Skamieniałe pnie w Siedliskach.pdf

Skamienia³e pnie w Siedliskach

Be³¿ec

Lokalizacja:

województwo lubelskie

powiat tomaszowski

gmina Lubycza Królewska

miejscowoœæ Siedliska

5576

Rejon geograiczny:

Wy¿yna Lubelsko-Lwowska

Roztocze

Roztocze Wschodnie

5574

Jednostka geologiczna:

zapadlisko przedkarpackie

Horyniec

4684

Jedn¹ z osobliwoœci przyrody na obszarze Roztocza

Wschodniego jest wystêpowanie fragmentów skamienia³ych

drzew wieku trzeciorzêdowego, zalegaj¹cych na wtórnym

z³o¿u.

Jan D³ugosz w swoich „Rocznikach”, w rozdziale o rze-

czach osobliwych w Polsce napisa³: „...w lasach, na polach i

borach miasteczka Potylicz i wsi Hrebenne i Prusie, sosnowe

drzewa maj¹ tak¹ naturê i tê w³aœciwoœæ, ¿e je¿eli ich czêœæ,

choæby ga³¹Ÿ lub inny kawa³, odciêta zostanie lub od³amana,

lub je¿eli nawet ca³e drzewo zostanie œciête, przemienia siê

i przekszta³ca po kilku latach w krzemieñ.”

Siedliska to niewielka wieœ po³o¿ona oko³o 2,5 km na

po³udniowy-zachód od miejscowoœci Hrebenne, tu¿ przy

granicy polsko-ukraiñskiej.

Na polach w pobli¿u wsi mo¿emy spotkaæ liczne, czêsto

okaza³e fragmenty zsyliikowanych pni drzew iglastych ( Coni-

feropsida ), najczêœciej reprezentowanych przez rodzaj sek-

woja ( Sequoia ). Zwykle wystêpuj¹ one w obrêbie piasków

mioceñskich; ale spotykamy je równie¿ na wtórnym z³o¿u,

redeponowane do eolicznych piasków czwartorzêdowych.

Znajdujemy je tak¿e w glebie i œció³ce leœnej. Szczególnie

czêsto fragmenty pni znajdowane s¹ w pobli¿u rezerwatu

Jelinka na wschód od wsi.

Jak wynika z badañ paleontologicznych s¹ to fragmenty

drzew z gatunku Taxodioxylon taxodii; które ros³y na tych

terenach 12-16 mln lat temu. Ich tkanka organiczna zosta³a

zast¹piona substancj¹ nieorganiczn¹ sk³adaj¹c¹ siê g³ównie

z kwarcu lub chalcedonu. Obydwa te minera³y nale¿¹ do

produktów osadotwórczych, powsta³ych z przekrystalizo-

wania bezpostaciowej krzemionki, str¹conej chemicznie

w procesie syliikacji szcz¹tków drzewnych. Mineralizacja

trzeciorzêdowych fragmentów drewna mo¿liwa by³a dziêki

zahamowaniu procesów rozk³adu biologicznego. Powalone

pnie, przykryte przez osady, znalaz³y siê w warunkach ogra-

niczonego dostêpu tlenu. Dodatkowo zachowaniu tkanki

roœlinnej sprzyja³y ¿ywice wystêpuj¹ce w drewnie drzew

iglastych. Pozwala³o to na odpowiednio d³ugie zachowanie

tkanki drzewnej i stopniow¹ jej mineralizacjê. Syliikacja

skrzemienia³ych pni drzewnych z okolic Siedlisk odbywa³a siê

w klimacie ciep³ym w warunkach hipergenicznych, przy czym

œrodowisko izyczno-chemiczne by³o charakterystyczne dla

wietrzenia laterytowego.

Fragmenty skamienia³ych drzew cechuj¹ siê zbit¹

budow¹, du¿¹ twardoœci¹ i popielatoszar¹ barw¹. Tylko

nieliczne maj¹ barwê brunatnoczerwon¹ i s¹ mniej zwiêz³e.

Niektóre z okazów posiadaj¹ na powierzchni naskorupienia

o charakterze polewy pustynnej. W budowie wewnêtrznej

widoczne s¹ niekiedy strefy zniekszta³cone i sprasowane.

Setki fragmentów zsyliikowanych pni drzewnych mo¿emy

zobaczyæ w wiejskim muzeum w Siedliskach, zlokalizowanym

w budynku by³ej szko³y podstawowej. Na muzeum sk³adaj¹

siê trzy tzw. izby tematyczne. Najwiêksz¹ (zajmuje kilka

pomieszczeñ) i najwa¿niejsz¹ jest izba skamienia³ych drzew.

Jest ona szczególnie interesuj¹ca, poniewa¿ eksponowany tu

zbiór nale¿y do najwiêkszych w Polsce i zawiera imponuj¹ce

swoj¹ wielkoœci¹ i piêknem fragmenty skamienia³ych drzew.

Muzeum dysponuje oko³o 500 eksponatami o ró¿nych

kszta³tach (od ma³ych od³amków do 500 kilogramowych

bloków) i barwach (bia³awo¿ó³tawej, piaskowobe¿owej,

czerwonawej, szarej, szarobrunatnej).

Warto zobaczyæ równie¿ pozosta³e czêœci muzeum: izbê

myœliwsk¹, w której znajduj¹ siê trofea myœliwskie (ró¿norodne

poro¿a, skóry z dzika i du¿a skóra z wilka) i sprzêt s³u¿¹cy do

polowania oraz izbê, w której znajduje siê stary sprzêt gospo-

darstwa domowego (cepy, ko³owrotki, gliniane garnki, lampy

naftowe, niecki, stó³ stolarski, ¿elazka na duszê itp.)

Wieœ Siedliska powsta³a w XV w. jako zaplecze grodu,

roz³o¿onego na wzgórzu Siedliska. Pocz¹tkowo nazywa³a siê

Stare Hrebenne. Gród zosta³ zniszczony przez Tatarów na

prze³omie XV i XVI w. W XIX wieku Siedliska by³y znanym

oœrodkiem garncarskim. Wydobywano tu glinkê do produkcji

fajansu i wyrobów kamionkowych, wykorzystywan¹ w tutej-

szej fabryce naczyñ oraz w manufakturze ordynacji zamojskiej

w Tomaszowie.

Siedliska

Na terenie miejscowoœci poprowadzona jest

edukacyjna œcie¿ka kulturowo- przyrodnicza Szlakiem

Skamienia³ych Drzew, o d³ugoœci 2 km. W pobli¿u znajduje

siê rezerwat przyrodniczy Jalinka, chroni¹cy czêœciowo

obszary wystêpowania skamienia³ych pni.

Do Siedlisk mo¿emy dojechaæ drog¹ krajow¹ nr 17

Warszawa-Lwów, skrêcaj¹c w Hrebennym w prawo na

oznakowanej krzy¿ówce przed znakiem „Hrebenne” (Hre-

benne-Rawa Ruska - przejœcie graniczne).

sands but redeposition to Quaternary aeolian sands is a

common feature. Moreover, trunk fragments can be en-

countered also in soils and in duff, particularly in the Jelinka

nature conservation reserve, east of the village.

Two varieties of fossil wood fragments were noticed:

ash-grey, very hard and compact, and brownish-red, less hard.

Some specimens show crustiications of desert varnish type.

The museum in Siedliska village has collected about 500

specimens varying from hand-size to blocks weighting about

500 kilograms. Colors change from whitish-yellow, through

sand-yellow, reddish, grey to greyish-brown. The museum

aims to save these extremely valuable samples in order to

ensure material for scientiic studies.

The Siedliska village is located in the southeastern

part of the Southern Roztocze Landscape Park. The local

community sets its future on tourism. There are numerous

intersting objects in the area: the museum, the parish and

orthodox churches, St. Hubertus chapel, the relics of manor

park, the locality of Taxodium (recent relative of fossil trees)

and several old oaks (also nature monuments).

The petriied wood from Siedliska

One of natural pecularities of the Eastern Roztocze area

is the occurrence of Tertiary petriied wood fragments,

usually redeposited.

Siedliska is a small village located about 2.5 kilometers

southwest from Hrebenne town, close to Polish-Ukrainian

state border. In the surrounding ields numerous, usually

large fragments of siliciied trunks can be found. The trunks

belong to various conifer tree species ( Coniferopsidae ) domi-

nated by Sequoia genus. The trunks occur within Miocene

Autor karty stanowiska dokumentacyjnego i fotograii:

L. Jankowski (2005)

Wybrana literatura: 62, 67, 81, 163, 170, 178,

337, 455, 482

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: