Błędy językowe w prasie.
Joanna Klaudia Pawłowska
Filologia polska
Semestr I
We współczesnym języku polskim można dostrzec bardzo wiele faktów świadczących o niedbalstwie, nawet niechlujstwie i bezmyślności piszących po polsku. Objawia się nam to w postaci błędów językowych. Według D. Butter błąd językowy wiąże się z normą językową[1]. Jednak ta zasada odnosi się jedynie do odmiany literackiej języka. Natomiast E. Coseriu mówi nam, że błąd językowy to nieuzasadniona funkcjonalnie innowacja językowa[2].
Pojawianie się błędów mogą powodować różne przyczyny np. niedokładna znajomość zakresu i treści znaczeniowej wyrazu, ubóstwo słownika, nieznajomość związków frazeologicznych i prawidłowej budowy składniowej, brak znajomości albo wyczucia budowy słowotwórczej wyrazu itp.
W zależności od tego, czy błąd został popełniony w pisanej czy mówionej odmianie języka, oraz tego, czy był wynikiem naruszenia reguł gramatycznych, czy nieznajomości znaczenia słów użytych w wypowiedzi, czy też złej wymowy poszczególnych głosek lub ich połączeń, wyróżnia się kilka typów błędów językowych.
BŁĘDY GRAMATYCZNE
Są one naruszeniem reguł łączenia wyrazów lub morfemów[3]. Należą do nich błędy fleksyjne i składniowe.
Błędy fleksyjne
Polegają na użyciu niewłaściwej formy gramatycznej i odmienianie wyrazów nieodmiennych.
Z kolei Duńczycy ustalili nieprzekraczalną zawartość tłuszczy trans w produktach spożywczych na 2 proc. W Polsce nikt jeszcze takiej normy nie ustalił.[4]
Wyraz tłuszcz tworzy dopełniacz liczby mnogiej przez zakończenie na –ów. Słowniki poprawnej polszczyzny przestrzegają przed formą tłuszczy jako błędną.
Nie postarali się jedynie projektanci wnętrz - wszystkie wyglądają niemal dokładnie tak samo. Na usprawiedliwienie autorów trzeba jednak dodać, że większość czasu spędzimy na dworzu.[5]
Wyraz dwór w narzędniku jest dworze. Tak samo jak w wypadku innych rzeczowników męskich zakończonych na –r (wór – worze, bar – barze, tor – torze).
Zdecydowana większość kart opatrzona jest logiem systemu VISA lub Mastercard. Karty pozostałych organizacji płatniczych są w naszym kraju mało popularne.[6]
Rzeczownik logo, czyli znak firmy, jest nie odmienny.
Błędy składniowe (syntaktyczne)
Występują gdy: błędnie połączono wyrazy, niewłaściwie użyto przyimków lub wyrażeń przyimkowych, zastosowano błędny szyk wyrazów w zdaniu i źle użyto imiesłowowego równoważnika zdania.
I otwiera się przede mną ogród. Lecz nie jest to ogród francuski, o równo przystrzyżonej trawie i symetrycznych ścieżkach, zbiegających się przed centralnie położonym, dominującym nad wszystkim pałacem.[7]
Jest to spójnik łączący dwa współrzędne przeciwstawne zdania i dlatego jest nie dopuszczalne zaczynanie zdania od lecz. Według Mirosława Skarżyńskiego w tekście pisanym rozcinanie zdania złożonego z pojedynczych przeciwstawnych na dwa oddzielne i zaczynanie po kropce drugiego od lecz robi mocne wrażenie nieporadności piszącego,dlatego lepiej tego unikać.
Przez ten czas stworzyli zespół ludzi dla których doradztwo klientom jest sprawą pierwszoplanową w każdym działaniu.[8]
Mirosław Skarżyński o takim błędzie pisze: „Ponieważ w tym wypadku słowniki języka polskiego okazały się nieprzydatne, sprawdziłem użycia rzeczownika doradztwo w Korpusie języka polskiego PWN. Wygląda na to, że używana jest tylko konstrukcja doradztwo dla klientów, tę więc polecam.”
Na nią bowiem powinno przejść prawo użytkowania wieczystego, tak jak prawo własności nieruchomości, której właściciel się wyzbył lub porzucił.[9]
Ma się zwykle prawo do czegoś, więc poprawnie byłoby prawo własności do nieruchomości.
Babska Autoszkoła powstała zaledwie rok temu. Dziś przyciąga setki kobiet gotowych czekać za miejsce nawet po kilka tygodni.[10]
Piszemy tylko czekać na kogoś lub na coś, a więc czekać na miejsce (jest to złe użycie przyimka).
BŁĘDY LEKSYKALNE
Polegają na użyciu wyrazów w niewłaściwym znaczeniu lub w zniekształconej postaci.
Błędy słownikowe
Nazywane inaczej błędami wyrazowymi. Polegają na użyciu wyrazów w niewłaściwym znaczeniu lub myleniu znaczeń wyrazów podobnych brzmieniowo.
Carens ma sześciobiegową, manualną skrzynię biegów, jest napędzany dwulitrowym dieslem o mocy 140 KM spalającym na 100 km średnio 8,4 l.[11]
Jest to zbędne zapożyczenie. W języku polskim istnieje określenie ręczna skrzynia biegów.
Nowa generacja konsol do gier, produkcji "Microsoft", "Sony" i "Nintendo", znajdzie się na rynku w okresie przedświątecznym. Producenci gier są przekonani, że zyskają one wielką popularność.[12]
Jak w przykładzie powyżej tu również mamy zbędne zapożyczenie. Lepszym rozwiązaniem byłoby użycie zwrotu nowy typ lub nowy rodzaj.
Może on również złożyć rektorowi wniosek o wymierzenie kary upomnienia lub o przekazanie sprawy do sądu koleżeńskiego.[13]
Autor artykułu nie rozumie znaczenia wyrazu upomnienie. Upomnienie nie jest karą, ale zwróceniem uwagi na niewłaściwe postępowanie. Te zdanie powinno brzmieć: Może on również złożyć rektorowi wniosek o wymierzenie kary lub o przekazanie sprawy do sądu koleżeńskiego.
Pewnego dnia, przeglądając globalną sieć, natknąłem się na niesamowitą wiadomość. Atlus postanowił wydać kolejną, w sumie trzecią z kolei, część bardzo kontrowersyjnego i złożonego eRPeGa o nazwie "Persona".[14]
Sięgam do słowników i znajduję podstawowe znaczenie tego wyrazu: niesamowity – emanujący racjonalnie niewytłumaczalną grozą, budzący strach przed złem pochodzącym z zaświatów[15]; budzący lęk, niepokojący[16].
Aby odpowiedzieć na pytanie, kto może w Poznaniu kierować tak ekspansywnym rynkiem narkotykowym, cofnijmy się osiem lat wstecz...
Jest to pleonazm[17]. Aby zdanie było poprawne wystarczyłoby ominąć jeden wyraz..
W Kłodzku można studiować na trzech wyższych uczelniach.[18]
To wyrażenie zawiera powtórzoną informację.
Błędy słowotwórcze
Stworzenie na zasadzie istniejących prawideł gramatycznych słowa, które nie funkcjonuje w naszym języku.
Możecie wpływać na siebie inspirująco i dopełniać się. Cechuje was upartość, lubicie burzyć konwenanse i robić wokół siebie dużo szumu, kochacie ludzi i przebywanie z nimi, często wstawiacie się za słabszymi.[19]
Jest tu zastosowany nie właściwy formant[20]. Właściwa forma to upór.
Fotoopowieść z Microsoftem w tle.[21]
Niezgodne z polskim modelem słowotwórczym są złożenia, w których człon odróżniający znajduje się na pierwszym miejscu (modyfikator[22] w formie rzeczownika poprzedzającego drugi rzeczownik).
Błędy frazeologiczne
Użycie wyrazu lub związku frazeologicznego w złym znaczeniu lub stosowanie połączeń wyrazowych nie mających miejsca w naszej kulturze języka[23]. Typowym błędem frazeologicznym jest kontaminacja frazeologiczna[24].
Na pięć minut przed końcem meczu przeprowadził świetny rajd lewą stroną boiska, a jego dośrodkowanie skutecznym strzałem głową wykorzystał Dariusz Solnica. - Dobrze, że w końcu strzeliłem swojego pierwszego gola, i to w tak ważnym meczu - cieszył się autor bramki.[25]
Jest to błąd oczywisty i tak też go kwalifikuje Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN. Rzeczownik autor jest od dłuższego już czasu nadużywany. W języku polskim rzeczowniki autor oznaczał i nadal oznacza twórcę dzieła sztuki, tekstu literackiego, publicystycznego, naukowego itp., i nie ma żadnego rozsądnego powodu by był używany w połączeniach tego rodzaju. W tym zdaniu powinno użyć się zwrotu zdobywca bramki.
W 1993 roku Sparta, zdobywając pierwsze w historii wrocławskiego żużla złote medale DMP, wdrapała się na sam szczyt.[26]
Autor artykułu chce podkreślić, że klub żużlowy osiągnął najwyższy poziom, punkt kulminacyjny. Tymczasem nie ma zwrotu o takim znaczeniu. Można dojść do szczytu, osiągnąć szczyt, dosięgnąć szczytu. Pyzatym słowo wdrapać się kojarzy się z trudną i mozolną wspinaczką, a chyba nie to miał na myśli piszący.
Warto byłoby aby Gazeta wciąż była świadkiem toczących się zdarzeń, rejestratorem dokonań i sukcesów lokalnej społeczności, a także poszczególnych jej przedstawicieli. Tym bardziej, że Janowiec i cała gmina jest skazana na sukces.[27]
Słowo skazana budzi jednoznaczne skojarzenia semantyczne[28]: wydać wyrok, zasądzić. Pewne natomiast jest, że sukces można odnieść, osiągnąć. Można również marzyć o sukcesach, doczekać się sukcesów, święcić sukcesy.
BŁĘDY STYLISTYCZNE
Błędy stylistyczne polegają przede wszystkim na niewłaściwym doborze środków stylistycznych w danej wypowiedzi. Na przykład zastosowanie kolokwializmów[29] w oficjalnym przemówieniu. Inne błędy stylistyczne to: używanie tego samego wyrazu w bliskim sąsiedztwie, przeładowanie tekstu zapożyczeniami itp.
Pan Dell'Alba z Włoch powiedział, że aresztowanie praktykujących Falun Gong przez francuską policję miało miejsce na skutek presji z Chin. Powiedział, że zrobi wszystko, co w jego mocy, aby utrzymać zasadę demokracji: Chiński rząd i chińskie ambasady w Europie starały się powstrzymać wielu ludzi przed zadawaniem pytań dotyczących praw człowieka w Chinach. Jak tylko jakaś chińska delegacja odwiedzi Parlament Europejski, zapytam się o tę kwestię.[30]
Jest to kolokwializm. Zapytać się jest potocznym odpowiednikiem zapytać.
Kto najbardziej ucierpi? Przede wszystkim Zakopane i górale, którzy żyją z turystyki i narciarstwa. W sezonie kolejka na Gubałówkę zapewniała im stały dopływ turystów - co godzinę prawie 2 tys. osób.[31]
W Nowym słowniku poprawnej polszczyzny PWN wyrażenie co godzinę jest uznane za potoczne. Poprawne natomiast jest wyrażenie co godzina.
Zabawki z Epee – wielka frajda.[32]
Frajda jest to słowo ogólnie uznawane za potoczne. Autor mógł użyć miedzy innymi wyrazu zabawa lub rozrywka.
Sędzina...
joasia_klaudia