Prus Bolesław - Wieś i miasto.pdf - Ebooki Obyczajowe,klasyka,młodzieżowe,bajki - j.nowak59

WIEŚ I MIASTO

Bolesław Prus

W STODOLE.

Folwark Wilczołapy był własnością męża pani Euzebji z hrabiów Patykowskich, Jana

Chryzostoma Letkiewicza, dziedzicznego dobrodzieja swej parafji, której w ciągu piętnastu lat

ofiarował bezinteresownie furę chróstu na płot cmentarny i dwa nowe powrozy do dzwonów.

Budynki dominjum, o którem mowa, wraz z nieoddzielnem od nich podwórzem, formowały

kwadrat, mający około pięciuset dziewięciu kroków wszerz, i takiż wzdłuż. Na północnym boku

kwadratu figurowała stodoła ze spichrzem, dolną młocarnią, młynkiem polskim i amerykańskim,

tudzież z maneżem vel kieratem. Na przeciwnym krańcu dziedzińca, a więc na południe od stodoły,

znajdował się dwór parterowy, murowany, pod gontem, a obok niego lodownia. Na zachód leżały:

obora i stajnia dla koni fornalskich, tudzież wozownia i stajnia cugowa. Wreszcie na wschód stał

budynek, mieszczący pańską kuchnię, izbę czeladnią, na facjatce zaś małą izdebkę, niegdyś

mieszkanie ekonoma, a obecnie kurnik. Do budowli tej przytykało parę chlewków.

Jeżeli dodamy teraz, że na środku wielkiego dziedzińca znajdowała się studnia z korytem, to już

chyba najzacieklejszy zwolennik szczegółów topograficznych nie zarzuci nam niesumienności, lub

(czego Boże broń) lekceważenia czytelników.

Tyle o miejscu; zkolei należy powiedzieć coś i o czasie.

Dzień, w którym za osobliwą łaską nieba mieliśmy honor dotknąć stopą wilczołapskich gruntów,

był zimowy i zimny. Okolica, z powodu grubej warstwy śniegu, podobna była do olbrzymiego

płaskiego talerza. Śnieg leżał na ziemi, okrywał dachy, starał się utrzymać równowagę na płotach i

zwieszał się niby puch łabędzi z gałązek kilkunastu drzew, które dwór otaczały. Nad dworem,

stodołą, stajnią i tak dalej, niby klosz nad butersznitami, rozciągało się niebo, koloru, który nazwać

było można płowym, zielonawym, lub niezdecydowanym, lecz w żadnym razie błękitnym. Kolor to

był chorobliwy, przypominający mieszaninę żółtaczki z bladaczką; dnie zimowe miewają niekiedy

podobną cerę.

Było południe. We dworze państwo zajmowało się śniadaniem, w kuchni czeladź obiadem, w

stodole robotnicy wypoczynkiem. Na kwadratowem podwórzu nie słyszałeś głosów ludzkich, ani

jękliwego warczenia młocarni. Słowem, na folwarku panowała zupełna cisza, na tle której od czasu

do czasu rozlegał się skrzyp sanek, jadących gościńcem, lub krakanie stada wron, sejmikujących na

polnej gruszy.

Przy stodole widzieć można było ludzi. Jeden z nich, o twarzy żółtej i przedwcześnie

pomarszczonej, w brudnym, połatanym kożuchu, starej czapce i nie nowszych od niej butach, stał

oparty o ścianę maneżu, ze skrzyżowanemi nogami, i rękami za pazuchą. Był to parobek, w lecie

pomocnik pastucha, w zimie specjalista od młócenia.

Towarzysz jego miał minę gospodarza na dwudziestu morgach i kandydata na urząd wójta gminy.

Wysoka barania czapka, brunatna sukmana i świeżo wysmarowane tłustością buty były nowe. Szeroki

skórzany pas ściskał mu biodra. Mierny nos, niezbyt wielkie usta i siwe oczy zdradzały pewność

siebie i inteligencją. Człowiek ten trzymał pod pachą gruby kij z rzemykiem, w ręku zaś płócienny

worek, w którym mieścił się jakiś przedmiot wielkości bułki chleba.

— Nie uważaliśta, Jakóbie — mówił dostatni gospodarz do ubogiego parobka — czy nie był

jeszcze pan na dziedzińcu?

— Kto go tam wie! — odparł parobek. — Może jeszcze i nie wstał, a jeżeli wstał, to pewnikiem

szwargocze z Joskiem, albo z tym Miemcem, co łońskiego roku las kupił.

Nastała chwila milczenia, w ciągu której apatyczny specjalista od młocarni przełożył nogi i

poczochrał się plecami o ścianę maneżu. Potem spytał gospodarza:

— Cości to wam pilno, Wojciechu, musi być do pana, kiejście tyle drogi na taki ziąb

przeharowali? Musi wam być co winien?...

— Winien — nie winien!... Chciałem się go ino tylko rozpylać, co to jest, o to... Może wy

wieta?...

Z temi słowy gospodarz rozwiązał torbę i wydobył z niej przedmiot formy nieregularnej,

wielkości średniej bułki chleba i koloru brudno-żółtego.

Nie wyjmując rąk z za pazuchy i nie przekładając tym razem skrzyżowanych nóg, Jakób pochylił

głowę i dość obojętnie przypatrywał się przedmiotowi.

— Toście znaleźli?

— A znalazłem — odparł Wojciech.

— Zwyczajnie żywica! — mruknął Jakób.

— Ale!... Nie byłoby takie twarde.

— Jużci nie ta żywica, co kapie prosto z drzewa, ale taka topiona, co to nią smyki smarują.

— Ale! ale!... Przecie ja się pytałem skrzypka Józwy, a on powiedział, że to nie żywica, ino b u r

ś t y n, taki, jak dziewuchy na paciorkach miewają.

— A tu w nim robak, widzę, jest... Oho! i jakieś liście we środku? — mówił Jakób, patrząc na

bryłę, której kawałek w jednem miejscu był nieco przezroczystszy niż w innych.

— To, co jest, to ja i sam widzę — odparł Wojciech — ale nie wiem, co to warto. W tem

interes!

— Co warto! Tyle, co żywica z robakami i z liśćmi.

— Zawdy ja się dziedzica spytam; on mądrzejszy.

— Mądrzejszy do szwargotania z Miemcami.

— Zawdy ma lepszy rozum od nas.

— Żeby on ta miał lepszy rozum, toby mu rzeczy nie spisywali, a jabym miał kożuch calszy —

odpowiedział niechętnie Jakób i kiwnąwszy gospodarzowi głową, leniwie powlókł się do kuchni.

— Widzieliście go, jaki mądrala, a niby pastuch! — mruknął do siebie Wojciech, patrząc za

odchodzącym z pogardą.

Potem splunął, związał swój worek i wszedł do otwartej stodoły.

Tu było gwarno, jak w ulu; korzystając z obiadowej przerwy w młócce, dzieci i dorośli

robotnicy, zamiast wypoczywać, bawili się na rozgrzewkę. Dwa barczyste chłopy, Szymek ze wsi i

Walek ze dworu, zrzuciwszy kożuchy i czapki, w koszulach i płóciennych spodniach schwycili się

wpół rękoma i wodzili po klepisku od jednej bramy do drugiej, tak, aż im się ze łbów kurzyło. W

zapolu Magda goniła Paraskę, skutkiem czego obie między snopami upadły; z dwójki tej niebawem

utworzył się cały stóg ciał ludzkich, na to samo bowiem miejsce skoczyło kilkoro dzieci z belek;

śmiechom i krzykom ich wtórował świergot wróbli, które kręciły się niespokojnie pod szczytem

dachu.

Prawie w tej samej chwili, gdy Wojciech stanął w bramie, Szymek przewrócił Walka, co

zobaczywszy, leżąca w zapolu gromada, jeszcze z większym hałasem zerwała się i pobiegła na

klepisko.

— Rozdzielta ich! — wołały starsze dziewuchy.

— Daj musuję, Wałek, to cię puści! — radził zwyciężonemu kilkunastoletni berbeć, mający

więcej słomy niż włosów na głowie.

— Widłami go!... — krzyczał inny.

Tymczasem zapaśnicy, wytarzawszy się i wysapawszy na klepisku, weszli ze sobą w układy.

— No! puszczaj, głupi Szymek! — mówił Wałek. — Udało ci się, jak ślepej kurze ziarno...

— Ale!... — odparł Szymek, klękając na jedno kolano. — Jabym takich dwóch chuchraków jak ty

zmiętosił!

Walczący wstali i poczęli skromne swoje garnitury porządkować w sposób bardzo wprawdzie

stanowczy, lecz niedość salonowy. Patrzące na to dziewczęta zasłaniały oczy i śmiały się jak

opętane.

Nareszcie zmiękczony Wałek, znalazłszy i wytrzepawszy swoją czapkę, okrył nią głowę, włożył

lewą rękę za pas i rzekł:

— Co się ty, głupi Szymku, puszysz? Obaliłem się, boś mnie wziął pod siłę, jeszcześ mi nogę

podstawił...

— Zawdy Szymek mocny — wtrącił jeden z chłopaków — bierze korczyk pszenicy, jakby nic.

— Dla mnie i dwa korczyki także nic — dorzucił Szymek.

— No, słuchaj! — ciągnął Walek — choć ty niby taki mocarz, to przecie nie zrobisz tego, co ci

powiem. Siądź w kuczki na hańtej ławie, a ja ci dam w gębę. Jeżeliś siłacz, to nie zlecisz i jeszcze

dostaniesz kwartę wódki ode mnie.

— Oj, chyba zleci! — mówiła z powątpiewaniem jedna z dziewuch.

— Co ma zlecić? — przerwał jej z oburzeniem chłopak z partji Szymka. — Bo to jemu pierwszy

raz, czy co?... Jabym sam nie zleciał!

Zaczęły się rozprawy bardzo żwawe. Jedni dowodzili, że Szymek na ławie nijak nie usiedzi,

drudzy twierdzili, że choćby ze sto razy nawet dostał, to jeszcze nie spadnie.

Szymek tymczasem, nie powiemy: namyślał się, — ale słuchał. Niski, lecz barczysty człeczyna, o

ciemnych kudłatych włosach, z twarzą bladą i jakby nabrzmiałą, silny być musiał w pięści, ale w

głowie djabelnie słaby biedaczysko!

To też, wysłuchawszy zdań swoich stronników i przeciwników, rozgrzany pochwałami jednych, a

żartami drugich, w odpowiedzi na wszystko usiadł w kuczki na ławie i rzekł do Walka:

— A wódka będzie? — Ma się wiedzieć!

— Cała kwarta?...

— To się wie!

— No, to próbuj!

Wałek uśmiechnął się, odgarnął konopiastych włosów, poprawił czapki, plunął w lewą rękę i

„spróbował" tak, że głupi Szymek wraz z ławą runął na ziemię.

Gromadka widzów aż się zanosiła od śmiechu.

— Żydzie! — krzyknął rozdrażniony Szymek, zrywając się z ziemi i podnosząc ławę. —

Mańkutem mnie palnął, i dlatego zleciałem, ale spróbujemy się jeszcze raz!

Z temi słowy usiadł znowu w kuczki na ławie, odgrażając się, że teraz dopiero pokaże, co umie.

Wałek, któremu oczy paliły się jak węgle, plunął znowu z zamiarem powtórnego

„wypróbowania” sił Szymkowych, gdy wtem na środek klepiska wystąpił Wojciech, mówiąc:

— Wstydzilibyście się, Szymonie, żeby was tak poniewierali! Czy to nie widzicie, że się

wszyscy śmieją z was, z gospodarza!...

Zmieszany Szymek skoczył z ławy, a nie mając żadnego argumentu narazie, mruknął:

— Jaki ja tam gospodarz!...

— Zawdy macie chałupę i trzy morgi, żonę i dzieci, i wamby to przystało kogo bić w gębę, a nie

samemu brać...

— Dobre południe panu Wojciechowi!... Jak się mata, Szymonie!... A wa! jakie zimno...

Prus Bolesław - Wieś i miasto.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: