Skutecznosc echografii w diagnostyce i kontroli gojenia sciegien koni.pdf

UNIWERSYTET PRZYRODNICZY we WROCŁAWIU

WYDZIAŁ MEDYCYNY WETERYNARYJNEJ

KATEDRA I KLINIKA CHIRURGII

Radomir Henklewski

Skuteczno Ļę echografii w diagnostyce

i kontroli gojenia Ļ ci ħ gien koni

Promotor

Prof. dr hab. Kornel Ratajczak

Recenzenci

Prof. dr hab. Andrzej Modrakowski

Akademia Rolnicza - Uniwersytet Przyrodniczy

Wrocław

Prof. dr hab. Zdzisław Kłos

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego

Warszawa

Wrocław, grudzie ı 2006

Wst ħ p

Kontuzja Ļ ci ħ gna u koni prowadzi cz ħ sto do trwałych zaburze ı

ruchowych, ograniczaj Ģ c w znacznym stopniu u Ň ytkowo Ļę zwierz ħ cia.

Uszkodzenia Ļ ci ħ gien nale ŇĢ do chorób zawodowych koni. W zale Ň no Ļ ci od

u Ň ytkowania koni wyst ħ puj Ģ uszkodzenia ró Ň nych Ļ ci ħ gien. U koni

poci Ģ gowych, które prawie zanikn ħ ły, uszkodzeniu ulegało Ļ ci ħ gno mi ħĻ nia

zginacza gł ħ bokiego palca ( GP ) i jego przyczep pomocniczy. U koni

sportowych, u Ň ywanych do skoków przez przeszkody, zdarzaj Ģ si ħ cz ħĻ ciej

uszkodzenia Ļ ci ħ gna mi ħĻ nia mi ħ dzykostnego ( MM ) tzw. wi ħ zadła

zawieszaj Ģ cego trzeszczki palcowe bli Ň sze zwane trzeszczkami p ħ cinowymi,

w czasie przeci ĢŇ enia przy l Ģ dowaniu po skoku. U koni wy Ļ cigowych

u Ň ywanych do najszybszego, wyt ħŇ onego biegu pod je Ņ d Ņ cem, obci ĢŇ enia s Ģ

najwi ħ ksze i przede wszystkim dotycz Ģ Ļ ci ħ gna mi ħĻ nia zginacza

powierzchownego palca ( PP ). Uszkodzenia Ļ ci ħ gien s Ģ główn Ģ przyczyn Ģ

eliminacji koni zwi Ģ zan Ģ z trwał Ģ utrat Ģ zdolno Ļ ci do najszybszego biegu.

Leczenie jest długotrwałe i kosztowne, a wynik niepewny.

Wszystkie dotychczas stosowane metody leczenia okazały si ħ tylko

wzgl ħ dnie skuteczne. Przywrócenie uprzedniej zdolno Ļ ci u Ň ytkowej zale Ň y od

rodzaju i wielko Ļ ci uszkodzenia. Im jest ono mniejsze tym rokowanie

korzystniejsze. Nasuwa si ħ tu problem precyzyjnego rozpoznania, które ma

podstawowe znaczenie dla rokowania i ewentualnego leczenia. Trudno Ļ ci

zwi Ģ zane z leczeniem wi ĢŇĢ si ħ z brakiem regeneracji Ļ ci ħ gien, które ulegaj Ģ

tylko naprawie. Uszkodzenia goj Ģ si ħ za pomoc Ģ tkanki ł Ģ cznej bliznowatej,

która nie dorównuje elastyczno Ļ ci Ģ i wytrzymało Ļ ci Ģ włóknom kolagenowym.

Dlatego cz ħ sto dochodzi do wznowy. Jedn Ģ z przyczyn uszkodzenia Ļ ci ħ gna jest

nadmierne jego rozci Ģ ganie ponad normaln Ģ granic ħ wytrzymało Ļ ci. Wtedy

pojawiaj Ģ si ħ zapalenia z rozerwaniem włókien lub całkowite rozerwanie.

Problemy te skłoniły mnie do zaj ħ cia si ħ ocen Ģ warto Ļ ci echografii

w precyzyjnym rozpoznaniu uszkodze ı Ļ ci ħ gien zginaj Ģ cych polskich koni

głównie wy Ļ cigowych tym bardziej, Ň e w pi Ļ miennictwie krajowym spotkano

tylno trzy doniesienia, na ten temat. Makroskopowo Ļ ci ħ gno przedstawia si ħ

jako pasmowata struktura zbudowana ze zbitej, włóknistej tkanki ł Ģ cznej,

w której dominuj Ģ równolegle uło Ň one włókna kolagenowe. ĺ ci ħ gno przenosi

prac ħ mi ħĻ nia na ko Ļ ci, powoduj Ģ c ruchy ko ı czyn w stawach. Główn Ģ cech Ģ

Ļ ci ħ gna jest znaczna wytrzymało Ļę na rozci Ģ ganie. ĺ ci ħ gno jest od Ň ywiane przez

naczynia dochodz Ģ ce do niego z trzech stron: ze strony mi ħĻ nia, od którego

biegnie, z przyczepu do ko Ļ ci gdzie ko ı czy swój bieg oraz z o Ļ ci ħ gnej

w Ļ ródr ħ czu i Ļ ródstopiu lub te Ň z pochewki Ļ ci ħ gnowej w obszarze stawów.

Mi ħ sie ı zginacz powierzchowny palców, PP jest u konia mi ħĻ niem

o stosunkowo słabym brzu Ļ cu i długim Ļ ci ħ gnie dalszym. Jego przebieg

przedstawia si ħ nast ħ puj Ģ co: rozpoczyna si ħ na nadkłykciu przy Ļ rodkowym

ko Ļ ci ramiennej i nast ħ pnie, w pobli Ň u nadgarstka, przechodzi w mocne Ļ ci ħ gno.

Po stronie doogonowej ko Ļ ci promieniowej, w pobli Ň u jej kraw ħ dzi

przy Ļ rodkowej, doł Ģ cza si ħ do omawianego mi ħĻ nia wi ħ zadło dodatkowe. Od

tego miejsca Ļ ci ħ gno mi ħĻ nia zginacza powierzchownego palców PP biegnie

dopalcowo i razem ze Ļ ci ħ gnem zginacza gł ħ bokiego palców przykryte jest

przez wi ħ zadło nadgarstkowe dłoniowe powierzchowne. Na wysoko Ļ ci

nadgarstka oba te Ļ ci ħ gna otoczone s Ģ troczkiem zginaczy. Po stronie dłoniowej,

w pobli Ň u stawu Ļ ródr ħ czno-członowego, PP rozszerza si ħ i tworzy mankiet

wraz z gładk Ģ powierzchni Ģ dłoniow Ģ wi ħ zadeł dłoniowych obejmuj Ģ cy Ļ ci ħ gno

mi ħĻ nia zginacza gł ħ bokiego palców. Po stronie dłoniowej ko Ļ ci p ħ cinowej PP

rozdziela si ħ ono na dwie odnogi, mi ħ dzy którymi mi ħ sie ı zginacz gł ħ boki

palców przechodzi na powierzchni ħ dłoniow Ģ . Przyczepy ko ı cowe mi ħĻ nia

zginacza powierzchownego palców zlokalizowane s Ģ na dalszym ko ı cu ko Ļ ci

p ħ cinowej i bli Ň szym ko ı cu ko Ļ ci koronowej (os coronale) . Do mi ħĻ ni zginaczy

palców długich zalicza si ħ równie Ň wcze Ļ niej wspominany mi ħ sie ı zginacz

gł ħ boki palców, który składa si ħ z trzech głów: ramiennej , łokciowej

i promieniowej. Głowy te swoim przebiegu wytwarzaj Ģ wspólne Ļ ci ħ gno.

Dodatkowo wyró Ň ni ę nale Ň y głow ħ Ļ ci ħ gnow Ģ , która przebiega od wi ħ zadła

nadgarstka dłoniowego gł ħ bokiego do Ļ ci ħ gna mi ħĻ nia zginacza gł ħ bokiego

palców GP . Przyczep pocz Ģ tkowy głowy ramiennej zlokalizowany jest na

nadkłykciu przy Ļ rodkowym ko Ļ ci ramiennej, głowy łokciowej na tylno

przy Ļ rodkowej powierzchni wyrostka łokciowego a z kolei głowy promieniowej

na odcinku bli Ň szym ko Ļ ci promieniowej. Razem ze Ļ ci ħ gnem mi ħĻ nia zginacza

powierzchownego palców w okolicy stawu nadgarstkowego przechodz Ģ przez

kanał nadgarstka. Na wysoko Ļ ci stawu Ļ ródr ħ czno-członowego Ļ ci ħ gno mi ħĻ nia

zginacza gł ħ bokiego palców przebija Ļ ci ħ gno mi ħĻ nia zginacza palców

powierzchownego. Przyczep dalszy Ļ ci ħ gna umiejscowiony jest na powierzchni

zginaczowej ko Ļ ci kopytowej, któr Ģ osi Ģ ga przechodz Ģ c wcze Ļ niej po trzeszczce

członu palcowego dalszego. Od tej ostatniej oddzielone jest kaletk Ģ maziow Ģ

pod Ļ ci ħ gnow Ģ . W Ļ ród mi ħĻ ni krótkich palców wymieni ę nale Ň y, u dorosłych

koni prawie całkowicie u Ļ ci ħ gniony, mi ħ sie ı mi ħ dzykostny po Ļ rodkowy MM .

Mi ħ sie ı ten ma swój przyczep pocz Ģ tkowy na ko Ļ ci Ļ ródr ħ cza trzeciej tu Ň pod

stawem nadgarstkowym, nast ħ pnie jego trzon rozdziela si ħ na dwa ramiona do

obu trzeszczek członu palcowego bli Ň szego. Mi ħ sie ı ten wraz z wi ħ zadłem

trzeszczkowym prostym oraz wi ħ zadłami trzeszczkowymi sko Ļ nymi wchodzi

w skład aparatu ustaleniowego stawu Ļ ródr ħ czno-członowego.

ĺ ci ħ gna ssaków zło Ň one s Ģ z podłu Ň nie uło Ň onych jednostek

nazywanych wi Ģ zkami. Maj Ģ one Ļ rednic ħ 100 – 300 µm. Wi Ģ zki składaj Ģ si ħ

z włókien kolagenowych utworzonych z kolagenu typu I. Pomi ħ dzy włóknami

kolagenowymi znajduj Ģ si ħ szeregi fibroblastów i fibrocytów. Fibroblasty s Ģ

młodymi, aktywnymi metabolicznie komórkami, wykazuj Ģ du ŇĢ zmienno Ļę

morfologiczn Ģ i posiadaj Ģ j Ģ dro z wyra Ņ nie rozproszon Ģ chromatyn Ģ (ryc. 1).

Fibroblasty s Ģ odpowiedzialne za wytwarzanie macierzy i włókien

kolagenowych. W strefie pozakomórkowej, w obszarze mi ħ dzy komórkami

i stref Ģ upostaciowan Ģ , wyst ħ puje macierz. Tworz Ģ j Ģ glikozaminoglikany,

proteoglikany i białka niekolagenowe (fibronektyna, trombospondyna,

tenascyna, entaktyna, undulina). Macierz stanowi Ļ rodowisko dla kompleksów

ró Ň nych rodzajów kolagenu. W strefie bezpo Ļ rednio przylegaj Ģ cej do włókien

kolagenowych znajduje si ħ obszar ich stabilizowania, utworzony

z proteoglikanów (p – GAG) (Kuryszko, materiały nieopublikowane). Wa Ň ne

jest dokonanie szeregu ustale ı identyfikuj Ģ cych kontuzj ħ . Sprecyzowanienie

obrazu chorobowego (zapalenie bez rozerwania włókien, zapalenie

z rozerwaniem, uszkodzenie o Ļ ci ħ gnej, wylew Ļ ród Ļ ci ħ gnowy, zapalenie tkanek

około Ļ ci ħ gnowych) mo Ň e dokona ę si ħ dzi ħ ki u Ň yciu nowego w tej dyscyplinie

instrumentu diagnostycznego, a mianowicie echografii. Warto ustali ę na ile

echograficzne dane otrzymane z tkanek mi ħ kkich ko ı czyny w ko ı cowym

okresie zdrowienia Ļ ci ħ gna, sprzyja ę mog Ģ decyzji o wielko Ļ ci i czasie

obci ĢŇ ania treningowego konia.

Ultrasonografia w medycynie została wykorzystana po raz pierwszy

w pó Ņ nych latach 60-tych, a w medycynie weterynaryjnej w badaniu

ginekologicznym na obecno Ļę ci ĢŇ y na pocz Ģ tku lat 70-tych. Do produkcji

kryształów stosuje si ħ ceramiczne materiały syntetyczne w postaci cyrkonianu

ołowiu i tytanianu. W medycynie stosuje si ħ fale o cz ħ stotliwo Ļ ci od 1 do

20 MHz. Echografia wykorzystuje efekt odbicia fal ultrasonograficznych od

granicy tkanek o ró Ň nej oporno Ļ ci akustycznej. Odbita fala powraca do sondy,

zostaje odczytana i wzmocniona, a nast ħ pnie wy Ļ wietlona na monitorze.

W 1982 roku Rantanen ogłosił pioniersk Ģ prac ħ z zakresu wykorzystania

ultrasonografii w badaniu uszkodze ı Ļ ci ħ gna mi ħĻ nia zginacza

powierzchownego palców. Badanie to było pierwszym zobrazowaniem

wewn ħ trznej budowy Ļ ci ħ gna koni. Zmiany zapalne uwidaczniały si ħ

obni Ň eniem echogeniczno Ļ ci z poszerzeniem przestrzeni mi ħ dzy włóknami

kolagenowymi. Potem dzi ħ ki u Ň yciu podkładki dystansuj Ģ cej zacz ħ to dokładniej

oceni ę równie Ň skór ħ i podskórze. Zaplanowane badania stanowi Ģ prób ħ

wykorzystania echografii dla rozwi Ģ zania najwa Ň niejszych problemów

diagnostyki ortopedycznej koni. Podj ħ to si ħ ustalenia, w jakim stopniu

ultrad Ņ wi ħ ki wytwarzane przez standardowy, szeroko dost ħ pny ultrasonograf,

obiektywizuj Ģ nasze rozpoznanie. Badania zogniskowano wokół oznaczenia

u Ň yteczno Ļ ci tej techniki w rozpoznawaniu schorze ı Ļ ci ħ gien koni.

Cel pracy

Celem podj ħ tych bada ı była ocena przydatno Ļ ci badania echograficznego w:

1. rozpoznawaniu chorób Ļ ci ħ gien; czy procesem chorobowym obj ħ te jest

bezpo Ļ rednio Ļ ci ħ gno, czy mo Ň e struktury około Ļ ci ħ gnowe,

2. kontroli okresu rehabilitacji dla zapewnienia kontuzjowanemu zwierz ħ ciu

najwła Ļ ciwszej na danym etapie leczenia dawki ruchu,

3. ustaleniu parametrów, zwiastuj Ģ cych potencjalne niebezpiecze ı stwo

rozerwania włókien kolagenowych.

Materiał i metody

Materiałem słu ŇĢ cym do bada ı były głównie konie wy Ļ cigowe półkrwi

i czystej krwi arabskiej Wrocławskiego Toru Wy Ļ cigów Konnych. Pochodziły

one w wi ħ kszo Ļ ci ze stadnin pa ı stwowych, a tylko nieliczne stanowiły własno Ļę

prywatn Ģ . Konie rozmieszczone były w sze Ļ ciu stajniach wy Ļ cigowych, w ilo Ļ ci

Ļ rednio 25 w ka Ň dej. Oprócz tego materiałem były konie rekreacyjno-sportowe

umieszczone w jednej stajni w liczbie 50 koni. Konie półkrwi i czystej krwi

arabskiej rozpoczynały trening jako trzyletnie, uczestnicz Ģ c po raz pierwszy

w biegach wy Ļ cigowych. Wi ħ kszo Ļę z nich była u Ň ytkowane na Torze tylko

jeden sezon. Ka Ň dego roku w jesieni po zako ı czeniu sezonu konie wracały do

wła Ļ cicieli gdzie były przeznaczone do hodowli lub innego rodzaju

u Ň ytkowania. Tylko niektóre z nich pozostawały na Torze jako konie

czteroletnie i starsze bior Ģ c udział w gonitwach płotowych i w gonitwach

z przeszkodami. Poza tym obserwowano tak Ň e konie dwuletnie i starsze pełnej

krwi angielskiej, rozpoczynaj Ģ ce karier ħ w wieku dwóch lat. Grupa pierwsza

obejmowała zwierz ħ ta zdrowe. Grupa druga to konie z uszkodzeniem Ļ ci ħ gien,

a grupa trzecia zgromadziła konie, u których wykluczono przerw ħ ci Ģ gło Ļ ci

włókien przy współistniej Ģ cych objawach dotycz Ģ cych tkanek około Ļ ci ħ gno-

wych. Konie rekreacyjno-sportowe to konie ras półkrwi w ró Ň nych odmianach,

pi ħ cioletnie i starsze. Oprócz tego badanym materiałem były ko ı czyny

wyizolowane po Ļ miertnie uzyskane od koni, których zgon nast Ģ pił z przyczyn

innych ni Ň ortopedyczne. Wykorzystano je do wykonania preparatów w postaci

przekrojów anatomicznych. Ł Ģ cznie w trakcie czterech lat, obserwowano 629

koni. Z tych koni pochodziły zwierz ħ ta wykazuj Ģ ce uszkodzenia Ļ ci ħ gien

zginaj Ģ cych, które wykorzystano do bada ı . Konie podzielono na trzy grupy.

Grupa pierwsza obejmowała zwierz ħ ta zdrowe w liczbie 30 koni, grupa druga –

71 koni z uszkodzeniem Ļ ci ħ gien,grupa trzecia 37 koni, u których wykluczono

przerw ħ ci Ģ gło Ļ ci włókien przy współistniej Ģ cych objawach dotycz Ģ cych tkanek

około Ļ ci ħ gnowych. Konie badano dwuetapowo, w pierwszym etapie

przeprowadzano badanie kliniczne, a w drugim badanie echograficzne. Badanie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: