PODSTAWOWE PROBLEMY MAKROEKONOMICZNE
1. CELE, NARZĘDZIA I PRZEDMIOT MAKROEKONOMII
MAKROEKONOMIA analizuje funkcjonowanie gospodarki narodowej jako całości, wyjaśnia od czego zależy wielkość produkcji w skali kraju, zatrudnienie (bezrobocie), poziom cen (inflacja) oraz jaką politykę gospodarczą należy zastosować, żeby na przykład zwiększyć produkcję i zatrudnienie.
CELE I NARZĘDZIA MAKROEKONOMICZNE:
CELE
NARZĘDZIA (INSTRUMENTY)
Produkcja – wysoki poziom, szybki wzrost
Polityka fiskalna (budżetowa) – wydatki i podatki (odpowiada Minister Finansów; Rząd)
Zatrudnienie – niskie bezrobocie
Polityka monetarna (pieniężna) – podaż pieniądza (odpowiada Bank Centralny)
Inflacja – stabilny wzrost cen
Polityka cenowo-dochodowa (kształtowanie cen i dochodów; cena min. i max)
Równowaga zewnętrzna - stabilny kurs walutowy, zrównoważony handel zagraniczny
Zagraniczna polityka gospodarcza – cła, dopłaty, ograniczenia ilościowe
a) 1 EUR = 4,5 zł. (złotówka słaba)
b) 1 EUR = 3,8 zł. (złotówka silna)
2. PODSTAWOWE WSKAŹNIKI MAKROEKONOMICZNE:
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB) – wartość wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w danym okresie czasu, z reguły roku.
a) STOPA WZROSTU GOSPODARCZEGO – jest to procentowy przyrost PKB w stosunku do poprzedniego okresu.
D - zmiana
t – okres czasu
DPKB%= PKBt – PKBt-1=DPKB
PKBt-1 PKBt-1
b) PRODUKCJA POTENCJALNA – wartość produkcji, którą by osiągnięto przy pełnym zatrudnieniu (naturalnej stopy bezrobocia)
BEZROBOCIE NATURALNE – obejmuje ludzi, którzy pozostają bez pracy, ponieważ:
- nie posiadają odpowiednich kwalifikacji do podjęcia pracy;
- zmieniają pracę;
- pensje ustalane są na zbyt wysokim poziomie przez związki zawodowe lub rząd.
c) LUKA PKB – pokazuje procentową różnicę między produkcją potencjalną i rzeczywistą (faktyczną).
LUKA PKB%=PKBR - PKBP R- rzeczywista, P- potencjalna
PKBP
d) STOPA BEZROBOCIA – procentowy udział bezrobotnych w zasobach siły roboczej.
STOPA BEZROBOCIA % = BEZROBOTNI = 18%
SIŁA ROBOCZA
ZASOBY SIŁY ROBOCZEJ = PRACUJĄCY + BEZROBOTNI
BEZROBOTNY – osoba, która nie ma pracy, szuka pracy, jest zdolna do jej podjęcia.
PRAWO OKUN’A – jeśli luka PKB wzrośnie o 2-3%, to rzeczywista stopa bezrobocia rośnie o 1 punkt procentowy powyżej naturalnej stopy bezrobocia.
PUNKT PROCENTOWY – różnica między procentami liczonymi od różnych podstaw.
1 PUNKT PROCENTOWY = 100 PUNKTÓW BAZOWYCH
INFLACJA – procentowy wzrost cen w stosunku do poprzedniego okresu.
p%
=
CPIt – CPIt-1
CPIt-1
p% =STOPA INFLACJI – procentowy wzrost w jakimś okresie czasu.
CPI – Consumer Price Index – wskaźnik cen dóbr i usług konsumpcyjnych kupowanych przez konsumentów indywidualnych
Np.: P%=12-10=0,2=20%
10
DEFLACJA – spadek cen w stosunku do poprzedniego okresu.
SALDO HANDLU ZAGRANICZNEGO (export netto):
EXPORT NETTO=EXPORT - IMPORT
Zadanie
Wyznacz stopę bezrobocia, jeśli ludność w wieku produkcyjnym liczy 25 mln., zasoby siły roboczej wynoszą 22,5 mln., a bezrobotnych jest 2 mln.
STOPA BEZROBOCIA% = BEZROBOTNI
STOPA BEZROBOCIA% = 2 mln. = 0,09 = 9,9%
22.5 mln.
Produkcja potencjalna wynosi 150 mld. USD, a produkcja rzeczywista 145,5 mld. USD. Ile wynosi stopa bezrobocia rzeczywistego, jeśli naturalna stopa bezrobocia wynosi 4% (prawo Okuna)
LUKA PKB%=PKBR - PKBP
LUKA PKB%=145,5 – 150= -4,5 =0,03=3%
150 150
Stopa bezrobocia rzeczywistego: 4% + 1pkt%=5pkt%
Eksport wynosi 28,2 mld., a import 47 mld. Oblicz eksport netto
EXPORT NETTO= Export - Import
EXPORT NETTO=28,2 mld – 47mld=-18,8 mld
MIERNIKI EFEKTÓW PRACY SPOŁECZEŃSTWA:
1. PKB I SPOSOBY JEGO LICZENIA:
PKB – wartość wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w danym okresie czasu, np. jednego roku.
(w Polsce liczymy kwartalny i roczny)
1. zsumowanie wydatków gospodarstw domowych (C), przedsiębiorstw (I), rządu (G) oraz zagranicy (X-M) na zakup dóbr i usług finalnych;
C - konsumpcja gospodarstw domowych
I – inwestycje (wydatki przedsiębiorstw)
G – wydatki rządowe
X – eksport
M – import
GOSPODARKA ZAMKNIĘTA (autarkia) – samowystarczalna gospodarka, nie uwzględniamy czynników handlu zagranicznego (nie eksportujemy, nie importujemy)
2. zsumowanie wartości dodanych wytworzonych w gospodarce w danym okresie czasu;
WARTOŚĆ DODANA – przyrost wartości danego dobra w procesie produkcyjnym, albo inaczej cena sprzedaży minus koszty rzeczowe i usługi zakupione od innych przedsiębiorstw.
3. zsumowanie wynagrodzeń czynników produkcji: ziemi, pracy i kapitału.
1. FINALNE – trafiają do ostatecznego użytkownika; dzielimy je na:
a) Kapitałowe – są wykorzystywane w celach produkcyjnych i nie zużywają się w trakcie jednego cyklu produkcyjnego, np.: frezarka, tokarka.
b) Konsumpcyjne – trafiają bezpośrednio do ostatecznego konsumenta, np.: jedzenie, ubranie.
2. POŚREDNIE – są wykorzystywane do produkcji innych dóbr i zużywają się w trakcie jednego cyklu produkcyjnego, np.: mąka do pieczenia chleba
INWESTYCJE (I): wydatki przedsiębiorstw na zakup maszyn i urządzeń, budowę hal fabrycznych, produkcję w toku i zapasy, oraz wydatki gospodarstw domowych na budowę domów i mieszkań.
AMORTYZACJA – zużycie majątku trwałego w procesie produkcyjnym.
Inwestycje brutto nie uwzględniają amortyzacji.
Inwestycje netto uwzględniają amortyzację.
INWESTYCJA NETTO – przyrost wartości majątku.
WYDATKI RZĄDOWE (G) – są to wydatki państwa na zakup dóbr i usług, np.: płace dla nauczycieli, wojskowych, policjantów, wydatki na budowę dróg i mostów.
PŁATNOŚCI TRANSFEROWE – są to wydatki państwa w zamian, za które nie dostaje ono żadnych dóbr ani usług, np.: renty, emerytury, zasiłki dla bezrobotnych, dotacje dla przedsiębiorstw.
W PKB uwzględniamy dobra finalne i nie uwzględniamy pośrednich żeby uniknąć podwójnego liczenia. Do PKB nie wliczamy: wydatków na dobra wytworzone w poprzednich okresach (np.: antyki); płatności transferowych, ponieważ są one zawarte w konsumpcji i inwestycjach.
PNB
+ saldo z własności za granicą
zbyler