RECEPTORY I NARZĄDY ZMYSŁÓW

1. Rodzaje receptorów:

a) eksteroreceptory – położone są w powłokach współczulnych, odpowiadają za czucie powierzchowne:

dotyk:

·          łąkotki dotykowe – odbierają czucie dotykowe, są to tzw. ciałka Merkla, które są położone w naskórku lub w torebce włosa

·          ciałka dotykowe – tzw. ciałka Meissnera, położone są w brodawkach skóry właściwej

ból:

·          odbierają zakończenia nerwowe skóry, tzw. nagie zakończenia nerwowe

ciepło:

·          odbierają ciałka zmysłowe – tzw. ciałka Ruffiniego

zimno:

·          odbierają kolby końcowe – tzw. kolby Krausego

smak:

·          zalicza się go do czucia eksteroreceptorowego

b) proprioreceptory – odbierają czucie głębokie, położone są w ścięgnach mięśniowych i torebkach stawowych, ich zadanie to określenie rodzaju przedmiotu, jego kształtu i twardości, są to m.in.:

·          ciałka blaszkowate – tzw. ciałka Vater-Pacciniego

·          wrzecionka nerwowo-mięśniowe

·          wrzecionka nerwowo-ścięgnowe

c) interoreceptory – znajdują się w narządach i jamach ciała, odbierają czucie bólu, wypełniania narządów jamy brzusznej oraz ciśnienie krwi np. kolka nerkowa

d) telereceptory – wzrok, powonienie, ucho wewnętrzne (narząd przedsionkowo-ślimakowy), odbierają wrażenia zewnętrzne na odległość

2. Rodzaje zmysłów:

·          narząd powonienia

·          narząd wzroku

·          narząd przedsionkowo-ślimakowy

·          narząd smaku

3. Narząd powonienia:

·          narząd węchu mieści się w okolicy węchowej błony śluzowej nosa

·          receptory są komórkami nerwowymi – tzw. zmysły węchowe tworzące nabłonek zmysłowy

·          okolica węchowa znajduje się na małżowinie nosowej górnej i na odpowiadającej jej większej części przegrody nosa

·          przestrzeń jaką zajmuje okolica węchowa u człowieka wynosi po obu stronach jamy nosowej ok. 4-5 cm2

·          nabłonek zmysłowy zbudowany jest z:

o         komórek zmysłowych

o         komórek węchowych

o         komórek zrębowych

o         komórek zastępczych

·          droga przewodzenia wrażeń węchowych:

o         komórki nerwowo-zmysłowe (1 neuron)

o         nici węchowe

o         komórki mitralne (2 neuron)

o         węchomózg (3 neuron)

4. Narząd wzroku:

·          składa się z oka i narządów dodatkowych oka

·          w skład oka wchodzi nerw wzrokowy i gałka oczna

·          ściany gałki ocznej stanowią błony:

o         błona włókienna – najbardziej zewnętrzna, składa się z przeźroczystej rogówki i nieprzeźroczystej twardówki

o         błona naczyniowa – składa się z tęczówki, ciałka rzęskowego i naczyniówki

o         błona wewnętrzna – składa się z części tęczówkowej, rzęskowej i wzrokowej (siatkówka)

·          najważniejszą częścią wzroku jest siatkówka – odbiera ona wrażenia świetlne, zajmuje ona 2/3 tylnego obwodu oka

·          najbardziej wrażliwą częścią oka jest plamka żółta

·          droga przewodzenia bodźców świetlnych:

o         istotą siatkówki są komórki światłoczułe, pręciki (125 mln) i czopki (7 mln), które odbierają obrazy barwne

o         wypustki dośrodkowe tworzące nerw wzrokowy

o         komórki dwubiegunowe siatkówki (1 neuron)

o         komórki wzrokowo-zmysłowe (2 neuron)

o         korowe ośrodki w płacie potylicznym

·          komora przednia gałki ocznej jest zawarta pomiędzy rogówką, tęczówką i soczewką

·          komora tylna gałki ocznej jest ograniczona tęczówka i ciałem rzęskowym od przodu oraz soczewką i ciałem szklistym od tyłu

·          komory łączą się poprzez źrenice

·          soczewka ma średnicę ok. 9mm, grubość ok. 4 mm, zmienia swoją krzywiznę – tzw. proces akomodacji

·          4/5 wnętrza gałki ocznej to ciało szkliste otoczone delikatną błoną

·          narządy dodatkowe oka to:

o         aparat ruchowy – mięśnie proste, skośne oraz mięsień oczodołowy

o         aparat ochronny – ciało tłuszczowe oczodołu, powieki (tarczka, rzęsy), spojówka (worek)

o         narząd łzowy – gruczoł, kanaliki, przewód nosowo-łzowy

5. Narząd przedsionkowo-slimakowy:

·          składa się z narządu słuchu i narządu równowagi

·          składa się z dwóch różnych czynnościowo części:

o         statycznej – filogenetycznie starsza, służy do odczuwania zmian w położeniu ciała

o         słuchowej – służy do odczuwania bodźców dźwiękowych

NARZĄD SŁUCHU

·          ucho zewnętrzne – małżowina uszna, przewód słuchowy zewnętrzny

·          ucho środkowe – jama bębenkowa (błona bębenkowa, młoteczek, kowadełko, strzemiączko), jama sutkowa (przestrzeń w wyrostku słuchowym), trąbka słuchowa (Eustachiusza-łączy jamę bębenkową z częścią nosowo-gardłową)

·          ucho wewnętrzne – błędnik:

o         kostny – przedsionek, trzy kanały półkoliste, ślimak

o         błoniasty – leży wewnątrz błędnika kostnego

o         płyn osoczopodobny (przychłonka)

o         woreczek (łagiewka) – daje poczucie równowagi i przyśpieszenia

6. Narząd smaku:

·          organem odbiorczym w kubkach smakowych jest pręcik smakowy

·          od niego bodźce przechodzą drogę włóknami nerwów czaszkowych (siódmego, dziewiątego, dziesiątego) do:

o         zwojów tych nerwów (1 neuron)

o         jądra rdzenia przedłużonego (2 neuron)

o         jądra wzgórza (3 neuron)

o         korowych ośrodków smaku (okolica węchomózgowia)

POWŁOKA WSPÓLNA

1. Skóra:

·          dzięki licznym zakończeniom nerwowym jest narządem dotyku

·          jest tworem ektodermalnym, który pokrywa ciało ludzkie

·          jej powierzchniowa warstwa to naskórek (rozwija się z ektodermy)

·          jej warstwa głęboka rozwija się z mezodermy i zwie się skórą właściwą

·          pod skórą znajduje się tkanka podskórna czyli tłuszcz

2. Skóra składa się z:

·          naskórka – nabłonek wielowarstwowy płaski, melanina

·          skóry właściwej – warstwa brodawkowata i siatkowata

·          utkania podskórnego – kosmki włókniste i tłuszczowe

3. Twory powstałe z powłoki skórnej to:

a) włosy:

·          leżą w zagłębieniu naskórka zwanym mieszkiem włosa

·          ich ustawienie zależy od mięśnia przywłosowego (głównie jego skurczu)

·          gruczoł łojowy uchodzi do mięśnia włosowego

·          u człowieka to narząd szczątkowy

·          głowa – 300 na 1 cm2

·          grzbiet ręki – 10 na 1 cm2

·          składają się z łodygi, korzenia i cebulki

·          wyróżniamy włosy głowy, pachy, twarzy, narządu wzroku, narządów płciowych

b) paznokcie:

·          ochraniają od strony grzbietu opuszki palca

·          spoczywają na macierzy paznokcia z której powstają

·          rosną średnio 1 mm na tydzień

·          odrastają całkowicie w ciągu 160 dni

·          wyróżniamy:

·          brzeg wolny

·          brzegi boczne

·          brzeg zakryty – tzw. zatoka paznokcia

·          część biaława paznokcia – tzw. obłączek

c) gruczoły skóry:

·          łojowe – 0,5-1 ml, najwięcej na skórze nosa, warg i policzków, chronią naskórek przed maceracją

·          potowe – 1-3 ml, najwięcej na skórze dłoni, czoła, grzbietu i pachy, wydzielanie potu ok. 700-1000 ml na dobę, mają znaczenie w termoregulacji ustroju

d) sutki:

·          najważniejsze gruczoły skóry rozwijające się w okresie pokwitania

·          składają się z gruczołu sutkowego oraz brodawek

·          wydzielają mleko pod wpływem prolaktyny

·          u mężczyzn są w stanie szczątkowym

CZUCIE POWIERZCHOWNE

Wystąpi połowicze niedowidzenie, prawo stronne,

Odruch źrenic na światło,

Ruchy gałek ocznych,

Zaburzenie mowy,

Apraksja – niemożność wykonywania czynności, nie jest sparaliżowany:

Apraksja wyobrażeniowa – uszkodzenie w płacie ciemieniowym, w pół dominujące okolicy zakrętu…

...