Ekonomia – to nauka o gospodarce, regułach, przepisach i zasadach, jak w danym kraju wygląda sytuacja gospodarcza oparta na aspekcie naukowym w stosunku do realizowanej polityki gospodarczej.
Prawa Ekonomiczne – przedmiotem rozważań jest społeczeństwo, ludzie, dlatego formułowane praw ekonomicznych wygląda zupełnie inaczej w naukach ekonomicznych w stosunku do nauk przyrodniczych. Rola eksperymentu jest prawie wykluczona. Nie wolno eksperymentować na ludziach.
Ekonomia dzieli się na mikroekonomię, makroekonomię i ekonomię międzynarodową.
Ekonomię na te 3 czynniki podzielili zwolennicy każdej z osobna z tych zagadnień.
Najważniejsze wydają się być czynniki zewnętrzne. Uwarunkowania ekonomiczne zmieniają się bardzo gwałtownie. Trzema najważniejszymi kategoriami są:
- kapitał
- ziemia
- praca
Teorię tę stworzyli Begg, Fisher, Dornbusch. Korektę wprowadza Sanders: stwierdza, że trzeba dodać jeszcze coś. Samuelson więc wprowadza technostrukturę, która decyduje o zdolności podejmowania decyzji – ZARZĄDZANIE.
Bo kapitał, pracę i ziemię trzeba umiejętnie zarządzać, bez tego elementu wszystko kończy się zmarnotrawieniem.
Ekonomia – z greckiego oikos nomos – dom, prawo. Po raz pierwszy użył tego pojęcia Ksenofen 430 p.n.e. Arystoteles używa nazwy ekonomia później na określenie umiejętności zdobywania dóbr niezbędnych do życia, użytecznych dla domu lub państwa. Za twórcę klasycznej ekonomii uważa się Tettiego. Pełny rozkwit przypada na przełom XVIII i XIX w. Głównymi przedstawicielami byli wtedy Adam Smith oraz David Ricardo.
Ekonomia – wytwarzanie, podział, wymiana i konsumpcja dóbr na podstawie praw rządzących gospodarowaniem. Aby zaspokoić elementarną grupę potrzeb a z biegiem czasu i usług. Każdy z nas odczuwa różnorodne potrzeby i dąży do ich zaspokojenia. Niezaspokojona potrzeba wywołuje mniej lub bardziej dotkliwe uczucie zazdrości.
Wyróżniamy cztery źródła potrzeb odczuwanych przez ludzi:
· Organizm ludzki będący źródłem potrzeb pierwszego rzędu (podstawowych) czyli takich, bez których utrzymanie życia jest niemożliwe (jedzenie, sen).
· Potrzeby wyższego rzędu – takie których zaspokojenie dotyczy np. wszelkich rozrywek (zakup książek itp.).
· Warunki klimatyczne stanowiące element środowiska przyrodniczego i stwarzają potrzebę odzieży (np. obuwie).
· Działalność gospodarcza – gospodarowanie jest źródłem różnorodnych potrzeb w sferze produkcji, wymiany, podziału a nawet konsumpcji
· Życie społeczne – stanowiące źródło najliczniejszych potrzeb, wynikających z nawiązywania między ludźmi różnorakich stosunków: prawnych, towarzyskich, politycznych.
Wśród szczególnych cech na podkreślenie zasługują:
a) Ich ilościowa nieograniczoność i stałe odradzanie się co należy rozumieć, że każdy z nas pragnie zmiany i podąża w kierunku stałe powiększonej ilości potrzeb, dlatego udowodniono nie zatrzymane pomnażanie się ich dynamiczny rozwój. Jeżeli potrzeba jest wielokrotnie powtarzana staje się przyzwyczajeniem.
b) Społeczne uwarunkowanie potrzeb, które oznacza, że ludzie oceniając poziom swych potrzeb czynią to nie na podstawie poziomu względnego, a więc w porównaniu do innej grupy społecznej.
c) Pojemnościowa ograniczoność potrzeb, polega ona na tym, że na zaspokojenie każdej potrzeby wystarcza tylko pewna ilość danego dobra. W miarę zaspokajania danej potrzeby określonym dobrem lub dobrem podobnym powinna słabnąć siła odczuwania tej potrzeby, aż wreszcie dochodzimy do stanu nasycenia. Im bardziej naturalna (fizjologiczna) jest dana potrzeba tym wyraźniejsza jest granica jej zaspokojenia.
Na przełomie lat 80. i 90. pod wpływem przeobrażeń ustrojowych, gospodarczych i ogólnego postępu cywilizacyjnego w wielu regionach i krajach zaobserwowano tzw. zjawisko natłoku czyli eksplozji niezaspokojonych potrzeb przeszłości, których realizacja napotyka ogromne przeszkody i powoduje bardzo poważne napięcia gospodarcze i społeczne między gospodarkami najwyżej rozwiniętymi a regionami, które chcą bardzo szybko się do nich zbliżyć.
Głównymi środkami do zaspokajania potrzeb są dobra materialne i usługi.
Dobra materialne:
a) Wolne – ilościowo nieograniczone i nieomal zawsze dostępne (światło, powietrze).
b) Gospodarcze – czym bardziej rozwinięta jest gospodarka tym mniej jest dóbr wolnych. Dobra gospodarcze występują w ilości ograniczonej, wymagają określonych nakładów – finansowych, siły roboczej oraz korzystania z nowoczesnej technologii.
c) Usługi – niematerialne środki do zaspokajania potrzeb (np. porady lekarskie, prawne). Świadczenie usług wymaga jednak używania różnych środków materialnych (np. budynków, technologii).
Szczególną cechą usług jest to, że nie można ich dzielić, nie można ich gromadzić i są nieprzenośne. Pod wpływem rozwoju, a zapewnia to rozwój nowoczesnej technologii ilość (rola) usług na całym świecie systematycznie wzrasta. Usługi stają się bardzo ważnym przedmiotem zainteresowania ekonomii, gdyż obok dochodu narodowego, PKB, są najczęściej wykorzystywane do oceny funkcjonowania każdej gospodarki. Czym udział usług w danej gospodarce jest wyższy tym sytuacja w danym kraju jest lepsza.
Względna ograniczoność dóbr gospodarczych, szczególnie usług sprawiła, że trzeba nimi gospodarować w prawidłowy sposób, trzeba je wytwarzać, odpowiednio dzielić, gromadzić a nawet wymieniać. Dlatego pojęcie gospodarowania ekonomii jest znacznie szersze niż potoczne znaczenie tego pojęcia.
Produkcja była i pozostanie najważniejszym elementem gospodarowania, ma zawsze charakter społeczny co wynika ze społecznego charakteru pracy. Społeczny charakter pracy polega na tym, że praca indywidualnych podmiotów musi wzajemnie współpracować ze sobą. Nie można być antagonistą i pracować wyłącznie dla siebie. Wynika to ze specjalizacji, również z aspektów własnościowych.
Muszę się specjalizować w określonej dziedzinie, pod warunkiem, że są uregulowane aspekty własnościowe, prawne. Wzajemną współpracą ludzi na płaszczyźnie produkcyjnej nazywamy KOOPERACJĄ. Przynosi ona dużo większe rezultaty, jest zespoleniem trzech czynników:
- kapitału
- ziemi
- pracy
Są to trzy podstawowe elementy związane z sukcesem w gospodarce kapitalistycznej. Samuelson dodaje jeszcze ZARZĄDZANIE (przedsiębiorstwo).
WYMIANA:
Wyprodukowanie, nie jest wielką trudnością, wymiana posiada swoje określone płaszczyzny i znaczenie. Oparta jest na transakcji kupna i sprzedaży. TRANSAKCJI tej dokonuje się na rynku i stanowi podstawowe ogniwa łączące produkcję ze spożyciem (konsumpcją) proces ten musi być zgodny z PRAWAMI EKONOMICZNYMI – prawami popytu i podaży. Czarny rynek omija te prawo.
Zadaniem pieniądza, obojętnie w jakiej formie (waluta krajowa lub zagraniczna) jest uniknięcie wymiany: towar na towar.
PODZIAŁ:
Oznacza udział różnych jednostek grup społecznych podmiotów gospodarczych w masie wytworzonych produktów i świadomych usług. Podział jest aktem ekonomicznym, którego złamać już nie można.
Dotyczy to w aspekcie mikroekonomii najważniejszych podmiotów czyli przedsiębiorstw, które muszą przestrzegać wszystkich przepisów, praw ekonomicznych, gdyż za każde wykroczenie płaci się kary.
KONSUMPCJA:
Akt zaspokojenia potrzeb. Wyróżniamy:
- k. indywidualną
- spożycie zbiorowe
Między konsumpcją a produkcją zachodzą wzajemne związki i uwarunkowania, gdyż elementarnym warunkiem konsumpcji jest wcześniejsze wytworzenie określonej ilości dóbr i usług. Z drugiej strony konsumpcja stanowi impuls czyli bodziec dla wzrostu produkcji więc jest motorem napędowym całej gospodarki.
GOSPODAROWANIE:
Jest zawsze uwarunkowane historycznie i ustrojowo. Podstawowym czynnikiem określającym cele i charakter gospodarowania są STOSUNKI WŁASNOŚCIOWE.
Ale stosunki między ludźmi związane z posiadaniem muszą być w kraju uregulowane inaczej w ...aspekty własnościowe nie ma co liczyć na rezultaty w gospodarowaniu.??????????????????
W teorii wyróżniamy różne typy/formy własności:
a) Własność prywatna: taki zbiór uprawnień własnościowych do określonych podmiotów, których prawo własności poszczególnych osób są wyłącznie i dobrowolnie przekazywane.
b) Własność publiczna: to taka, której zbiór uprawnień prawa własności jest częściowo ograniczony.
Formami własności prywatnej są współcześnie:
- wł. Drobnotowarowa
- wł. Kapitalistyczna
- wł. Pracownicza
Natomiast własność publiczna może występować w formie własności państwowej lub komunalnej (munipalnej)
Istnieje także własność spółdzielcza – spółdzielnie mieszkaniowe itp.
Rodzaj własności musi oznaczać cel, któremu właściciele podporządkowują swoją działalność. Właśnie cel determinuje środki umożliwiające jego realizację, kategorię własności definiuje się z punktu ...........prawa jako zbiór uprawnień czy jakimi dany właściciel dysponuje w odniesieniu do określonego obiektu własności.
Na zbiór ten składają się 2 rodzaje uprawnień:
Gospodarowanie odbywa się w określonych warunkach historycznych, które wywierają bardzo poważny wpływ na funkcjonowanie podmiotów gospodarczych tworząc określony system gospodarowania. Najwcześniej stosowanym historycznie był system gospodarki naturalnej, w obrębie której wytworzono zróżnicowane produkty w celu zaspokojenia potrzeb szczególnie własnych i to podstawowych. Działalność gospodarcza w tym typie gospodarki miała charakter zwyczajowy czy tradycyjny, gdyż zarówno technika jak i metody produkcji przekazywane były z pokolenia na pokolenie zgodnie z obowiązującymi w danym środowisku zwyczajem i tradycją.
Historycznie późniejszą formą była gospodarka towarowo – pieniężno – rynkowa. Rozwiniętą formą gospodarki rynkowej jest właśnie system gospodarki kapitalistycznej, który wiąże się z podstawowym celem gospodarowania – zyskiem i stanowi główne źródło powiększania kapitału. Gospodarowanie jest udziałem różnego rodzaju podmiotów gospodarczych, które są aktywnymi uczestnikami działalności gospodarczej w sferze produkcji, wymiany oraz świadczenia usług. Podmioty te usytuowane są na różnych szczeblach hierarchii społecznej, gospodarczej i spełniają różne funkcje w poszczególnych dziedzinach gospodarowania. Reprezentują bardzo zróżnicowane cele np. interesy indywidualne i grupowe, ogólnospołeczne. Kierują się do bardzo zróżnicowanych motywów materialnych i pozamaterialnych. Prowadzi to do bardzo skomplikowanej struktury i stosunków między nimi. Jeżeli każdy podmiot gospodarczy kieruje się własnym interesem i odrębnymi kryteriami własnym horyzontem czasowym, mogą pojawić się sprzeczności i zakłócenia w funkcjonowaniu każdej grupy podmiotów i normalnego przebiegu procesu ekonomicznego, społecznego nawet w mikrosprawach.
PODMIOTY GOSPODARCZE:
W każdym typie gospodarki występują ogromne ilości podmiotów; gospodarstwa domowe, bardzo zróżnicowane przedsiębiorstwa wytwarzające towary lub świadczące usługi, wszelkie instytucje w tym instytucje finansowe a więc banki, cała administracja państwowa oraz władze lokalne.
Podmiotem – nazywamy określoną formę organizacji, która podejmuje samodzielne decyzje kierując się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem. Ryzyko nietrafnych decyzji naraża dany podmiot na określone sprawy i skłania do odwrotności wyboru spośród wielu rozwiązań możliwych takiego wariantu aby ryzyko było minimalne, jednak przy minimalnym ryzyku stopień zyskowności jest najniższy, zaś przy dużym ryzyku zysk może być największy.
Węgierski ekonomista Kornai definiuje podmioty: są to jednostki fizyczne i prawne czyli każdy aktywny uczestnik procesu gospodarczego, który poprzez swoje decyzje i zachowanie wywołuje określone skutki ekonomiczne. Podmiot gospodarczy przedstawia też Nasiłowski twierdząc, że podmiotem gospodarczym nazywamy każdego aktywnego uczestnika procesu gospodarczego. Występuje wiele kryteriów pozwalających klasyfikować podmioty gospodarcze wg sfery działalności występują:
- podmioty sfery realnej
- podmioty sfery regulacji
Podmioty sfery realnej – to podmioty, które z punktu widzenia efektów ruchu okrężnego produktu społecznego można podzielić na:
- podmioty sfery produkcji (przedsiębiorstwa, zakłady rzemieślnicze czy gospodarstwa rolne)
- podmioty sfery wymiany (przedsiębiorstwa i zakłady handlowe, do tej grupy zaliczamy również wszelkie instytucje transportowe, banki oraz instytucje sfery konsumpcyjnej. Zaliczamy tu również gospodarstwa domowe)
Podmioty sfery regulacji, które mają być jednostkami nadrzędnymi w stosunku do sfery realnej. Są to:
- władze terenowe
- władze centralne
- instytucje pozbawione charakteru władczego np. banki które mają jednak coś do powiedzenia i giełdy. Szczególną rolę w procesie regulacji odgrywają tzw. podmioty demokracji gospodarczej. A więc związki zawodowe oraz stowarzyszenia środowiskowe.
Wg skali działania:
Aby podmioty działały sprawnie i przynosiły określone rezultaty muszą się opierać na określonych systemach gospodarczych w teorii i praktyce. Zróżnicowanie systemu jest bardzo poważnie skomplikowane, dlatego przy analizowaniu systemu gospodarczego powinna być zastosowana kategoria systemu społecznego, gdyż społeczeństwo jest najważniejszym i jednorodnym systemem globalnym.
SYSTEM:
Jest to wszelki skoordynowany wewnętrznie i wykazujący określoną strukturę układ elementów cząstkowych. Podstawowym elementem systemu społecznego jest człowiek i jego działania co wynika z przedmiotu ekonomii jako nauki. W tym pojawia się konieczność wyodrębnienia się subsystemów z globalnego systemu społecznego.
SUBSYSTEMY:
a) Ekonomiczny – gospodarczy
b) Polityczny
c) Kulturowy
Kolejność wymaga odpowiedzi na pytanie, który z nich odbywa najważniejszą rolę. Powinien dominować system polityczny, na który składają się takie elementy jak ład polityczny na świecie i wszelkie procesy łącznie z polityką gospodarczą i socjalną.
System gospodarczy – obejmuje gospodarkę czyli odpowiada za organizację i strukturę gospodarki świata oraz wszelkie czynniki gospodarowania czyli zasoby, kapitał, nawet kapitał ludzki a nawet klimat.?????????????????????????????????????????????????????????/dużo
a). Subsystem decyzyjny - ma na celu uregulować całokształt prawno – instytucjonalnych zagadnień związanych z podejmowaniem decyzji. Najważniejszym czynnikiem warunkującym system decyzyjny jest WŁASNOŚĆ. Wynika to ze stosunków własnościowych. Oprócz własności w systemie decyzyjnym bardzo poważną rolę odgrywają również kompetencje państwa nie wynikające z własności, lecz z uprawnień konstytucjonalnych. Na system decyzyjny bardzo duży wpływ wywiera stały rozwój każdej gospodarki, która jeżeli chce utrzymać się na rynku konkurencyjnym musi się rozwijać. Przykładem na to jest przechodzenie małego drobnego przedsiębiorstwa aż do spółki akcyjnej a kończącego się na przedsiębiorstwie ponadnarodowym, dla którego nie ma granic.
b). Subsystem motywacyjny – obejmuje całokształt prawno – instytucjonalnych regulacji przez stworzenie lub eliminację zasad czy praw ekonomicznych. Efektywność działań ekonomicznych jest bardzo zróżnicowana, o czym świadczą rozbieżności w różnych systemach gospodarczych. Potwierdza to nierównomierny rozwój gospodarczy w poszczególnych krajach, a szczególnie między trzema centrami gospodarki światowej: USA, Unią Europejską, Japonią i otoczeniem. W jeszcze bardziej zróżnicowanym stopniu rozwijają się gospodarki peryferyjne. Udowodniono tezę, że bogatsi stają się bogatszymi, a biedniejsi biedniejszymi, a przecież założenia były odwrotne – wyrównanie. Przeprowadzone badania potwierdzają tezę o głównej roli zwiększenia wydajności samych czynników wytwórczych, która zapewnia danemu podmiotowi gospodarczemu zastosowanie zasady zysku, rentowności czy wykonania planu.
c). Subsystem koordynacyjny – zmierza do uzgodnienia decyzji prawno – instytucjonalnych przez uzgodnienie odpowiednich decyzji, planów i działań ekonomicznych z podstawowymi zasadami gry rynkowej. W każdym systemie gospodarczym muszą być rozwiązane takie problemy jak: zakres konsumpcji oraz uregulowanie jej struktury, gdyż niektóre dobra podstawowe w niektórych gospodarkach są dobrami wyższego rzędu, w innych krajach odwrotnie w zależności od struktury konsumpcji.
d). Subsystem kontrolny – ma na celu zrównoważenie interesów wszystkich bez wyjątków podmiotów gospodarczych. Ale jest to sprawa możliwa do zrealizowania jedynie teoretycznie. W praktyce jest niemożliwa do zrealizowania. W każdym typie gospodarki zauważa się możliwości i chęć uzyskania pozycji dominacji. Nikt bezinteresownie nie oddaje swoich pieniędzy ani do budżetu ani na najbiedniejszych, jeżeli nie ma w tym interesu. Wynika to z następujących elementów:
1. lepszego wykorzystania czynników gospodarowania i ich nowoczesności
2. swobodniejszego dostępu do informacji
3. posiadanie władzy politycznej i możliwość korzystania ze środków pomocy, bo kto ma władzę to od razu wokół niego zbiera się ogromna liczba chętnych do zakładania funduszy, więc pieniędzy nie zabraknie
4. biurokratyczny aparat zarządzania, trzeba powołać określony zespół kompetentnych osób z określonymi kwalifikacjami i nie tworzyć z tego zespołu tzw. Biurokratycznego, bo wtedy środki idą na niewłaściwe cele
Kontrola może być przeprowadzana przez mechanizm rynkowy, gdyż rynek sam dokonuje selekcji i kontroli, zapobiega procesom negatywnym oraz kontrola może być dokonywana ze strony państwa, które ma prawo stosować różnego rodzaju nakazy, zakazy wobec podmiotów gospodarczych, które wynikają z przepisów prawno – ekonomicznych. Podmioty gospodarcze występują w bardzo zróżnicowanej formie, począwszy od gospodarstwa domowego, przedsiębiorstwa wytwarzającego towary lub usługowego, instytucje finansowej (banki), całej administracji państwowej oraz władzy lokalnej.
PRZEDSIĘBIORSTWO – należy do najmłodszych podmiotów ekonomicznych a odgrywa najważniejszą rolę we współczesnej działalności gospodarczej. Jego powstanie nastąpiło w wyniku całkowitego oderwania się gospodarstwa domowego od działalności zarobkowej. W rozwijającej się gospodarce, konkretnie Europy Zachodniej nastąpiło to na przełomie XIV i XV wieku. W Polsce formę przedsiębiorstwa wiąże się z rozwojem tzw. manufaktury, czyli pod koniec XVIII wieku.
DEF.
Przedsiębiorstwo jest zbiorowym podmiotem gospodarczym wyodrębnionym pod względem terytorialnym, technicznym, organizacyjnym, ekonomicznym i kadrowym od innych przedsiębiorstw i typów podmiotów gospodarczych. Jego zasoby rzeczowe i finansowe mogą stanowić własność prywatną, państwową i społeczną. Podstawową cechą przedsiębiorstwa jest samodzielność ekonomiczna we własnym zakresie na własny koszt i ryzyko pokrywa wszystkie wydatki w stosunku do przychodów i powinno uzyskać zauważalną nadwyżkę finansową.
Z racji rozmiaru działalności przedsiębiorstwa można klasyfikować wg wielkości produkcji, sprzedaży, handlu. Ponadto występują przedsiębiorstwa samodzielne czy konkurencyjne lub powiązane, pionowymi i poziomymi układami organizacyjnymi. Ze względu na zarządzanie występują przedsiębiorstwa o stopniu zarządzania rynkowego przy współudziale załóg względnie samorządów. Podstawowe znaczenie dla charakteru przedsiębiorstwa ma ustrój społeczno – polityczny, w którym działa. Gdyż ten element decyduje o podstawowym celu, którym najczęściej powinien być zysk, rentowność lub pozostałe jednostki zorganizowane z mechanizmem wytwarzania i gospodarowania w celu tzw. „bogactwa”. Na temat celu działalności przedsiębiorstwa główną płaszczyznę wyznacza aspekt własnościowy, który ma charakter historyczny, początkowo uważano, że podstawowym celem jest wyłącznie uzyskiwanie maksymalnego zysku, który rozpowszechniany bywa i obecnie. W miarę przechodzenia do wyższych form gospodarowania wymienia się również inne cele np. osiąganie rentowności czy zysku „zadowalającego” tzn. przeciętnego, ale przez maksymalnie długi okres czasu. Do tego zbioru kierowane są różne typy zysków gospodarczych. Każdy podmiot gospodarczy, każde przedsiębiorstwo wybiera taki wariant, który jest dla niego optymalny, bo lepiej zarobić mniejszy zysk, ale w dłuższej perspektywie czasowej niż maksymalny zysk przez krótki okres czasu. Jeszcze lepszym parametrem jest rentowność, czyli stosunek zysku do poniesionych kosztów.
RÓWNOWAGA PRZEDSIĘBIORSTWA (każdego podmiotu gospodarczego):
Przez równowagę rozumiemy taką strategię czy stan, w której działalność gospodarcza, a więc produkcja, handel, usługi osiągnęły takie rozmiary, że podmiot gospodarczy nie jest zainteresowany w zmianach jej wielkości.
Wynika z tej definicji bowiem, że w tym momencie osiąga on największą rentowność. Ani zwiększenie ani zmniejszenie działalności gospodarczej nie odpowiada interesom każdego producenta. Pojawiły się jednak zarzuty, że jest to określenie nieprecyzyjne, gdyż nie odzwierciedla rzeczywistości, a to jest podmiotem ekonomii. Dlatego w praktyce należy stwierdzić, że ustalenie relatywnej rentowności jest bardzo trudne, bo bardzo szybko zmienia się wielkość zysku, a z drugiej strony koszty nie są stałe. Dlatego w długiej a nawet średniej perspektywie czasowej ustalenie rentowności nie jest łatwe.
Rentowność zależy od kształtowania się utargów. W teorii wyróżnia się różnego rodzaju koszty, można je podzielić na:
- koszty bezpośrednie
- ogólne (tzw. pośrednie) – do których zalicza się również koszty związane z wymianą
Na koszty bezpośrednie składają się:
- amortyzacja czyli stopień zużycia maszyn i urządzeń przeniesiona w ciężar kosztów
- koszty materialne – surowce i paliwa
- koszty osobowe – płace (są ceną s...
freessak