoska legenda o czarownicy Befanie:
Befana była czarownicą, która roznosiła dzieciom prezenty. Jednej nocy w jej chacie zatrzymało się Trzech króli, którzy podążali do Betlejem. Befana udzieliła im porady jak dotrzeć na miejsce. Trzej królowie zachęcali Befanę, żeby wyruszyła z nimi odwiedzić narodzone dzieciątko. Odmówiła z powodu nadmiaru zajęć. Nie posłuchała również pasterza, który zachęcał ją do oddania hołdu małemu Jezusowi. W nocy zobaczyła na ciemnogranatowym niebie olśniewające światło – tak jasne, że jeszcze nigdy takiego nie widziała. Skruszona czym prędzej pozbierała zabawki swego dziecka i wyruszyła oddać pokłon narodzonemu niemowlęciu. Niegrzecznym dzieciom chciała rozdawać węgielki z ogniska pasterza. Niestety, mimo skruchy, nie znalazła ani Trzech króli, ani dzieciątka. Od tamtego czasu Befana co roku wyrusza na poszukiwanie narodzonego dzieciątka i grzecznym dzieciom rozdaje prezenty, a niegrzecznym węgielki.
Na podstawie dokumentu zawartego na stronie www.zuchy.zhp.pl
Opracowanego przez phm. Agnieszkę Półtorak
oraz pwd. Sebastiana Siembory
z Hufca ZHP Gawrolin
Justyna Stuczyńska HO
zuch_harcerz