Wykład I                                            16.11.03

Dyscyplina liczy ponad 100 lat  Powszechnie publikacje ukazały się w 1903r, m.in. autorstwa Taylora i Drzewieckiego. W praktyce zarządzanie liczy tyle lat co ludzkość.

Zarządzanie – zestaw działań (planowanie, podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie, kontrolowanie) skierowanych na zasoby rzeczowe, finansowe, zasoby informacyjne i wykonywane z zamiarem osiągnięcia celów organizacyjnych w sposób sprawny i skuteczny.

Kierowanie – jest to planowanie, organizowanie, kontrolowanie, przewodzenie działalności członków organizacji oraz wykorzystanie wszystkich jej zasobów dla osiągnięcia celów organizacji.

Oraz:

Kierowanie

Definicja Grifina:

Planowanie – w znaczeniu funkcji – określenie celów organizacji i decydowanie  o najlepszym sposobie ich osiągnięcia.

Organizowanie – określenie najlepszego sposobu grupowania typów działań i zasobów.

Motywowanie – zachęcanie do skutecznej realizacji celów.

Kontrolowanie – obserwowanie i wprowadzenie korekt do bieżących działań dla ułatwienia realizacji celów

Zarządzanie – to skierowanie działań na wszystkie zasoby

Wg prof. Koźmińskiego, autora książki – „Zarządzanie i praktyka”

Zarządzanie – to panowanie nad różnorodnością i przekształcenie potencjalnego konfliktu we współpracę. Przy czym różnorodność – to zasoby i działania.

Wg Kurnala:

Kierowanie – powodowanie, aby ktoś lub coś zachowywało się zgodnie z celem organizacji.

Zarządzanie – szczególny rodzaj kierowania opartego na władzy organizacyjnej wynikającej z prawa własności do rzeczowych środków działania.

Władza organizacyjna – możliwość takiego oddziaływania na ludzi i inne zasoby organizacji, aby ci ludzie zachowywali się, a zasoby funkcjonowały zgodnie z wolą wykonującego władzę.

Źródła władzy:

·      własność rzeczy

·      autorytet

·      charyzma

·      przymus, w szczególności ekonomiczny

·      własność ludzi

·      tradycja

·      umowa (kontrakt) – źródło władzy bezpośredniej przełożonego

·      uczucie (na I-szym miejscu strach)

Struktura źródeł bardzo różna, mogą występować równolegle.

Wykład II

Planowanie w organizacji

Wasz harmonogram zajęć to nic innego jak plan, który zatwierdza Rada Wydziału. Plan studiów musi zawierać te rzeczy, które są tzw. standardami, opracowanymi wcześniej, nazywało się to minimum programowe dla danego przedmiotu. Tam jest podane ile godz. min. może być z danego przedmiotu, jakie przedmioty, grupy przedmiotów mają być realizowane. Jeśli Państwo poznacie plan swoich studiów z planem tego kierunku na innych uczelniach, to stwierdzicie, ze pewne przedmioty powtarzają się, tak samo powtarzają się przedmioty, które są w tym standardzie natomiast pozostałe wcale nie muszą być takie same. One są wypadkową potencjału kadrowego, możliwości organizacyjnych danego wydziału na którym studiujecie. Czyli to jest dodatkowe, MEN daje taką możliwość. Ale między planem studiów a warunkami jego realizacji jeszcze muszą być sporządzone pewne dokumenty, pewne działania. Dziekanat dokonuje podziału grup studenckich na poszczególne jednostki: grupy wykładowe, ćwiczeniowe, lektoraty itd. Ta informacja dociera do katedr, które realizują konkretne przedmioty. W katedrach następują tzw. „obciążenia” pracowników dydaktycznych i w tym momencie jest wiadomym, kto z katedry jaki przedmiot prowadzi.

Plan – projekt przyszłego, przewidywanego funkcjonowania organizacji ujęty w postaci zbioru przyszłych działań rozłożonych w czasie.

Plan – opis słowny i liczbowy, składający się z elementów:

1. zasoby
2. metody i procedury
3. zadania i cele
4. porządki i kroki
5. osoby i komórki wykonujące zadanie i odpowiadające za rezultaty
6. miejsce realizacji planu
7. terminy, rozkłady i harmonogramy
8. miary i wskaźniki

Planowanie – proces tworzenia planu -  ustalenie celów, ich rodzajów pożądanego poziomu, czasu i miejsca ich osiągnięcia, a także dobór metod ich realizacji.

Planowanie poprzedza prognozowanie.

Prognozowanie – naukowe przewidywanie przyszłych zdarzeń, procesów lub stanu rzeczy oparte na racjonalnych przesłankach i specjalnych metodach.

Synonimem nie naukowego przewidywania przyszłości jest wróżenie.

Rodzaje prognoz:

1. Ekonometryczne (matematyczne) – stosowane od 60-70 lat
2. Komparatywne (porównawcze) – porównujemy trendy historyczne, położenie geograficzne i inne
3. Intuicyjne (oparte na specyficznych metodach) np. metoda burzy mózgów
4. Morfologiczne – analizuje się dany problem, zagadnienie uwzględniając jego strukturę i opisuje stan poszczególnych elementów, w następnym podejściu analizujemy, jakie efekty możemy osiągnąć, jakie stany rzeczy mogą pojawić się jeśli weźmiemy pod uwagę rożne relacje różnych stanów poszczególnych elementów danego konceptu, danych struktur. Kombinacje mogą być bardzo różne i dawać różne efekty
5. Scenariuszowe – często nazywane scenariuszami – to jest prognoza, co ktoś wie, pod pewnymi warunkami. Jeżeli coś się zmieni, to zakładamy drugi scenariusz

Efekty prognozowania:

W Polsce na skalę rządową zajmuje się Rządowe Centrum Studiów Strategicznych. Prognozowanie zawsze może być obarczone błędem.

Programowanie – uporządkowany, planowo rozłożony w czasie zbiór zadań i działań niezbędnych do zrealizowania konkretnego celu w określonym terminie.

Cechy dobrego planu: - po raz pierwszy problem ten został postawiony przez prof. T. Kotarbińskiego, na dość wysokim poziomie abstrakcji.

1. Celowość (realność) – każdy plan powinien mieć ustalony, realny, realizowalny cel, który da się zrealizować
2. Zgodność wewnętrzna, spójność – jeśli są ustalone jakieś konkretne cele, to te cele wymagają zabezpieczenia określonej wielkości różnych zasobów: rzeczowych, finansowych, ludzkich. Również cel determinuje wybór metod osiągania tego celu
3. Operatywność – cele, zadania, które stawiamy w planie powinny być dla wykonawców zrozumiałe i w ogóle łatwo realizowalne. Cele operatywne, czyli łatwo operacjowujących się na konkretne działania.
4. Elastyczność – plan ma być elastyczny. Najprostszy sposób to dobre formułowanie celu. Jeśli określę plan na 10 000 jednostek a będzie 9 999 to zabrakło 1 sztuki. 10 001 – plan przekroczony. Elastycznie – tu są dwa sposoby: 1-szy: około, a jeszcze lepiej widełkowy sposób określania celu. Jeśli będzie 9 950 – 10 050, to każda wartość przedziału oznacza wykonanie planu. 2-gi: opracowujemy 3 warianty planu – pesymistyczny, -realistyczny i optymistyczny. To jest bardzo ważny sposób zapewnienia elastyczności.
5. Terminowość – każdy plan powinien mieć zapisane terminy realizacji celu końcowego jak i celów szczątkowych. Szczególnie ważne przy realizacji trudnych celów. Wtedy unika się wpisania konkretnych dat.
6. Kompletność i perspektywiczność:

a)      perspektywiczność – tu nie może być standardowego podejścia, bo jeśli mówimy o energetyce to okres 10-20 lat, jeśli plany produkcyjne np. w przemyśle spożywczym, odzieżowym, obuwniczym, to perspektywiczność jest bardzo krótka, wybiegamy w przyszłość do następnego sezonu.

Etapy procesu planowania:

Dwa podejścia:

1. Opracowanie dokumentu
2. Zdecydowanie szersze – występują dodatkowe etapy:

a)      nadzór nad realizacją planu

b)     ocena realizacji celu tego planu

Planowanie należy zaczynać od ustalenia celów. Przeanalizować sytuację.

Rodzaje planów: prof. Gościńskiego

1. Podmiotowe - plany jednostek organizacyjnych zakładów, przedsiębiorstw, to kryterium w odniesieniu do uczelni będzie rzutowało nieco inną systematyką planów. Bo są wydziały, plany inwestycyjne
2. Pole planu pozwala na wyróżnienie kryteriów:

-          wycinkowych

-          programowych

-          kompleksowych

Plan studiów na kierunku TiR na Wydziale Zarządzania jest planem wycinkowym. Natomiast planem kompleksowym na uczelni jest plan rzeczowo-finansowy działalności politechniki w roku.

Charakter planu  - pozwala na wyróżnienie:

1. Planu operacyjnego
2. Planu taktycznego
3. Planu strategicznego

Najczęściej mówi się o planach operacyjnych i strategicznych, o taktycznych rzadziej, ale formalnie one są.

Horyzont czasu - plany:

1.                                                                                             Krótkookresowe

2.      Średniookresowe

3.      Długookresowe

Tu w zasadzie jest ścisła korelacja z poprzednią systematyka planów, poza planem strategicznym i długookresowym. Plan operacyjny to jest krótkookresowy plan, granicą jest 1 rok. Do roku wszystkie plany opracowane na ten okres traktujemy najczęściej jako plany operacyjne bądź krótkookresowe.

Taktyczne - i tu nie ma takiego już jednoznacznego określenia, to są plany do 3 lub 5 lat i plany długookresowe powyżej 5 lat. Natomiast plany strategiczne mogą być opracowywane na bardzo długie okresy, to może być od roku do wielu lat.

Natomiast w przypadku planów operacyjnych i krótkookresowych na pewno planu 3-letniego nie nazwiemy planem operacyjnym i krótkookresowym. Tu jest wyraźna granica do roku czasu.

Inna systematyka:

1. plany procesów realnych – zaliczamy plany zaopatrzenia, plany produkcyjne, plany zbytu i plany kadrowe. I tu używamy naturalnych jednostek, naturalnych miar, nie produkujemy 100 mln zł, produkujemy n – ilość samochodów, których wartość jest tam przeliczana na złotówki, do planu potrzebna jest n-ilość osób, obliczamy pracochłonność. Tu jest ten realizm, później policzymy ile tym osobom musimy zapłacić.
2. plany procesów finansowych – plan kalkulacji przedsięwzięcia. Organizujecie Państwo coś, prywatkę – robicie kalkulację ile osób, ile napojów itd. Może to być krótkoterminowy plan finansowy firmy, w innym ujęciu może to być plan nakładów i przychodów. No i może to być planowanie bilansu, na koniec okresu sprawozdawczego, ten syntetyczny, najbardziej syntetyczny plan finansowy, który odzwierciedla wszystkie procesy, jakie mają zajść w danej organizacji. On realnie odzwierciedla wszystko, co się stało w jakimś okresie w organizacji.

To są jakby dwie strony tego samego medalu: awers i rewers. Często w jednym dokumencie te 2 wymiary planowania są jedne. Mamy aspekt rzeczowy i finansowy. Natomiast jeśli szerzej patrzymy na plany, to niestety te dwa plany trzeba rozdzielić.

Amerykanie rozróżniają  plan jednorazowy i plany ciągłe, albo inaczej trwale obowiązujące. (W książce Stonera). To jest podział planów operacyjnych. To jest nowa systematyka, której wcześniej nie było.

Zasady planowania:

1.      realność planu – zasady są skorelowane z cechami. Tak powinno być, to nie jest żadna tautologia

2.      wariantowych rozwiązań

3.      koncentracji

4.      racjonalnego gospodarowania – czyli stosujemy kryterium ekonomicznej oceny np. metod, efekty do nakładów czyli podstawowe kryterium ekonomiczne. Co osiągniemy przy tych nakładach. Oczywiście wybieramy ten wariant gdzie ta relacja jest najkorzystniejsza.

5.      elastyczności

6.      podstawowego ogniwa

Cel – jest to określony przedmiotowo i podmiotowo przyszły, pożądany stan rzeczy możliwy i przewidziany do osiągnięcia w określonym przedziale czasu i terminie.

Przedmiotowość i podmiotowość celu: jeśli cel formułujemy np. w ten sposób, że studia na kierunku TiR należy ukończyć w ciągu trzech lat. To spełniony jest warunek podmiotowości i przedmiotowości? Nie, bo przy takim określeniu celu nie wiadomo kto ma ukończyć studia w ciągu 3 lat. Tu wskazujemy tylko przedmiot, co ma być osiągnięte, ale kto – nie. – „w określonym czasie i terminie” – to nie jest gra słów, jeśli powiem, że cel należy zrealizować w bieżącym roku kalendarzowym, co określiłem, przedział czasu czy terminy? Pytanie jest źle sformułowane, bo i to i to. Przedział czasu – w roku, terminy w bieżącym roku, a rok zaczyna się 01.01, a kończy się 31.12. W innym przypadku gdy mówię cel ma być osiągnięty w ciągu roku niestety podaję tylko przedział czasu nie podaję konkretnego terminu. Bo tu należy postawić pytanie kiedy zaczynamy realizację tego celu? Jeśli w ciągu roku, to kiedy startujemy? W takim wypadku realizację można rozpocząć w dowolnym dniu.

...