1. Ogólne wiadomości o konstytucji:
Współczesny konstytucjonalizm zna wiele rodzajów konstytucji i tylko przykładowo należy wskazać podziały najważniejsze.
Pierwszy z nich to podział na konstytucje pisane → czyli ujęte w formie aktu lub aktów normatywnych; i konstytucje niepisane → czyli oparte na prawie zwyczajowym, konwenansach konstytucyjnych i prawach sądowych. Konstytucja pisana jest zjawiskiem typowym – tylko w Wielkiej Brytanii nie ma konstytucji pisanej.
Konstytucję można też podzielić na konstytucje sztywne i elastyczne. Konstytucja sztywna to taka, która ma wyższą moc prawną od ustaw zwykłych (→ ustawy te nie mogą jej zmieniać i muszą być z nią zgodne). Konstytucja elastyczna to taka, która zmienia się w taki sam sposób jak ustawy.
Konstytucje jednolite i złożone: Konstytucje jednolite zajmują całą materię konstytucyjną w jednym akcie. Konstytucje złożone składają się z kilku aktów, z których każdy reguluje pewien wycinek materii konstytucji.
Konstytucja stabilna i konstytucja zmienna: Konstytucja stabilna → zwłaszcza USA gdzie konstytucja obowiązuje już od 200 lat. Konstytucja zmienna → Francja, gdzie w tym samym czasie obowiązywało 30 kolejnych aktów konstytucji.
Konstytucja jest to:
- akt prawa pisanego o najważniejszej mocy prawnej w systemie prawnym danego państwa.
- akt uchwalana i zmieniany w szczególnej procedurze, trudniejszej niż procedura uchwalania czy zmieniania ustaw.
Cele i funkcje konstytucji:
- prywatna (jurydyczna) → składa się z norm prawnych
- organizatorska → określa organizację najważniejszych organów państwa
- stabilizacyjna → ma powodować większą stabilność w państwie
- programowa → możliwość programowania i wprowadzania określonych zmian
- wychowawcza → zmienianie świadomości społecznej
- integrująca → ludzie mogą się integrować z konstytucją
I, II, XII – najbardziej utrudnione rozdziały do zmiany w konstytucji z 2 kwietnia 1997r.
2. Zasada podziału władzy:
O zasadzie podziału władzy można mówić mając na względzie znaczenie podmiotowe i przedmiotowe tego pojęcia. W sensie przedmiotowym (funkcjonalnym) podział władz oznacza wydzielenie pewnych rodzajów odmiennych kierunków (stref) działania państwa, takich jak stanowienie prawa, sądzenie.
Drugim klasycznym elementem zasady podziału władzy jest tak zwany system hamulców i równowagi lub też system wzajemnego szanowania się i równoważenia podziału władz nie ma charakteru absolutnego. Jej podstawową treścią jest odrzucenie skumulowania całej władzy w rękach jednego podmiotu.
Istotą systemu parlamentarnego jest, po pierwsze, tak zwany dualizm egzekutywy, to znaczy wyodrębnienie w ramach władzy wykonawczej – głowy państwa oraz rządu z premierem na czele. Zadania i kompetencje obu tych ciał są ściśle rozgraniczone, władza głowy państwa ma charakter ograniczony. Prezydent jest powoływany przez parlament lub przy decydującym udziale parlamentu, nie występuję zaś wybór prezydenta przez naród. System prezydencki, którego podstawowym przykładem są Stany Zjednoczone, jest w pewnym sensie odwrotnością systemu parlamentarnego. Prezydent jest głową państwa jak i głową rządu, nie ma natomiast urzędu premiera. Tym samy prezydentowi przysługuje bardzo silna pozycja ustrojowa/ Jest wybierany przez naród. Prezydent powołuje kierowników poszczególnych departamentów. Konstytucja z 2 kwietnia 1997 roku utrzymała w Polsce parlamentarny system rządów. System przyjęty z tej konstytucji (1997r.) jest parlamentaryzmem zracjonalizowanym. Centralne miejsce w systemie organów państwowych przysługuje sejmowi, jednak jego decyzje muszą być podejmowanych bezwzględną lub kwalifikowaną większością głosów, a jeśli tej większości zabraknie to sąd musi pogodzić się z wolą senatu czyli prezydenta. Sądownictwo: Pozycja sądownictwa w znacznej mierze opiera się na zasadzie separacji lub nawet izolacji władzy sądowniczej, jako że np. jedną z podstawowych zasad demokratycznego państwa prawnego jest to, że tylko sądy mogą wymierzać sprawiedliwość. Zasada podziału władz w tradycyjnym ujęciu dotyczy relacji pomiędzy centralnymi organami państwa. W państwach federalnych nie mnie istotny jest rozdział kompetencji pomiędzy władzami poszczególnych składników federacji (stanów, republik, krajów) i zawsze stanowi przedmiot rozwiniętej regulacji konstytucyjnej.
3. Ogólne zasady wyborów (przymiotniki):
Przymiotniki wyborcze:
- zasada powszechności → nie ma cenzusów wyborczych (płeć, wiek, wykształcenie)
- wybory bezpośrednie → głosuje się bezpośrednio na osobę którą się wybrało
- wybory są równe → równość formalna, materialna
- wybory większościowe
- wybory proporcjonalne → proporcjonalny system podziału głosów. W wyborach do senatu obowiązuje zasada równości.
- zasada tajności wyborów. Sąd najwyższy ogłasza ważność wyborów.
4. Źródła prawa powszechnie obowiązującego i ich rodzaje:
System źródeł prawa powszechnie obowiązującego prawa obejmuje – gdy chodzi o ogólnopaństwowym zakresie obowiązywania – 4 zasadnicze szczeble:
- szczebel konstytucji, gdzie obowiązuje jedynie konstytucja jako ustawa zasadnicza o najwyższej mocy prawnej
- szczebel umów międzynarodowych ratyfikowanych na podstawie uprzedniej ustawy, wyrażającej zgodę na ratyfikację
- szczebel ustawowy obejmujący wszelkie typy ustaw oraz wyjątkowe rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez prezydenta RP.
- szczebel rozporządzeń jako jedynych aktów podstawowych o charakterze powszechnie obowiązującym, wydawanych w poziomie centralnym.
W Dzienniku Ustaw są opublikowane akty prawa powszechnie obowiązującego:
- konstytucja
- ustawy oraz rozporządzenia z mocą ustawy
- rozporządzenia
- ratyfikowane umowy międzynarodowe
Źródła prawa konstytucyjnego:
- umowy międzynarodowe → dzielą się na 3 rodzaje: ratyfikowane umowy międzynarodowe do których ratyfikacja jest obowiązkowa; zwykłe umowy międzynarodowe ratyfikowane; zwykłe umowy międzynarodowe
- umowy bilateralne → umowy dwustronne
- umowy zwykłe → te które nie potrzebują ratyfikacji
- ustawy → zadania i sposoby ich wykonywania
- niektóre regulaminy (sejmu, senatu, pracy rady ministrów, itp.)
- akty prawa miejscowego.
(do 4 pytania poszukaj jeszcze cos w zeszycie, bo ja to z zeszytu brałam, Bo w książce pisali mało zrozumiałym językiem J wiec zobacz co masz i dopisz sobie)
5. Kontrola norm prawnych ratyfikowanych przez Trybunał Konstytucyjny:
Trybunał Konstytucyjny realizuje wiele funkcji m.in. sprawuje kontrolę norm, czyli orzekanie o zgodności aktów normatywnych z aktami ważnego rzędu. Kontrola norm ma charakter następczy, to znaczy, że może dotyczyć tylko aktów normatywnych, które już zostały ustanowione albo już nabrały mocy obowiązującej. Tylko wyjątkowa kontrola norm może przybrać charakter prewencyjny, a jedynym podmiotem uprawnionym do jej inicjowania jest prezydent RP.
Kontrola rządowości jest oparta o trzy kryteria:
- zgodność materialna
- zgodność proceduralna
- zgodność kompetencyjna
Inicjatywa kontroli może przybierać dwie formy proceduralne:
- inicjatywy kontrolnej (pytań prawnych)
- inicjatywy abstrakcyjnej (wniosków)
(do 5 pytania tez popatrz w zeszycie, bo to było na zajęciach i brałam to z zeszytu, a ty może masz więcej)
6. Samorząd terytorialny:
Istotą samorządu terytorialnego jest wydrążenia tak zwanych korporacji komunalnych (przede wszystkim gmin) i przyznanie im szczególnego statusu prawnego pozwalającego na samodzielne zarządzanie swoimi sprawami. Samorząd terytorialny ma charakter uniwersalny, bo dotyczy całego terytorium państwa i obejmuje wszystkich jego mieszkańców.
Jedną z jednostek samorządu terytorialnego jest województwo, które ma ustrój dualistyczny. Tworzy się je w drodze ustawy, co znaczy, że w ustawie musi być określona nazwa terytorium województwa oraz siedziba jego władz.
Powiat stanowi środkowy szczebel systemu samorządów lokalnych. Składa się z graniczących ze sobą gmin bądź też obejmuje cały obszar miasta na prawach powiatu.
Gmina -
Samorząd terytorialny dzielimy na szczeble:
- województwo
- powiat
- gmina
Podział zadań własne i zlecone.
DODATKOWE INFORMACJE:
System rządów → w Polsce parlamentarno gabinetowy
Stany nadzwyczajne:
- klęska żywiołowa → może być ograniczona: wolność działalności gospodarczej, wolności osobiste, prawo do strajku, prawo do wypoczynku, nienaruszalność mieszkania
- wojenny
- wyjątkowy
Rozporządzenie to akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Rozporządzenie stanowi jedno ze źródeł prawa powszechnie obowiązującego, obok Konstytucji, ratyfikowanych umów międzynarodowych, ustaw oraz aktów prawa miejscowego.
Ustawa to akt prawny o charakterze powszechnie obowiązującym, najczęściej obecnie uchwalany przez parlament (w niektórych państwach zatwierdzany później przez organ władzy wykonawczej). W porządkach prawnych różnych państw występują ustawy: zasadnicze (konstytucje), organiczne i zwykłe.
Źródła prawa w Polskim porządku prawnym:
- orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
- prawo stanowione przez organizacje międzynarodowe w trybie art. 91 ust. 3
- ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy
- akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów, które je ustanowiły).
(to ministrowie podlegają ale nie wiem komu bo zapomniałam jak pisałam JJJJ hehe)
luizaXd