JADWIGA KUCZY�SKA-KWAPISZ DZIECI NIEWIDOME I S�ABOWIDZ�CE ZAK�ADY DLA NIEWIDOMYCH w LASKACH 05-080 Izabelin k. Warszawy BIBLIOTEKA TYFLOLOGiCZNA Seria ONE S� W�R�D NAS Jadwiga Kuczy�ska-Kwapisz Dzieci niewidome i s�abowidz�ce Warszawa 1996 CENTRUM METODYCZNE POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ MINISTERSTWA EDUKACJI NARODOWEJ Zesp� redakcyjny prof. dr hab. Krystyna Ostrowska dyrektor CMPP-P MEN Warszawa mgr Jadwiga Bogucka kierownik Zespo�u ds. Integracji CMPP-P MEN prof. dr hab. Ma�gorzata Ko�cielska kierownik Katedry Psychologii Klinicznej przy Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Sfinansowano ze �rodk�w Pa�stwowego Funduszu Rehabilitacji Os�b Niepe�nosprawnych w ramach realizacji rz�dowego � Programu dzia�a� na rzecz os�b niepe�nosprawnych i ich integracji ze spo�ecze�stwem " Projekt ok�adki Monika Handke Foto Piotr Bogucki ZAK�ADY DLA NIEWIDOMYCH w LASKACH 05-080 izabelin BIBLIOTEKA TYFLOLOGICZNA � Copyright by Centrum Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN, Warszawa 1996 ISBN 83-86954-01-9 Sk�ad �Sk�adacz" s.c, Ostro��ka, tel. 36-94 Druk �A-Z Color", Ostro��ka, tel. 45-85 One s� w�r�d nas: dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi, dysleksj�, niedos�uchem, pora�eniem m�zgowym; upo�ledzeniem umys�owym i wieloma innymi problemami w rozwoju. Czy rozumiemy ich trudno�ci? Czy chcemy i potrafimy im pom�c? Do�wiadczenia wielu kraj�w, a tak�e nasze, polskie do�wiadczenia szkolnictwa integracyjnego wskazuj�, �e dzieci z zaburzeniami w roz- woju i tzw. specjalnymi potrzebami edukacyjnymi nie musz� si� uczy� w odr�bnych szko�ach, i by� izolowane od normalnie rozwijaj�cych si� r�wie�nik�w. 7V\oga uczy� si� i by� raze-m ze wszystkimi � pod wa- runkiem, �e b�dziemy chcieli je bli�ej pozna�; dostrzec ich podobie�- stwo i odr�bno�� i uwzgl�dni� obydwie w�a�ciwo�ci w dydaktyce, we wzajemnym wsp�yciu. Seria �One s� w�r�d nas", przygotowana przez specjalist�w wsp�pracuj�cych z Centrum Pomocy Psyehologiczno-Pedagogicznej ,AAC/\1, "^a za zadanie przybli�y� nauczycielom, rodzicom i uczniom specyficzne problemy funkcjonowania szkolnego dzieci z zaburzeniami w rozwoju i wskaza� kierunki i sposoby rozwi�zywania tych proble- m�w. Zach�camy Czytelnik�w do prezentowania w�asnych pomys��w pomocy dzieciom i dzielenia si� swoimi osi�gni�ciami z Centrum. C7ntergracja szkolna, zgodne i tw�rcze wsp�ycie wszystkich dzie- ci jest nasz� wsp�ln� szans�. Odkryjmy jej warto��. Zesp� redakcyjny LIST NIEWIDOMEJ UCZENNICY DO KOLE�ANEK I KOLEG�W Chodz� do szko�y podstawowej. Tak jak moje kole�anki lubi� si� ba- wi� i �mia�. Wiem, �e niekt�rym lu- dziom wydaje si� to dziwne. Dlaczego tak jest? Jestem niewidoma. Taka si� uro- dzi�am. Wi�kszo�� ludzi widzi i wy- daje im si�, �e moja sytuacja jest nie- zwykle tragiczna, �e ja nie wiem, co si� wok� mnie dzieje, �e nic nie rozu- miem, niewiele umiem. Oczekuj�, �e powinnam by� zawsze smutna. Sz�am kiedy� z kole�ank�, w r�ku mia�am la- sk�. Jacy� ch�opcy si� nam przygl�da- li. Opowiada�y�my sobie r�ne weso�e historie i g�o�no si� �mia�y�my. I wte- dy us�ysza�am, jak jeden z ch�opc�w m�wi do drugiego: � A widzisz, ona nie jest niewidoma, bo si� �mieje. Niekt�rzy si� nade mn� lituj�. Raz, kiedy czeka�am na mam� przed bram�, kto� w�o�y� mi do kieszeni z�ot�wk�. Inni mnie unikaj�, bo nie wiedz�, jak ze mn� rozmawia�. Nie rozumiej� mojej sytuacji, dlatego chc� j� wam wyja�ni�. Co to znaczy nie widzie�? Ja nie widz� od pocz�tku mojego �ycia i nikt dok�adnie nie wie, dlacze- go tak si� sta�o. A mimo to wiele rze- czy mog� jednak robi� sama. Dobrze s�ysz�. Mam bardzo sprawne r�ce, no- gi i ca�e cia�o. Robi� r�ne rzeczy z gliny i plasteliny. Czuj� zapachy. Odr�niam smaki. Potrafi� my�le�, za- pami�tywa�, uwa�nie s�ucha�. Lubi� si� uczy�. Umiem pisa� i czyta�. Znam wiele piosenek i wierszy. Zdarza si�, �e nie odrobi� lekcji, ale to nie jest ta- kie niezwyk�e, bo i moje kole�anki te� o tym zapominaj� albo maj� co� cie- kawszego, podobnie jak i ja, do zrobie- nia. Co mnie interesuje? Lubi� si� bawi� i interesuje mnie to samo, co i moich r�wie�nik�w. Kie- dy� moja kole�anka powiedzia�a do mnie: � Zobacz, jak� dosta�am spin- k� do w�os�w i korale. � I zaraz si� zmiesza�a, i mnie przeprosi�a. Zupe�- Ryc. 1. Korale mo�na �ogl�da�" r�koma nie niepotrzebnie. Przecie� �yjemy w tym samym �wiecie, pos�ugujemy si� tym samym j�zykiem. Ja nie wi- dz�, ale interesuj� si� mod� i z wielk� przyjemno�ci� obejrza�am spink� i ko- rale dotykiem (ryc. 1). M�j brat i koledzy ogl�daj� mecze NBA i graj� w koszyk�wk�. Ja r�wnie� interesuj� si� lig� NBA, znam nazwy dru�yn i nazwiska wielu zawodnik�w. Mog� r�wnie� rzuca� pi�k� do kosza. Je�eli do siatki jest przywi�zany dzwoneczek, to s�ysz� i ciesz� si�, �e uda�o mi si� celnie rzu- ci�. Moja pi�ka te� ma w �rodku dzwo- neczek, w�wczas �atwiej mi j� odna- le��. Zawodnicy NBA czasem w ce- lach treningowych, a czasem dla zade- monstrowania swoich umiej�tno�ci, te� rzucaj� do kosza w opaskach zas�a- niaj�cych oczy. Bardzo lubi� p�ywa�. W basenie czuj� si� �wietnie. W jeziorze lub w morzu wol� p�ywa� w towarzystwie; my�l�, �e wszyscy tak wol�. Lubi� gra� w chi�czyka, warcaby, szachy i w domino. W te gry mog� gra� ze wszystkimi. Mam je �ubrajlo- wione", tzn. wykonane tak, abym mo- g�a je rozr�nia� dotykiem. Ch�tnie chodz� do kina, teatru i na koncerty. Jestem zadowolona, je�li kto� opowie mi o dekoracjach i strojach. Czasem na filmie lub w sztuce s� takie sytuacje, �e aktorzy uzupe�niaj� tre�� gestami, w�wczas gubi� si� w akcji. Wtedy dobrze, je�eli obok mnie siedzi przyjaciel, kt�ry mi kr�tko wyja�ni, o co chodzi. Lubi� wycieczki i w�dr�wki po g�- rach. W�wczas mam tyle nowych wra- �e�! W g�rach czuj� inne powietrze, wiatr, inne g�osy przyrody, szum poto- k�w. Jestem dumna, je�li zdob�d�, po- mimo trudu, kolejny szczyt. Mam kilka ulubionych audycji ra- diowych, a tak�e lubi� nagrywa� pio- senki na swoje kasety magnetofonowe. Czy mog� samodzielnie chodzi�? Pewnie ka�dy bawi� si� w �ciuciu- babk�" i wie, �e mo�na si� porusza� z zawi�zanymi oczami. Ja potrafi� sa- modzielnie chodzi�, pomaga mi w tym moja laska. Dzi�ki niej wiem, jaki jest chodnik, czy nie ma w nim dziur, roz- poznaj� kraw�niki, wyczuwam, gdy co� przede mn� stoi. Po d�wi�kach rozpoznaj� ulic�; od- g�os hamuj�cych autobus�w i tramwa- j�w podpowiada mi, gdzie jest przysta- nek. Szmer otwieranych drzwi m�wi Ryc. 2. Najlepiej dla osoby niewidomej jest trzy- ma� przewodnika za r�k� tu� nad �okciem i i�� p� kroku z ty�u mi, gdzie jest wej�cie. Pomagaj� mi te� odg�osy krok�w i rozm�w ludzi; upew- niem si�, �e skoro tak wiele os�b idzie bezpiecznie, to i ja na nic nie wpadn�. Czasem mam k�opoty z trafieniem do miejsca, do kt�rego chc� doj��, szczeg�lnie, gdy id� tam pierwszy raz. Ciesz� si�, gdy kto� zaproponuje mi pomoc. W�wczas trzymam go za r�k� tu� nad �okciem i id� za nim p�l kroku z ty�u (ryc. 2). Ten spos�b trzymania jest dla mnie wygodny, poniewa� po ruchach cia�a mojego przewodnika rozpoznaj�, czy idziemy w g�r�, czy w d� lub � czy skr�camy. Zdarza si�, �e kto� na ulicy chce mi pom�c i bez uprzedzenia zaczyna po- pycha� mnie przed sob�. Jest to dla mnie bardzo nieprzyjemne... Czyta�am o niezwyk�ych osi�gni�- ciach dw�ch niewidomych Brytyjczy- k�w. Zdobyli oni najwy�szy szczyt Europy � Mont Blanc. Obaj alpini�ci korzystali w czasie wspinaczki jedy- nie z pomocy ps�w przewodnik�w. Ja te� chcia�abym mie� w przysz�o�ci pi�knego owczarka niemieckiego lub labradora! Tata obiecuje, �e b�d� go mia�a, kiedy uko�cz� 16 lat. W jaki spos�b pisz� i czytam? Wszystkich fascynuje to, �e mog� czyta� i pisa�. A to dzi�ki genialnemu a b c d e f g h i j � o � 0 � 0 00 0O 00 00 0O 00 00 oo � 0 oo O0 O0 � o 00 00 0O 00 oo oo oo oo oo oo oo 00 oo oo k 1 m n 0 p q r s t � o � 0 00 00 00 00 0O Ol O0 oo �o oo O0 00 � o 0 0 0 0 � o � # � o � 0 � o 0O 0O � o � 0 0O � 0 0O u V X y Z � [ � ] � o � o 00 0O 00 00 0O Ol O0 oo � 0 oo O0 � o 00 �� � 0 � t � � � znak miana / � w � o � 0 00 00 0O 00 00 0O Ol O0 oo � 0 oo Ol O0 � o 0 0 0 0 � o 0 0 00 00 00 O0 00 01 O0 00 01 00 1 . 9 1 0 � * " oo oo oo OO OO oo oo 00 oo oo � o � o 0 0 00 00 0 0 00 0O 01 O0 oo � o oo O0 O0 � o 00 00 0O 00 znak znak znak zn. wlk. zn.druku diakr. wiersza 0 cyfrowy litery wyr�n. O0 00 O0 O0 00 Ol O0 O0 oo oo OO 00 oo 00 oo Ol 00 O0 00 00 oo 00 0O 00 00 � I O0 00 00 00 apostrof � OO oo oo OO oo 00 � O �� O0 1 2 3 4 5 o# � o o� 0O Ol 00 O0 00 O0 0O o* oo o* 00 Ol OO O0 O0 00 00 � � oo � � oo 00 OO 00 OO 0 0 OO 6 7 8 9 0 o* 00 o* 00 Ol � 0 00 O0 O0 00 Ol � o o� 00 Ol )0 O0 00 O0 00 ** oo � � oo ** 00 ** oo 0 0 OO Ryc. 3. Pismo Braille 'a polega na rozmieszczeniu sze�ciu punkt�w na obwodzie prostok�ta wynalazkowi Louisa Braille'a, kt�ry opar� sw�j system na sze�ciu punk- tach. Gdy chc� napisa� literk� a, to pi- sz� tylko jedn� kropk�. Literka b to ju� dwie kropki. Pisz� na do�� grubym papierze, wyciskam litery d�utkiem z pomoc� specjalnej tabliczki. Umiem te� pisa� na specjalnej maszynie braj- lowskiej. Kupi�am te pomoce w Pol- skim Zwi�zku Niewidomych. A mo�e Ty spr�bujesz zapisa� systemem braj- la swoje imi� i nazwisko? Pewnie nie masz specjalnych pomocy, ale mo�esz pisa� d�ugopisem na zwyk�ej kartce, stawiaj�c kropeczki w odpowiednich miejscach. Ja czytam dotykaj�c lekko liter palcem wskazuj�cym, a Ty spr�- buj przeczyta� wzrokiem. Ten system mo�esz zastosowa� w zabawach har- cerskich, w podchodach lub innych grach terenowych. Opr�cz ksi��ek, kt�re czytam sa- modzielnie brajlem, mam te� ksi��ki nagrane na kasetach magnetofono- wych, czytane przez lektora. Wypo�y- czam je w bibliotece ksi��ek m�wio- nych Polskiego Zwi�zku Niewido- mych. Znajduj� si� one r�wnie� w nie- kt�rych bibliotekach publicznych. Czego nie lubi�? Z lektur, nie lubi� Katarynki Bole- s�awa Prusa. Ka...
AGARR