REWALIDACJA DZIECI I M�ODZIE�Y Z USZKODZONYM WZROKIEM Wybrane zagadnienia PRACA ZBIOROWA pod redakcj� Ewy Bendych WYDAWNICTWO WSPS � 1984 REWALIDACJA DZIECI I M�ODZIE�Y Z USZKODZONYM WZROKIEM Wybrane zagadnienia PRACA ZBIOROWA pod redakcj� Ewy Bendych Wy�sza Szko�a Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej Warszawa 1984 Komitet Redakcyjny Wydawnictw WSPS Maria D�browska, Urszula Eckert Andrzej Giry�ski Ewa Tomasik Sekretarz: Halina Zawistowska-Zacharewicz -'AK�ADY OLA N ....." " Opiniowali Prof. dr hab. Jan Dziedzic Prof. dr hab. Zofia S�kowska Wykonano w Zak�adzie Graficznym Politechniki Warszawskiej. Nak�. 800+30. Arkuszy druk. 16,75. Papier druk. kl. VII 70 g. Oddano do druku 29 VI 1984 r. Zam�wienie nr 461/84. T-92 Cena z� 160,- SPIS TRE�CI Str. ................................................, 7 Zofia Galewska - Rehabilitacja okulistyczna dzieci z uszkodzonym wzrokiem I. Kwalifikacja dzieci z uszkodzonym wzrokiem do odpowiednich szk�............................ 11 II. Przyczyny niedowidzenia u dzieci w wieku szko�y podstawowej..........................,,....... 22 III. Dziecko niedowidz�ce w szkole z uwzgl�dnieniem rodzaju jego niedowidzenia...............,..., 29 IV. Mo�liwo�� poprawy widzenia u dzieci z. uszkodzo- nym wzrokiem.................................. 4-0 Literatura.......................,............ 54 Ewa Bendych - Rozw�j my�li tyflopedagogicznej.......... 56 Ewa Bendych - Z zagadnie� wychowania w internacie dla dzieci niewidomych I. Wychowanie internatowe niewidomych dzieci i m�odzie�y..................................... 33 II. Potrzeby niewidomych wychowank�w i sposoby ich zaspokajania.................................. 102 III. �rodowisko wychowawcze internatu oraz metody post�powania wychowawczego.................... 132 Literatura.................................... 148 J�zef Placha - Niekt�re problemy wychowania m�odzie�y niewidomej I. R�ne p�aszczyzny kontaktu wychowawczego z m�o- dzie��, ze szczeg�lnym uwzgl�dnieniem sytuacji konfliktowych i roli dialogu pedagogicznego ... 151 1. Zagadnienia wst�pne zwi�zane z wychowaniem.. 151 2. Dorastanie - okresem nasilenia konflikt�w... 153 3. Wadliwy i prawid�owy uk�ad stosunku wycho- wawczego................................... 156 4. R�ne p�aszczyzny kontaktu wychowawczego ... 153 - 4 - Str. 5. Rola dialogu w rozwi�zywaniu konflikt�w mi�dzy wychowawcami a m�odzie�� niewido- m� -----................................... 161 II. Atmosfera rodzinna w internacie podstaw� pra- wid�owego rozwoju wychowank�w............... 171 III, Integracja spo�eczna niewidomych w aspekcie kultury kontakt�w mi�dZyludzkich.......... 181 IV. Zaspokojenie potrzeby sensu �ycia jako szczeg�lnie wa�ny czynnik rozwoju cz�owieka.. 191 Literatura.......................,.�..,..... 197 Jadwiga Kuczy�ska-Kwapisz - Nauka orientacji przes- trzennej i samodzielnego poruszania si� nie- widomych I. Orientacja przestrzenna niewidomych ......... 201 1. Zarys historyczny .....�....'........,...*. 201 2. Definicje orientacji przestrzennej .,.,�.. 203 3. Dlaczego uczymy niewidomych orientacji przestrzennej?.,�...�.,,,,,,.,...,,...... 206 II, Podstawowe dzia�y nauczania orientacji przes- trzennej...........................,.,...... 207 1. Wst�pne umiej�tno�ci i poj�cia z zakresu orientacji przestrzennej ................. 207 1.1. Poj�cia przestrzenne................. 207 1.2. Techniki zabezpieczaj�ce ............ 212 1.3. Ustalanie kierunku marszu........... 215 1.4. Systematyczne poznawanie otoczenia .. 217 1.5. Odnajdywanie upuszczonych przedmiot�w 218 1.6. korzystanie z pomocy przewodnika .... 219 2. Techniki pos�ugiwania si� d�ug� lask� ..... 223 2.1. Budowa i rodzaje lasek ,,......,..,.. 223 2.2. Technika diagonalna................. 226 2.3. Technika dotykowa ....,............... 228 2.4. Chodzenie po schodach z lask�....... 230 2.5. Korzystanie ze schod�w ruchomych .... 232 3. Wiadomo�ci i umiej�tno�ci potrzebne do sa- modzielnego poruszania si� .,,,.,..,.,.... 234 - 5 - Str. 3.1. Samodzielne chodzenie w mie�cie ..... 234 3.2. Korzystanie ze �rodk�w komunikacji miejskiej............................ 239 III. Cechy nauczyciela orientacji przestrzennej ... 240 IV, Projekt programu orientacji przestrzennej dla szk� specjalnych dla dzieci niewidomych..... 241 1. Cele kszta�cenia i wychowania.......,..... 241 2. Tre�ci kszta�cenia........................ 242 3. Zagadnienia zwi�zane z realizacj� programu 246 3.1. Konstrukcja programu.......,......... 246 3.2. Sposoby realizacji................... 247 v> Sprawno�� fizyczna a orientacja przestrzenna u niewidomych w wieku szkolnym............... 249 Literatura................................... 261 S�ownik termin�w z zakresu orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania si� niewidomych .............. 263 7 - Wst�p Rewalidacja dzieci i m�odzie�y z uszkodzonym wzrokiem. Wy- brane zagadnienia - to drugi skrypt ze specjalno�ci ty- flopedagogika", kt�ry oddajemy do r�k student�w. Ma on odpo- wiada� nowym potrzebom, jakie powsta�y w zwi�zku ze zmian� planu studi�w naszej Uczelni. W pi�cioletnim planie studi�w magisterskich przedmioty specjalistyczne zosta�y rozszerzone i wprowadzono nowe, maj�c na uwadze tendencje rozwojowe wsp�- czesnej tyflopedagogiki. Przedmiotem bardziej wyeksponowanym i wprowadzonym jako je- den z pierwszych w realizacji przedmiot�w specjalistycznych - jest "terapia okulistyczna i protetyka". Tre�ci tego przedmio- tu stanowi� bardzo wa�n� informacj� dla pedagoga, kt�ry b�dzie rewalidowa� dziecko z uszkodzonym wzrokiem. Statystyki �wiatowe notuj� procentowy wzrost dzieci niedo- widz�cych i szcz�tkowo widz�cych oraz malej�c� liczb� ca�kowi- cie niewidomych w populacji dzieci z uszkodzonym wzrokiem. Grup� dzieci, kt�re maj� resztki wzroku, cechuje r�norodna i skomplikowana sytuacja okulistyczna, co zobowi�zuje ich nau- czycieli i wychowawc�w do dokszta�cania si� w tej dziedzinie. Zagadnienia rewalidacji okulistycznej dzieci niedowidz�cych i szcz�tkowo widz�cych zosta�y wyczerpuj�co om�wione w I dzia- le skryptu. Autorka opracowania, dr nauk medycznych 2ofia Ga- lewska, jest od lat zwi�zana ze szkolnictwem dla dzieci niedo- widz�cych. Jest jednym z tych lekarzy okulist�w, kt�rzy przy- czynili si� do powstania tej ga��zi szkolnictwa specjalnego w Polsce. Konieczno�� odr�bnego kszta�cenia dzieci niedowidz�cych pierwsi zrozumieli nauczyciele szk� dla niewidomych. "Ju� w 1802 roku nauczyciel wiede�skiej szko�y dla niewidomych, von Saheis, zwr�ci� uwag� na konieczno�� wy��czenia dzieci niedo- widz�cych spo�r�d ociemnia�ych w celu uczenia ich odpowiednimi - 8 - dla nich metodami /.../ ale min�o wiele dziesi�tk�w lat,zanim dzi�ki zainteresowaniu i wsp�pracy nauczycieli, lekarzy oku- list�w i lekarzy szkolnych powsta�y samodzielne szko�y i klasy dla dzieci niedowidzicych" /Z.Galewska, 1953, a.37/. Pierwsza w ��wiecie szko�a dla dzieci niedowidz�cych powsta- �a w Londynie w 1908 r, w olsce pierwsz� klas, dla niedowi- dz�cych zorganizowa� lekarz okulista, dr iiazimierz ozymanowski, przy Zak�adzie dla Niewidomych w Bydgoazczy. By�a ona prowa- dzona przez szedi lat i, da�a dobre wyniki, Vj latach trzydzie- stych dr .Zofia Galewska przebada�a ostroj?'? wzroku dzieci w szko�ach dla niewidomych w laskach oraz w /.arszawie /Instytut G�uchoniemych i Ociemnia�ych/ i stwierdzi�a, ze w grupie 122 dzieci 23St cz�ciowo widzia�o, w tyra 9*8; kwalifikowa�o si� do szko�y dia niedowidz�cych, postanowiono zorganizowa� klasy dla tych dzieci przy Instytucie G�uchoniemych I Ociemnia�ych �jed- nak do wybuchu drugiej wojny kwiatowej szko�a taka w Polsce nie powsta�a. <*. roku szkolnym 1947/43 zbadano pod wzgl�dem okulistycznym dzieci ze szk� podstawowych w Warszawie. Stwierdzono, ze z ok. 80 tys. dzieci szkolnych 400 powinno kszta�ci� si� w kla- sach dla niedowidz�cych. Po zebraniu materia�u rekrutacyjnego na terenie Warszawy utworzono w 1950 r. pierwsz� w Polsce sko- �c dia niedowidz�cych. Dr Galewska, kt�ra bra�a czynny udzia� w badaniach okulistycznych dzieci warszawskich oraz przyczyni- �a si� w du�ym stopniu do zorganizowania szko�y, podj�a w niej prac� okulisty szkolnego. Prac� t� prowadzi do dzi�. Swo- j� wiedzy i do�wiadczenie w pracy z dzieckiem niedowidz�cym przekazuje nam, ��cz�c przekaz lekarza okulisty ze spojrzeniem pedagoga, kt�rym sit* sta�a dziwki wielkiemu zaanga�owaniu w rewalidacj� tych dzieci. II i III dzia� skryptu, po�wi�cony zagadnieniom wychowania w internacie, zosta� poprzedzony kr�tkim szkicem rozwoju my�li tyflopedagogicznej. Wyeksponowane zosta�y zw�aszcza tre�ci pierwszej publikacji, dowodz�cej, ze niewidomi s� wyuczalni i wychowalni /Jj.Diderot, 1749/, oraz zasady rehabilitacji niewi- domych, sformu�owane przez wybitnego ociemnia�ego tyflologa M.3izerannefa /1883/, kt�re do dzi� nie straci�y swojej ak- tualno�ci. - 9 - W Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach, kszta�cenie niewidomych wi��e si� z ich wieloletnim pobytem w internacie, Wi�kszo�� uczni�w jest wychowankami internatu przez 8-12 lat. Bior�c pod uwag�, �e s� to najwa�niejsze lata w procesie kszta�towania si� o&ouowo�ci, nie mo�na nie docenia� tej for- my wychowania w przygotowania do �ycia i pracy m�odych ludzi z uszkodzonym wzrokiem. �wa Bendych i J�zef Placha w swoich opracowaniach porusza- j� zagadnienia stanowi�ce podstaw� prawid�owo ukszta�towanego �rodowiska wychowawczego internatu: jak atmosfera rodzinna i wi� z domem rodzinnym, kt�re s� koniecznym warunkiem akcep- tacji przez dziecko �rodowiska internatowego; prawid�owy kon- takt wychowawcy z wychowankiem, oparty na szacunku, �yczli- wo�ci, dialogu i wsp�pra...
AGARR