UNIWERSYTET WARSZAWSKI
Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych
Patryk Mirecki
nr albumu 9792
Zjawisko apartheidu
w Republice Południowej Afryki
Praca magisterska
na kierunku politologia
w zakresie nauk politycznych
napisana pod kierunkiem dra Marka Nadolskiego
z Wydziału Dziennikarstwa i Nauk politycznych
Warszawa 2006
Oświadczenie kierującego pracą
Oświadczam, że niniejsza praca została przygotowana pod moim kierunkiem i stwierdzam, że spełnia ona warunki do przedstawienia jej w postępowaniu o nadanie tytułu zawodowego.
Data Podpis kierującego pracą
Oświadczenie autora (autorów) pracy
Świadom odpowiedzialności prawnej oświadczam, że niniejsza praca dyplomowa została napisana przeze mnie samodzielnie i nie zawiera treści uzyskanych w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami.
Oświadczam również, że przedstawiona praca nie była wcześniej przedmiotem procedur związanych z uzyskaniem tytułu zawodowego w wyższej uczelni.
Oświadczam ponadto, że niniejsza wersja jest identyczna z załączoną wersją elektroniczną.
Data Podpis autora (autorów) pracy
Streszczenie
W pierwszym rozdziale jest zawarta geneza apartheidu, która ma swoje źródła, już w XVI wieku, kiedy to Holendrzy postanowili skolonizować południowy przylądek Afryki. Opisane są tu także dzieje nowych i starych mieszkańców owych terenów na płaszczyźnie rasowej, jak Burowie zdominowali tą część Afryki, a także jak ją stracili na rzecz Anglików. Jest tu również przebieg wojen angielsko-burskich, powstanie ZPA, perypetie aż do kluczowego momentu, kiedy to w 1948 roku wybory parlamentarne wygrywa Partia Nacjonalistyczna. Od tej pory była wcielana w życie doktryna dra D. F. Malana. W dalszych rozdziałach jest opisana struktura państwa i narodziny oraz rozwój opozycji wobec systemu segregacji rasowej, aż do jej dojścia do władzy.
Słowa kluczowe
Segregacja, rasizm, system, Burowie, społeczeństwo, Afryka, nacjonalizm, naród, ideologia.
Dziedzina pracy (kody wg programu Socrates-Erasmus)
14.100 nauki polityczne
Spis treści
Wstęp.......................................................................................................... 6
Rozdział I
Stosunki rasowe w Afryce południowej na przestrzeni XV – XIX wieku...........................................................................................................12
1.Początki kolonizacji południowego przylądka................................12
2.Brytyjska dominacja...................................................................... 16
3.Sojusz z Anglikami........................................................................ 20
Rozdział II
Kształtowanie się polityki apartheidu.................................................... 24
1.Krystalizowanie się nacjonalizmu afrykanerskiego w początku XX wieku................................................................................................ 24
2.Doktryna apartheidu dra D. F. Malana.......................................... 28
Rozdział III
Struktury państwa apartheidu................................................................ 42
1.Podziały społeczne........................................................................ 42
2.Klasy społeczne............................................................................. 48
3.Układ wewnętrznych sił politycznych.......................................... 54
Rozdział IV
Opozycja wobec podziałów rasowych.................................................... 61
1.Wewnętrzny ruch oporu wobec władzy....................................... 61
2.Działalność polityczna Nelsona Mandeli.................................,.... 63
3.Nacisk opinii światowej...........................................................,.... 64
Rozdział V
Zmierzch państwa apartheidu............................................................... .70
1.Kres apartheidu w RPA................................................................ 70
2.Oddanie władzy przez Partię Narodową....................................... 75
3.RPA – stan obecny........................................................................ 79
Zakończenie.............................................................................................. 82
Bibliografia............................................................................................... 85
Spis map.................................................................................................... 89
Spis tabel................................................................................................... 90
Wstęp
Apartheid (system ścisłej segregacji rasowej stworzony w oparciu o doktrynę głoszącą ustawowe i kulturowe oddzielenie ras i odrębność ich rozwoju, noszący w praktyce cechy rasizmu) spowodował, że społeczność ludzka podlegać zaczęła ścisłej segregacji rasowej.
Opracowany przez grupę afrykanerskich uczonych z uniwersytetu w Stellenbosch, ogłoszony w 1948 roku przez D.F. Malana stanowił podstawę polityki władz Republiki Południowej Afryki w latach 1948 -1991 oznaczając w praktyce absolutną supremację stanowiących ok. 13% społeczeństwa białych nad czarnymi, Azjatami i koloredami (ludność mieszana).
Geneza apartheidu sięga swymi korzeniami czasów bardzo odległych. Pierwociny tego systemu rodziły się 300 lat temu, kiedy ówczesna Europa rozciągała swe panowanie na rozległe obszary lądów południowych, wschodnich i zachodnich. Żaglowce ze znakami władców europejskich przemierzały odległe od macierzystego kontynentu morza i oceany, aby otworzyć wrota do ekspansji politycznej, ekonomicznej i wojskowej Europy w Afryce, Azji, Oceanii. Nie ominęły także Afryki Południowej.
Apartheid w Południowej Afryce był doktryną społeczno - polityczną opartą na prawach, które pozwalały białej mniejszości rządzącej w Afryce Południowej na segregację, wyzyskiwanie i terroryzowanie ludności czarnoskórej oraz Azjatów i ludzi rasy mieszanej stanowiących większość społeczeństwa. W Afryce Południowej ludności murzyńskiej odmówiono podstawowych praw człowieka i praw politycznych, czarnoskóry pracownik był wyzyskiwany, a ogół czarnej rasy skazano na segregację.
Stworzony w ramach apartheidu system prawny sankcjonował rasistowskie założenia. Każda krytyka wobec systemu była natychmiast tłumiona. Apartheid wyrósł z rasizmu. Zinstytucjonalizowana dyskryminacja rasowa łamała zasady Karty Narodów Zjednoczonych i Powszechną Deklarację Praw Człowieka.
Apartheid to symbol ucisku, wyzysku i eksploatacji człowieka przez człowieka. To zbrodnia przeciw ludzkości.
Apartheid był systemem, który istniał w Afryce Południowej przez ponad 40 lat, aczkolwiek sam termin wywodzi się jeszcze z lat 1910. Został on sformalizowany w latach po zwycięstwie Partii Narodowej w wyborach krajowych (wyłącznie dla białych) w 1948 roku i pozostał niezmieniony do 1990 roku. Został zniesiony wskutek gwałtownej zmiany w postrzeganiu segregacji rasowej na świecie i bojkotu ekonomicznego skierowanego przeciwko Afryce Południowej, który osłabił gospodarkę i zagroził jej zniszczeniem.
To co nasuwa się podczas analizy apartheidu, a mianowicie sam fakt ingerencji w poczęcie poprzez dobór rodziców jest nieuczciwa wobec osobników, którzy sami chcieliby decydować o swoim potomstwie. Wynikiem apartheidu był administracyjny podział społeczeństwa południowoafrykańskiego na grupy rasowe i etniczne, które zostały od siebie oddzielone, wyznaczono im oddzielne miejsca do zamieszkania i pracy.
Najmniejsze odstępstwa od obowiązującej segregacji rasowej były surowo karane, sama krytyka systemu uznawana była za przestępstwo przeciwko państwu, a ingerencja państwa w sferę życia prywatnego osiągała stopień charakterystyczny dla ustrojów totalitarnych.
Apartheid na dziesięciolecia podzielił społeczeństwo południowoafrykańskie. Dlatego po demontażu apartheidu w latach 1990 – 1994 przed elitami RPA stanął problem jak tę wielobarwną mozaikę ras, kultur i języków przekształcić w nowoczesny naród.
Problematyka apartheidu obecnie może wydawać się już tylko stricte historyczną. Jednakże we współczesnym świecie istnieją systemy społeczno – polityczne, w których podziały etniczne (czy rasowe) w jakiejś mierze wyznaczają bądź są co najmniej zbieżne z podziałami innego rodzaju. Chociażby z tego powodu państwo ucieleśniające doktrynę segregacji rasowej w sposób niespotykany w nowożytnej historii zasługuje na specjalną uwagę.
Celem niniejszej pracy jest analiza uwarunkowań powstania, rozwoju i zmierzchu zjawiska apartheidu w Afryce Południowej. Celem analizy jest rekonstrukcja istoty, czyli cech charakterystycznych dla państwa apartheidu, przede wszystkim tego, co odróżnia ten system społeczno – polityczny od innych ustrojów.
Praca składa się z pięciu rozdziałów.
W rozdziale pierwszym scharakteryzowano w perspektywie historycznej zarys stosunków rasowych w Afryce Południowej mających miejsce na przestrzeni XV – XIX wieku.
W rozdziale drugim dokonano rekonstrukcji kształtowania się segregacji rasowej na przestrzeni czterech pierwszych dekad wieku XX, których niejako zwieńczeniem było ogłoszenie tzw. doktryny Malana i wdrożenie konsekwencji praktycznych jakie dla ustroju społeczno – politycznego przewidywała owa doktryna. W tej mierze omówiono zasadnicze kwestie związane z powstawaniem porządku apartheidu w Związku Afryki Południowej (później Republice Południowej Afryki).
W rozdziale trzecim poświęcono uwagę na ukazanie specyficznych cech strukturalnych porządku społecznego i politycznego państwa apartheidu.
W rozdział czwarty omówiono etapy destrukcji porządku społeczno – politycznego państwa apartheidu w RPA.
W rozdziale piątym dokonano omówienia kresu zjawiska apartheidu, a także ukazano stan obecny Republiki Południowej Afryki.
Zdobycie potrzebnych materiałów nie było dużym wyzwaniem, aczkolwiek bardzo czasochłonnym. Głównie opierałem się na wiadomościach zaczerpniętych z książek, dostępnych w różnego rodzaju bibliotekach. Większość pozycji jest napisana w latach 70. i 80., kiedy RPA było w pełni państwem podziałów rasowych. Uważam za cenne źródła, kilka pozycji zdobytych dzięki uprzejmości pracowników ambasady Republiki Południowej Afryki. Literatura napisana przez samych mieszkańców tego państwa z tamtych czasów, posiada dużo wiarygodnych i rzetelnych informacji. Dodatkowo znalazłem jeszcze parę ciekawych artykułów w internecie poruszających tę tematykę.
Stosunki rasowe w Afryce południowej na przestrzeni XV – XX wieku
1. Początki kolonizacji południowego przylądka
Historia Afryki południowej od pierwszego pojawienia się na niej białego człowieka jest bardzo ściśle związana z genezą apartheidu.[1] Podłoże tego systemu rodziło się 300 lat temu, gdy Europa rozciągała swoją ekspansję na rozległe obszary leżące na innych kontynentach.
W 1487 roku żeglarz portugalski Bartholomeu Diaz[2] jako pierwszy Europejczyk postawił nogę na południowym cyplu Afryki nazywając go Cabo Tormentoso czyli Przylądek Burzowy. Gdy odkrywca napotkał pierwszego mieszkańca tych ziem, nie czekając na jakikolwiek przyjazny bądź wrogi gest z jego strony wyjął miecz i położył trupem ciemnoskórego Południowoafrykanina. Był to pierwszy przejaw agresji białego człowieka w tej części Afryki. Jednak mało atrakcyjny, jak się początkowo wydawało rejon Czarnego Lądu sprawił, że Portugalczycy zrezygnowali z ...
Patryk1313