Aseptyka i Antyseptyka.pdf

Dominiak Marzena

Katedra i Zakład Chirurgii Stomatologicznej AM we Wrocławiu

ASEPTYKA I ANTYSEPTYKA

ASEPTYKA – jest to postępowanie mające na celu zapobieganie

zakażeniu, tj. niedopuszczenie do zainfekowania rany, czyli otrzymanie

tzw. bakteriologicznej jałowości. Wszystko co będzie stykać się z raną musi

być jałowe, tzn. pozbawione bakterii, wirusów i grzybów.

Twórcą aseptyki jest Sommelweis (“trupie cząstki” ).

STERYLIZACJA to zabiegi umożliwiające uzyskanie bakteriologicznej

jałowości. Pozwalają one uwolnić przedmioty od drobnoustrojów

chorobotwórczych i/lub ich przetrwalników, powodują nieodwracalną

inaktywację wirusów.

W dalszym znaczeniu, zgodnie z obowiązującymi w tej mierze przepisami i

normami, sterylizacja nie ogranicza się tylko do samego zniszczenia

drobnoustrojów, ale uwzględnia poprzedzające i następowe postępowanie, tj.:

1. sposób przygotowania materiałów (odpowiednia dezynfekcja i opakowanie)

2. prawidłowo prowadzony proces sterylizacji (właściwe ułożenie w komorze

sterylizatora, kontrola procesu sterylizacji)

3. przechowywanie (warunki, które wykluczają możliwość wtórnego

zanieczyszczenia).

Ad.1

Dezynfekcja – jak dalej

Opakowanie materiałów –

Musi to być opakowanie jednorazowego użytku wykonane z tworzyw

sztucznych albo papieru.

1. opakowania z tworzyw sztucznych mogą występować albo wyłącznie w

postaci torebek, rękawów z folii poliamidowej (suche powietrze) albo w postaci

łączonej z papierem (para wodna i tlenek etylenu ).Folia zbudowana jest z

dwóch warstw – zewnętrzna odporna na działanie wysokiej temperatury,

wewnętrzna posiadająca niski punkt topnienia, dzięki czemu łączy się ze stroną

przeciwną.

2. opakowanie z papieru – torebki, woreczki, arkusze, kartony

Papier musi spełniać warunek tzw. specjalnej porowatości - w trakcie

sterylizacji musi wpuścić czynnik sterylizacyjny, a po zakończeniu ekspozycji

pory te muszą być zamknięte, aby uniemożliwiały wnikanie powietrza i

drobnoustrojów.

W celu dobrego zabezpieczenia sterylny przedmiot opakowany w papier

powinien być podwójnie zapakowany (np. rękawiczki ), a do transportu

potrójnie.

Ad.2

Kontrola procesu sterylizacji :

1.kontrola chemiczna

do tego celu służą różne wskaźniki :

a) wskaźniki manipulacyjne (barwne przylepce)-

służą do odróżnienia materiałów sterylizowanych od niesterylizowanych –

kontrola ekspozycyjna;

wskaźniki te nie informują o jałowości materiału opracowywanego,

mówią tylko, że przebiegł proces sterylizacji

okleja się nimi od zewnątrz sterylizowany przedmiot

b) wskaźniki chemiczne – to również wskaźniki barwne; zmiana ich barwy w

określony sposób zależy od współdziałania wielu parametrów procesu

sterylizacji –temperatury, nasycenia pary wodnej, czasu działania;

przydatne są do kontroli wsadu

Mogą to być :

1. wskaźniki paskowe

2. wskaźniki w postaci arkuszy,

3. wskaźniki, które umieszcza się między dwiema warstwami folii

tworzącymi foliową część opakowania

4. wskaźniki nadrukowane na papierze

Świadczą one, że materiał poddany sterylizacji jest jałowy.

Zalety wskaźników paskowych:

-wiarygodność kontroli,

-łatwa interpretacja wyników,

-natychmiastowa kontrola przebiegu sterylizacji.

2.kontrola biologiczna

-wskaźniki biologiczne –

zawierają przetrwalniki określonych szczepów bakteryjnych; ich oporność na

działanie czynników sterylizacyjnych musi odpowiadać określonym

wymaganiom zawartym w przepisach normatywnych;

kontrola ta służy do wykazania skuteczności sterylizacji w warunkach

eksploatacyjnych.

Kontrola odbywa się przy pełnym załadowaniu aparatu, przy czym wskaźniki

należy zdeponować w miejscach jak najtrudniej dostępnych dla środka

działającego.

Biowskaźniki używane to:

-Bacillus Stearothermophilus – para wodna, formaldehyd

-Bacillus Subtillis – gorące powietrze, tlenek etylenu.

3.kontrola fizyczna

jest to badanie sprawności eksploatacyjnej z odnotowaniem temperatury,

ciśnienia i czasu pracy sterylizatora.

Ad.3

Przechowywanie

specjalnych pomieszczeniach z suchą atmosferą o stałej temperaturze,

osobne szafki,

materiał nie powinien być ściśle upakowany, nie związany gumkami.

Przedmioty, narzędzia, materiał wysterylizowany niegdyś przechowywano w

puszkach Schinelbuscha. Obecnie uważa się ten sposób za nie spełniający

obecnych wymogów właściwego przechowywania materiałów.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PRZEBIEG STERYLIZACJI

1. typ mikroorganizmu

- największą oporność na zabiegi sterylizacyjne wykazują przetrwalniki

bakteryjne ,

- szczególnie termostabilny jest także wirus HBV (do 121 st C )

2. obecność substancji organicznych np. krwi, tworzących ochronną otoczkę

koloidalną drobnoustroju lub adsorpcja cząstek nieorganicznych, cząstek brudu

zwiększa odporność drobnoustrojów na wpływy otoczenia

3. liczba drobnoustrojów

4. czas konieczny do zniszczenia drobnoustrojów jest wprost proporcjonalny

do ich wyjściowej liczby.

Dlatego też im skuteczniejsze zmniejszenie liczby drobnoustrojów przed

sterylizacją przez oczyszczenie mechaniczne i dezynfekcję tym skuteczniejszy

proces sterylizacji.

METODY STERYLIZACJI

Wyróżniamy trzy grupy metod pod względem skuteczności sterylizacji:

1. metody fizyczno-termiczne

-sterylizacja para wodną,

-sterylizacja suchym gorącym powietrzem.

2. metody fizyczne, nietermiczne

-sterylizacja za pomocą promieni jonizujących

-sterylizacja filtracyjna- w st. ograniczonym.

3. metody chemiczno-fizyczne

-sterylizacja gazowa tlenkiem etylenu,

-sterylizacja formaldehydowa.

Ad.1

Sterylizacja parą wodną nasyconą pod zwiększonym ciśnieniem.

Urządzeniem służącym do tego celu jest AUTOKLAW, czyli sterylizator parowy

pod zwiększonym ciśnieniem.

Autoklaw jest to kocioł o podwójnych ścianach. Woda znajduje się między

ścianami > przechodzi w parę wodną pod wpływem temperatury> pod

ciśnieniem dostaje się do głównej części kotła wypierając powietrze. Następnie

przechodzi przez materiał sterylizowany i uchodzi przez zawór odpływowy. Po

zakończeniu procesu powietrze ponownie zostaje wpuszczone. Materiał

sterylizowany musi być suchy.

Powietrze znajdujące się w przedmiotach sterylizowanych , tzw. wysepki

powietrza stanowi znaczną przeszkodę i utrudnienie sterylizacji . Usunięcie

powietrza z komory sterylizacyjnej i przedmiotów tam prowadzonych decyduje

o skuteczności zabiegu . Szczególnie ważne jest to przy sterylizacji materiałów

porowatych i tekstylnych . Z tego p-ktu widzenia metody sterylizacji parą

wodną, zależności od sposobu wypierania powietrza, dzieli się na sterylizację

metodą przepływową (grawitacyjną) i próżniową (podciśnieniową ) .

1.W metodzie przepływowej powietrze znajdujące się w sterylizowanych

przedmiotach wypierane jest przez napływającą parę wodną . Powietrze

opuszcza komorę przez wentyl wylotowy, zamykający się samoczynnie po

osiągnięciu temperatury roboczej. Na tej zasadzie działają małe sterylizatory,

tzw. autoklawy grawitacyjne .

2.W metodzie podciśnieniowej próżnia może być wytworzona w dwojaki

sposób:

-próżnia wstępna- jednokrotne wytworzenie podciśnienia w celu usunięcia

powietrza z komory

-próżnia frakcyjna – wielokrotne wytwarzanie podciśnienia na zmianę z

wypompowaniem pary.

Obecnie ten typ autoklawów jest szczególnie polecany, także do gabinetów

stomatologicznych. Dyskusja pojawia się czy powinien to być autoklaw z

próżnią frakcyjną czy nie.

Na tej podstawie dzielimy autoklawy na trzy klasy (projekt normy EN 13060/ 1-

4/ dla małych sterylizatorów opracowany przez Komisję Europejską): klasa N,

klasa S, klasa B (załącznik)

DZIAŁANIE STERYLIZACJI polega na wyzwoleniu energii poprzez

kondensację pary wodnej na przedmiotach wyjaławianych, która

powoduje koagulację białka i zniszczenie bakterii lub inaktywację

wirusów.

Warunkiem skutecznej sterylizacji jest więc bezpośredni kontakt

drobnoustrojów z parą wodną.

Bardzo ważny jest fakt, że szybciej ścina się białko o większej zawartości

wody .

Dlatego też para wodna kondensująca na bakteriach , wirusach lub otoczkach

przetrwalników podnosi w nich zawartość wody i o wiele łatwiej dochodzi do

koagulacji białka ; w niższej temperaturze , a niżeli dzieje się to w suchych

sterylizatorach .

W suchej atmosferze białka bakteryjne są bardzo odporne na wysoką

temperaturę i giną wtedy , gdy

ulegną utlenieniu, a to następuje w temperaturze o wiele wyższej niż potrzebna

do koagulacji białka.

Całkowity czas sterylizacji dzielimy na cztery okresy :

1. okres wzrostu temperatury – jest to czas od momentu uruchomienia sprzętu

do osiągnięcia temperatury roboczej na termometrze; w tym czasie

następuje odpowietrzenie komory sterylizacyjnej i sterylizowanych

materiałów oraz nagrzanie do temperatury roboczej:

2. okres wyrównania temperatury – czas od momentu osiągnięcia temperatury

roboczej we wnętrzu sterylizatora do osiągnięcia temperatury sterylizacyjnej

we wszystkich p-ktach materiałów sterylizowanych ; okres ten w zależności

od rodzaju materiału i sposobu jego opakowania podlega różnym

wahaniom;

3. okres sterylizacji – jest to czas konieczny do zniszczenia drobnoustrojów ,

wliczając dodatkowy czas na zachowanie pewności zabiegu

2+3 –czas sterylizacji właściwej – tzw. czas ekspozycji

4. okres opadania temperatury – trwa od zakończenia sterylizacji właściwej do

momentu wychłodzenia materiałów sterylizowanych przy jednoczesnym

spadku nadciśnienia i wyrównania z ciśnieniem atmosferycznym ; należy

jeszcze doliczyć okres wysychania materiałów w próżni .

STERYLIZACJA SUCHYM GORĄCYM POWIETRZEM

Czynnikiem wyławiającym jest suche gorące powietrze

Urządzenie : sterylizator suchy

Mechanizm – wysuszenia – j.w.

Okresy sterylizacji – jak w sterylizatorze parowym przy wyższych

temperaturach i wydłużonym czasie sterylizacji .

Ważną rolę w krążeniu ciepła w komorze odgrywa sposób jej załadowania –

powinien on zapewniać możliwie swobodny przepływ powietrza; tj. ok. 1/3

przestrzeni powinna być wolna.

Wskaźniki i testy – rurki Browna – rurki wypełnione płynem wskaźnikowym

Ad. 2.) METODY FIZYCZNE – NIETERMICZNE

1. promieniowanie jonizujące – bardzo skuteczne (promieniowanie

przenikliwe), stosowane na skalę przemysłową

Wykorzystuje się promieniowanie gamma i tzw. szybkie elektrony uzyskiwane

w akceleratorach

Stosuje się do: sterylizacji materiałów opatrunkowych, strzykawek i igieł

jednorazowego użytku, zestawów kroplówkowych, elementów z gumy i

tworzyw sztucznych, odzieży ochronnej.

2. sterylizacja filtracyjna – filtry są przeznaczone do zatrzymywania bakterii i

grzybów, a w przesączu pozostają wirusy

Ad 3.) METODY CHEMICZNO- FIZYCZNE

1. sterylizacja gazowa tlenkiem etylenu

Jest to sposób szczególnie użyteczny w przypadku materiałów termolabilnych

– temperatura sterylizacji 50-60 st. C.

Materiał do sterylizacji musi być odpowiednio opakowany – folia , papier.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: