EKONOMIA odp kolumny.docx

1.         Pojęcie ekonomii- definicja

Ekonomia jest nauką zajmująca się badaniem działalności gospodarczą ludzi. Bada jak ludzie gospodarują, czyli jakich dokonują wyborów aby uzyskać jak najlepszy efekt. Ekonomia zajmuje się wytwarzaniem, wymianą i konsumpcją.

2.         Gałęzie ekonomii-mikro i makro ekonomia

Mikroekonomia opisuje i wyjaśnia indywidualne decyzje na rynkach dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych. Makroekonomia bada i wyjaśnia zjawiska i procesy gospodarcze zachodzące w całej gospodarce.

3.         Pojęcie rynku

Rynek jest to mechanizm pozwalający konsumentom i producentom dokonywać transakcji kupna i sprzedaży czynników produkcji oraz dóbr i usług.

Rynek:

kieruje rzadkie zasoby do tych podmiotów gospodarujących , które je najefektywniej wykorzystają informuje o zmianach cen relatywnych (w ekonomii nie posługujemy się ceną absolutną jakiegoś dobra lecz jego ceną relatywną tzn. w porównaniu do cen innych dóbr)

Rynek można rozpatrywać ze względu na:

zasięg terytorialny (np. rynek lokalny, krajowy, międzynarodowy), przedmiot transakcji (rynek dóbr i usług, zasobów ekonomicznych, w tym pracy, kapitałowy), stopień zrównoważenia rynku (rynek producenta, rynek konsumenta)

4.         Funkcjonowanie rynku

Transakcje kupna – sprzedaży zachodzące na rynku dóbr i usług zależą od popytu, podaży oraz ceny. Popyt kształtują kupujący, natomiast podaż sprzedający.

Popyt - to zgłaszane przez nabywców w danym czasie zapotrzebowanie na określone towary i usługi, poparte posiadanie określonych środków pieniężnych, pozwalających na nabycie pożądanych dóbr i usług po określonej cenie.

Podaż  - to ilość dóbr i usług, jaka jest oferowana do sprzedaży po określonej cenie i w określonym czasie

Cena -  to wartość towaru lub usługi wyrażona w pieniądzu, którą kupujący płaci sprzedawcy za towar lub usługę

Relacja między popytem i  podażą przesądza o cenie. I odwrotnie – poziom cen wpływa na popyt i podaż. Im cena wyższa, tym popyt mniejszy, im cena niższa tym popyt większy. Przy dużej podaży ceny maleją, natomiast przy małej – rosną. Jest to tak zwany mechanizm rynkowy, który nie tylko ma wpływ na cenę, lecz również na rozwój lub zaniechanie produkcji określonych produktów.

5.         Teoria zachowania konsumenta

Zachowanie racjonalne
Zachowanie racjonalne rozumie się takie wewnętrznie spójne postępowanie, które umożliwia jednostce maksymalizację satysfakcji. Konsument zachowuje się racjonalnie wtedy gdy przy danym dochodzie stara się kupić takie ilości dóbr, które sprawią mu największe zadowolenie.
Zachowanie takie opiera się na trzech założeniach;
Jednostka ma określone preferencje i potrafi, w pewnych granicach określić swoje potrzeby, jednostka jest zdolna do uporządkowania swych potrzeb w sposób wewnętrzny spójny. Od odczuwanych najbardziej intensywnie do najmniej pożądanych, jednostka dokonuje wewnętrznie spójnych wyborów w celu maksymalizacji swego zadowolenia.
Z założenia o racjonalności zachowania wynika że;
· poszczególne jednostki dokonują wyboru spośród wielu wariantów ,
· przy dokonaniu wyboru jednostka musi zrezygnować z jednego lub więcej wariantów,
· racjonalne zachowanie wiąże się z kosztem, którym jest wartość najbardziej preferowanego, ale nie wybranego wariantu,
· dążąc do maksymalizacji korzyści, jednostek będzie podejmować działania przynoszące jej więcej korzyści niż kosztów
Zachowanie irracjonalne
Zachowanie irracjonalne to takie postępowanie, które jest wewnętrznie niespójne lub sprzeczne z najlepiej pojętym interesem konsumenta i za takie jest ono uznawane przez niego samego w chwili jego podjęcia. Uważa się ze o wyborach konsumenta irracjonalnego decyduje nie chłodna kalkulacja, lecz naśladownictwo, snobizm, impulsy i motywy tkwiące głęboko w podświadomości, z których najczęściej nie zdaje sobie sprawy.

6.         Definiowanie konsumenta

Konsument  - w ekonomii osoba nabywająca od przedsiębiorcy towar lub usługę. Nie istnieje uniwersalna prawna definicja konsumenta. W polskim prawie pojęcie konsumenta zostało zdefiniowane w kodeksie cywilnym jako "osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową".

W tradycyjnej ekonomii przyjmuje się, że konsument jest, obok producenta, podstawowym uczestnikiem gry rynkowej. Relacje między oboma tymi podmiotami są istotą funkcjonowania rynku. Gdy wielkość oferty sprzedaży oferowanej przez producentów przekracza zapotrzebowanie konsumentów mówi się o rynku konsumenckim. Gdy sytuacja jest odwrotna, to znaczy na rynku występują silne niedobory produktów i usług mówi się o rynku producenta. W sytuacji, gdy na rynku dominuje jeden producent, który może dyktować ceny i asortyment towarów mówi się o rynku monopolistycznym. W ekonomii i marketingu konsument jest pojęciem w dużym stopniu statystycznym, tzn. nie analizuje się konsumentów jako indywidualne osoby lecz raczej jako rodzaj masy, w której występują określone tendencje i typowe zachowania.

7.         Pojęcie konsumpcji- jako proces zaspakajania potrzeb

W ujęciu mikroekonomicznym konsumpcja (spożycie) oznacza akt a zarazem proces zaspokajania potrzeb ludzkich przez zużycie lub stopniowe zużywanie nabytych, wytworzonych lub udostępnionych z pominięciem rynku.

Takie ujęcie konsumpcji oznacza, że:

istotą spożycia jest zaspokojenie różnorodnych potrzeb człowieka, dochodzi do zużywania bądź wielokrotnego użytkowania określonych dóbr konsumpcyjnych, najczęściej w gospodarstwie domowym, zachodzi proces nabywania produktów materialnych i usług w trakcie którego nabywca podejmuje różnego rodzaju decyzje wyboru określonych produktów, styka się on na rynku ze stanem gospodarki, którego odzwierciedleniem są wytworzone produkty materialne i świadczone usługi, zasoby nabywanych środków konsumpcji mogą być uzupełnione w gospodarstwie domowym w ramach własnej działalności wytwórczo usługowej, udostępniane są konsumentowi przedmioty konsumpcji z pominięciem rynku, głównie finansowane ze środków publicznych lub w formie darowizn.

8.         Potrzeby człowieka

Potrzeba to stan braku lub inaczej stan niepokoju w jakim znajduje się człowiek. Stan ten może być usunięty po zaspokojeniu potrzeby. Możliwość jej zaspokojenia uruchamia wszelkie ludzkie działania. Człowiek odczuwa różnorodne potrzeby. Niektóre z nich, jak np.: potrzeba uczucia, nie dadzą się zaspokoić dzięki działalności gospodarczej. Inne , jak potrzeba jedzenia, ubierania się, zaspokajane są przez konsumowanie dóbr. Są to potrzeby ekonomiczne. Wynikają one z funkcjonowania organizmu ludzkiego, warunków klimatycznych, kultury danego społeczeństwa. Cechą potrzeb jest to, że są ilościowo nieograniczone, stale się odradzają, są społecznie uwarunkowane, są zmienne w czasie.

Hierarchia potrzeb wg Abrahama Maslowa.

a.         potrzeby niższego rzędu:

-          potrzeby egzystencji np.: pragnienia, jedzenia, snu, wynagrodzenia za pracę.

-          Potrzeby bezpieczeństwa np.: dachu nad głową, ochrony zdrowia, bezpiecznego życia bez wojen i zagrożeń terrorystycznych

b.         potrzeby wyższego rzędu

-          potrzeby społeczne(potrzeby przynależności do grupy)np.: miłości, przyjaźni, akceptacji w otoczeniu.

-          potrzeby uznania np.: niezależności, szacunku dla samego siebie, dla innych i ze strony innych ludzi.

-          potrzeby samorealizacji np.: rozwoju osobistego, rozwoju zainteresowań, odnoszenia sukcesów, awansu.

Teoria hierarchii potrzeb Maslowa zakłada, że:

-           aby móc zaspokajać potrzeby wyższego rzędu trzeba mieć zaspokojone potrzeby niższego rzędu

-           ilość potrzeb człowieka jest nieograniczona (po zaspokojeniu jednej pojawia się kolejna itd.)

9.         Preferencje konsumenta (indywidualizm preferencji)

Konsument na rynku jako przedstawiciel gosp. domowego może przyjąć następujący sposób zachowania się: wybiera między alternatywami konsumpcji i czyni to w sposób świadomy zgodnie z własnym interesem (jest to założenie o ekonomicznej racjonalności konsumenta) ; posiadając pełną i prawdziwą informację o produktach, konsument sam potrafi najlepiej ocenić na czym polegają jego korzyści, błędy w podejmowaniu decyzji są wynikiem braku odpowiednich informacji ; konsument decyduje sam o strukturze własnej konsumpcji zgodnie ze swoimi preferencjami jak również dochodami oraz cenami dóbr obowiązującymi w danym momencie na rynku, konsument zaspokajając własne potrzeby może zastępować jedne dobra drugimi (substytucyjność dóbr). 
Użyteczność – suma zadowolenia (satysfakcji, przyjemności) jaką osiąga indywidualny konsument z posiadania lub konsumowania danego dobra, użyteczność ma charakter subiektywny i jest kategorią abstrakcyjną, wyróżniamy 3 użyteczności:
całkowita – oznacza stopień zadowolenia jaki posiada jednostka z konsumpcji lub posiadania określonej ilości danego dobra;

przeciętna – wielkość średnia;

krańcowa - (marginalna) jest to przyrost (wzrost lub spadek) zadowolenia jakie osiąga konsument ze zwiększania swojej konsumpcji (dobra lub usługi) o jednostkę; suma użyteczności krańcowych jest równa użyteczności całkowitej;

Preferencje są odzwierciedleniem gustów konsumenta. Preferencje konsumentów, orientacja konsumentów co do użyteczności, jaką daje im konsumpcja różnych ilości różnych dóbr i usług połączona ze skłonnością do maksymalizacji użyteczności całkowitej.
Zaspokojenie potrzeb możliwe jest przy wykorzystaniu różnych kombinacji ilościowo-asortymentowych (koszyków) dóbr i usług, które każdy konsument porządkuje wg własnej, indywidualnej oceny ich użyteczności, tworząc subiektywną skalę preferencji.
Założony poziom użyteczności całkowitej, a więc poziom zaspokojenia potrzeb, konsument może osiągnąć za pomocą wielu różnych koszyków dóbr i usług. Ich zbiór tworzy w układzie współrzędnych krzywą obojętności, mającą kształt łuku o końcach asymptotycznie zbliżających się do osi układu. Każdy możliwy poziom użyteczności reprezentuje inna krzywa obojętności - wszystkie one tworzą mapę obojętności konsumenta.
Im wyższy poziom użyteczności obrazuje dana krzywa, tym bardziej jest ona oddalona od początku układu współrzędnych (krzywe nie przecinają się). Każdy konsument chciałby osiągnąć jak najwyższy poziom zaspokojenia potrzeb, a zatem realizować którąś z kombinacji znajdujących się na krzywej obojętności leżącej najwyżej. W swoich preferencjach jest on jednak ograniczony przez poziom dochodów nominalnych oraz ceny dóbr i usług.

10.       Rzadkość występowania zasobów a możliwości produkcyjne

Każdy człowiek aby żyć  musi zaspokajać swoje potrzeby, które są nieograniczone. Część potrzeb może być zaspokajana poprzez dobra i usługi. Niestety zapotrzebowanie ludzi na dobra przekracza możliwości społeczeństwa w zakresie ich wytwarzania. Zjawisko to określane jest jako zjawisko rzadkości (niedostatku) . Występuje ono we wszystkich krajach zarówno bogatych jak i biednych. Rzadkość zmusza ludzi do gospodarowania, czyli dokonywania wyborów. W oparciu o analizę kosztów i korzyści społeczeństwa muszą podjąć decyzję: co produkować, w jakich ilościach, przy zastosowaniu jakich technologii i dla kogo?

11.       Gospodarowanie (czym jest) i racjonalne gospodarowanie

Gospodarowanie – to działalność ludzka, indywidualna i zbiorowa, która prowadzi do zaspokojenia potrzeb człowieka. Działalność ta polega na porównywaniu korzyści oraz kosztów i jest połączona z wyborem najlepszej dostępnej możliwości.

Proces gospodarowania obejmuje: produkcję dóbr materialnych i usług, podział wytworzonych dóbr i usług, wymianę podzielonych dóbr i usług, konsumpcję wymienionych dóbr i usług, a więc użytkowanie dóbr, korzystanie z usług i spożywanie określonych dóbr.

Racjonalne gospodarowanie - jest jednym z kluczowych pojęć w ekonomii, w myśl którego podmiot dokonuje takiej alokacji ograniczonych zasobów, które optymalizują korzyści, jakie z tego czerpie.

Do racjonalnego gospodarowania zmusza rzadkość zasobów i dóbr dostępnych w gospodarce. Warunkiem racjonalnego gospodarowania jest możliwość wyboru pomiędzy różnymi wariantami rozwiązań, a także sprecyzowane kryteria wyboru. Rozwiązanie najbardziej racjonalne z punktu widzenia jednego kryterium nie musi takie być w kontekście innego kryterium.

Zasada racjonalnego gospodarowania może być sformułowana w dwóch wymiarach:

Maksymalizacja efektów, przy założonym poziomie nakładów

Minimalizacja nakładów, przy założonym poziomie efektów

Racjonalność postępowania wymaga, aby podmiot zbierał i analizował przy pomocy rozumu wszystkie informacje niezbędne do podjęcia właściwej decyzji o alokacji zasobów. Oznacza to, że postulat racjonalności wymaga od podmiotu znajomości wszystkich tych informacji oraz zdolności do ich właściwego przetworzenia.

W praktyce takie warunki są rzadko spełnione, ze względu na ograniczoność dostępnej w danym momencie wiedzy. Zdobycie wiedzy, która pozwoliłaby na dokonanie najlepszej możliwej decyzji także wiąże się z poniesieniem określonych kosztów, co oznacza obniżenie efektywności rozwiązania. W związku z tym podmioty gospodarcze podejmują decyzje w warunkach ryzyka i niepewności.

12.       Teoria produkcji

Produkcja polega na łączeniu różnych czynników produkcji, do których należą człowiek, ziemia, kapitał, organizacja, przedsiębiorczość, w celu uzyskania określonej ilości produktów. Przedsiębiorstwo, którego celem jest maksymalizacja zysku, dąży do racjonalnego wykorzystania czynników produkcji. Zależności pomiędzy wielkością produkcji, a kosztami poniesionymi na jej uzyskanie można przedstawić w postaci funkcji produkcji. W produkcji rozróżniamy stałe czynniki produkcji, a więc grunty, budynki, budowle, których kosztów nie można zwiększyć w krótkim czasie, poprzez zakup czy wybudowanie oraz zmienne czynniki produkcji to pracownicy bezpośrednio produkujące plus zużyte surowce plus energia, z których koszty mogą być szybko zmienione. To rozróżnienie prowadzi do rozgraniczenia pomiędzy krótkim i długim okresem czasu produkcji. W krótkim okresie przynajmniej jeden czynnik produkcji jest stały. Natomiast w długim okresie wszystkie czynniki produkcji są zmienne. W teorii produkcji występuje też bardzo istotny krańcowy produkt pracy, który określa o ile wzrośnie produkcja całkowita w wyniku dodania do procesu produkcji jeszcze jednego pracownika.

13.       Producent- definicja

Producent oznacza przedsiębiorcę prowadzącego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub w Unii Europejskiej działalność polegającą na wytwarzaniu produktu albo każdą inną osobę, która występuje jako wytwórca, umieszczając na produkcie bądź do niego dołączając swoje nazwisko, nazwę, znak towarowy bądź inne odróżniające oznaczenie, a także osobę, która naprawia lub regeneruje produkt,

14.       Bezrobocie jako zjawisko społeczne

Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

Rynek pracy jest kategorią ekonomiczną, jest to miejsce zetknięcia się podaży i popytu na pracę, a jego podstawowa funkcja polega na dążeniu do równoważenia obu tych elementów. Na rynku pracy może występować stan równowagi między podażą a popytem na pracę, określany jako stan pełnego zatrudnienia. Może się on jednak charakteryzować brakiem równowagi pomiędzy podażą i popytem na pracę w postaci bezrobocia.

Trwały brak pracy jest czynnikiem, który ma decydujący wpływ na zaspokajanie ważnych potrzeb społecznych w różnych sferach życia. Bezrobocie powoduje narastanie takich społecznych kwestii, jak kwestia ubóstwa, kwestia edukacyjna, kwestia zdrowotna. Bezpośrednią konsekwencją bezrobocia jest narastająca patologia społeczna, pogłębianie się niepewności społecznej i wzrost poczucia zagrożenia bezpieczeństwa socjalnego.

15.       Negatywne skutki bezrobocia

Do skutków ekonomicznych zaliczamy : 
a) utracona produkcja w gospodarce (mniejsza produkcja niż możliwości)
b) - zmniejszenia wpływów z podatków
- wydatków na zasiłki i inne formy pomocy społecznej (szkolenia)
c) pogorszenie sytuacji materialnej bezrobotnych i ich rodzin
d) zatrudnienie w szarej strefie
e) Uszczuplenie budżetu państwa - brak dotacji na inne cele.
f) Zubożenie całego społeczeństwa i zahamowanie rozwoju intelektualno – przemysłowego
g) Bezrobocie poprzez system podatkowy opróżnia kieszenie wszystkich podatników.

Skutki społeczne bezrobocia:
a) izolacja społeczna bezrobotnych
b) frustracja i pesymistyczne nastroje
c) rozwój patologii:
- alkoholizm
- przestępczość
d) pogorszenie stanu zdrowia psychofizycznego bezrobotnych
e) wzrost nastrojów radykalnych stanowiących podłoże dla skrajnych ruchów 
politycznych (sytuacja przed II wojną w Niemczech)
f) niewykorzystany, nieproduktywny potencjał ludzki
g) spadek dochodów rodzin, rozszerzenie się społecznych kręgów ubóstwa
h) utrata kwalifikacji zawodowych
i) Wzrost niezadowolenia społeczeństwa.
j) Utrata środków do życia nie tylko dla bezrobotnego, ale i dla całej jego rodziny, pogorszenie ich warunków do życia
Skutki masowego bezrobocia w danym kraju są dotkliwe nie tylko dla samych bezrobotnych i ich rodzin, ale również całego społeczeństwa. Chodzi tutaj o koszty świadczeń socjalnych, podwyższone podatki, nie wykorzystany potencjał ludzkiej pracy, poczucie zagrożenia bezrobociem ludzi zatrudnionych oraz nasilanie się społecznej patologii np. rozwody, trudności wychowawcze z dziećmi bezrobotnych, przestępczość młodocianych. Bezrobocie wywołuje negatywne skutki społeczne w sferze ekonomicznej i psychospołecznej, które nasilają się w miarę wydłużania się okresu pozostawania bez pracy. Bezrobocie prowadzi zawsze do obniżenia standardu życia, wywołuje pojawienie się poczucia krzywdy, frustracji, sprzyja izolacji społecznej, staje się czynnikiem utraty kwalifikacji zawodowych, pogarsza stan zdrowia, wpływa na wzrost konfliktów społecznych.
Długotrwały brak pracy powoduje szybka degradację ekonomiczną jednostki i rodziny, potęguje biedę i rozszerza sferę ubóstwa. Sytuacja materialna długotrwałych bezrobotnych zależy w dużym stopniu od ich standardu życia w czasie zatrudnienia, a zwłaszcza od posiadanych dóbr trwałego użytku, oszczędności oraz długów. Istotne znaczenie ma bowiem poziom, od którego zaczyna się proces degradacji ekonomicznej i społecznej. Najbardziej trudną sytuację materialną mają rodziny długotrwale pozostające bez stałego zatrudnienia. Trudności finansowe prowadzą do ograniczenia konsumpcji w rodzinach bezrobotnych. Najgorszy rygor oszczędnościowy stosują te rodziny, gdzie występuje kumulacja bezrobocia . Ograniczenie wydatków na żywność 
Spowodowała, że w wielu rodzinach zaczęło występować zjawisko niedożywienia, a nawet głodu.
Bezrobocie wywołuje też negatywne skutki psychospołeczne. Wydłużenie się okresu pozostawania bez pracy powoduje nasilenie się zjawiska izolacji społecznej bezrobotnych, narastanie napięć i konfliktów w rodzinie, ograniczenie poparcia i aprobaty ze strony członków najbliższej rodziny. Bezrobocie uważane jest przez ogromną większość dotkniętych nim osób za katastrofę życiową. Wpływa na to nie tylko wyraźne pogorszenie się sytuacji ekonomicznej, ale także nasilanie się stresów wynikających z braku poczucia własnej wartości, użyteczności, lęku o przyszłość, utraty dotychczasowej pozycji w środowisku lokalnym, w rodzinie oraz utraty poczucia bezpieczeństwa socjalnego. Bezrobocie staje się czynnikiem wpływającym na wzrost patologii społecznej. Wśród nasilających zachowań patologicznych związanych z bezrobociem najczęściej występuje alkoholizm, chuligaństwo i kradzieże. Masowe bezrobocie prowadzi do istotnego pogorszenia warunków życia całych społeczności lokalnych.
Brak pracy lub zatrudnienia w sposób szczególnie negatywny wpływa na ekonomiczną funkcję rodziny. Zarobkowa działalność członków rodziny zostaje ograniczona. Bieżące dochody to tylko jeden z elementów materialnych warunków egzystencji rodziny. Ograniczenie możliwości materialnego zabezpieczenia członków rodziny wywiera ogromny wpływ na funkcję opiekuńczo-wychowawczą. Szczególnie zmieniają się formy opieki nad dziećmi najmłodszymi. Bezrobocie matki powoduje najczęściej odebranie dziecka z przedszkola, ponieważ rodziców nie stać na zapłacenie pobytu dziecka.
Pojawiają się również problemy związane z wykształceniem dzieci. Występuje stan niepewności, uczucie zagrożenia i zaniżenia aspiracji w zakresie planów edukacyjnych młodego pokolenia. U dzieci starszych niemożność zaspokojenia ich oczekiwań pogłębia świadomość regresu nie tylko w odniesieniu do pozycji ojca, czy obojga rodziców, ale statusu społecznego całej rodziny. Przejawia się to w różnych formach i stanowi poważne sygnały o degradującym wpływie bezrobocia na pozycję społeczną rodziny. Poważnym zmianom ulega również funkcja socjalizacyjna rodziny. Prowadzi to do pogłębiania izolacji społecznej. Życie rodzinne bezrobotnych nie stwarza klimatu sprzyjającego wszechstronnemu rozwojowi dzieci oraz rozbudzaniu ich szerszych zainteresowań.

Bezrobocie jest sytuacją, która może wywoływać zaburzenia w zachowaniu. Osoby pracujące, znaczną część swojego życia spędzają w zakładzie pracy i są z nim związane emocjonalnie. Praca jest dla większości ludzi źródłem utrzymania, zabezpieczenia finansowego własnego i rodziny, jest motywacją do dalszego rozwoju, daje możliwość zaspokojenia potrzeby sukcesu zawodowego, kariery, dojścia do władzy. Dlatego  utratę pracy ...