stawywszystko.doc

23.RODZAJE POŁĄCZEŃ KOSTNYCH (OMÓWIĆ Z PUNKTU WIDZENIA RUCHOMOŚCI).

   Połączenia między kośćmi dzielą się na: stawy pełne i jamowe.

Do stawów pełnych zalicza się więzozrosty, kościozrosty, chrząstkozrosty. Każda z tych form może z biegiem czasu ulec skostnieniu (np. połączenie miedzy kośćmi czaszki), przechodząc w trzeci rodzaj stawu pełnego kościozrost. Te trzy formy stawów pełnych różnią się między sobą rodzajem tkanki łącznej sąsiadującej ze sobą kości.

   Podstawa podziału stawów jamowych jest kształt powierzchni stawowych. Dzielą się one na: płaskie, kuliste, zawiasowe, obrotowe, siodełkowate, owalne, faliste itp.

24.STAWY PÓŁŚCISŁE.PRZYKŁADY,ZNACZENIE.

   Są to stawy jamowe o płaskich powierzchniach stawowych (lub nieregularnych), cienkiej warstwie chrząstki i silnie napiętej torebce stawowej. Ich ruchomość jest nieznaczna. Zaliczamy do nich stawy:

·         Nadgarstkowo-śródręczne

·         Stępowo-śródręczne

·         Krzyzowo-biodrowe

ZNACZENIE: pełnią ważną rolę stabilizatorów w układzie kostno-stawowym. Maja także duże znaczenie amortyzujące. Np. stawy krzyżowo biodrowe łączące obręcz miedniczną z kośćcem tułowia pełnia rolę ogniwa łagodzącego wstrząsy w miejscu przenoszenia się siły reakcji podłoża z kończyn dolnych na kręgosłup. Podobne znaczenie maja stawy półścisłe stopy tworzące wzajemne połączenia między kośćmi stępu i śródstopia.

25.PODZIAŁ CZYNNOŚCIOWY STAWÓW.

  Podział czynnościowy stawów bierze pod uwagę ruchomość połączeń kostnych, które można podzielić na trzy zasadnicze grupy:

1. STAWY ŚCISŁE: to grupa połączeń najmniej ruchomych. Odpowiada ona grupie stawów pełnych podziału anatomicznego. Zaliczamy do nich:

·         Kościozrosty-całkowicie nieruchome

·         Chrząstkozrosty i wiezozrosty-pozwalaja na nieznaczną zmianę położenia kości względem siebie.

2. STAWY PÓŁŚCISŁE: nie maja odpowiednika w podziale anatomicznym. Są to stawy jamowe  o płaskich powierzchniach

Stawowych (lub nieregularnych), cienkiej warstwie chrzastki i silnie napietej torebce stawowej. Ich ruchomość jest nieznaczna. Zaliczamy do  nich stawy:

·         Nadgsrstkowo-śróręczne

·         Stępowo-śródstopne

·         Krzyzowo-biodrowe

3. STAWY WOLNE (JAMOWE): dzielą się na trzy kategorie:

·         KAT. I. – stawy o jednym stopniu swobód ruchu – stawy jednoosiowe (zawiasowe lub obrotowe). W stawach zawiasowych oś ruchu przebiega prostopadle do osi kończyny. W stawach obrotowych oś ruchu przebiega równolegle.

·         KAT. II. – stawy o dwóch stopniach swobody ruchu – stawy dwuosiowe (owalne, siodełkowate itp.,). W stawach tych można wykonać ruch obwodzenia tzn. kombinacje ruchów zginania i prostowania z odwodzeniem i przywodzeniem (stawy nadgarstkowe, śródręczno-palcowe, szczytowo potyliczne).

·         KAT. III. – stawy o trzech stopniach swobody ruchu – stawy wieloosiowe (stawy nasadowe kończyn, stawy kręgosłupa). W stawach tych można wykonać ruchy: zginania i prostowania, odwodzenia i przywodzenia, obwodzenia, nawracania i odwracania.

26.OGÓLNA BUDOWA STAWU JAMOWEGO.

   W każdym stawie odróżniamy następujące składniki:

·         Chrząstki stawowe – pokrywające powierzchnie stawowe

·         Torebkę stawowa

·         Jamę stawową

CHRZĄSTKI STAWOWE: zbudowane są najczęściej z chrząstki szklistej(„BUDOWA I FUNKCJA” patrz pytanie 18).

TOREBKA STAWOWA: otacza cały staw izolując go od zewnątrz. Przyczynia się do ściślejszego przylegania powierzchni stawowych. Zbudowana jest z dwóch warstw. Warstwa zewnętrzna nosi nazwę błony włóknistej. Warstwa wewnętrzna to błona maziowa.

  Błona włóknista zbudowana jest z włókien klejodajnych i elastynowych, które przebiegają równolegle lub krzyżują się między sobą przechodząc w miejscach przyczepu torebki w okostną. W niektórych miejscach błona włóknista  znacznie grubieje tworząc mocne pasma – więzadła. Zróżnicowanie w grubości i napięciu tego elementu powiązane jest z funkcją określonego stawu. W jednych, torebka jest luźna co zezwala na dużą ruchomość kości w danym stawie, w innych jest silnie napięta stanowiąc czynnik hamujący ruchy.

   Błona maziowa jest cienką, miękką, przesówalną błona łącznotkankową, która zawiera włókna sprężyste, komórki tłuszczowe i jest bogato unaczyniona i unerwiona. Błona ta wytwarza maź, która gromadzi się w jamie stawowej. Maź to gęsty płyn zawierający mucynę i kuleczki tłuszczu. Wypełnia on całkowicie szczelinowatą przestrzeń między powierzchniami stawowymi powodując ich przylepność względem siebie oraz zmniejszając tarcie w czasie wykonywania ruchów.

JAMA STAWOWA: prawidłowo jest to tylko bardzo niewielka szczelinowata przestrzeń, wypełniona całkowicie mazią. Tylko w stanach patologicznych przyjmuje postać jamy. Powierzchnie przylegaja do siebie ze względu na przylepnośc  powierzchni stawowych, ciśnienia atmosferycznego, napięcia mięśni.

27.STAWY SPRZĘŻONE.DEFINICJA, PRZYKŁADY.

   Stawy sprzężone jest to zespół stawów, co najmniej dwóch, w których ruch zachodzi jednocześnie i są to :

-          staw skroniowo – żuchwowy

-          staw kręgosłupa

-          staw kośćca klatki piersiowej (połączenia tylne kręgowo – żebrowe w liczbie 44 par i 12 par połączeń mostkowo żebrowych tworzą system 56 stawów sprzężonych)

-          staw skokowy dolny i poprzeczny stępu

-          stawy promieniowo – łokciowe przedramienia

-          stawy międzynadgarstkowe

-          stawy obręczy kończyny górnej (mostkowo – obojczykowy i barkowo – obojczykowy)

28.OŚ RUCHU W STAWIE – WYZNACZANIE, RODZAJE OSI I PŁASZCZYZN GŁÓWNYCH.

  OSIĄ RUCHU nazywamy zbiór punktów tworzących prostą, wokół której poruszany segment (kończyny, tułowia itp.) zakreśla łuk w płaszczyźnie ruchu. Położenie tej osi wyznacza się za pomocą zdjęcia rentgenowskiego. W stawach kulistych, zawiasowych, obrotowych i owalnych rzut wypukłej powierzchni stawowej tworzy wycinek koła.

WYZNACZANIE OSI: prowadzimy dwie styczne do okręgu. Następnie ze styku prostej z okręgiem prowadzimy prostą prostopadłą do stycznych. Punkt przecięcia się tych prostopadłych stanowi położenie osi mechanicznej stawu. W stawach kulistych wszystkie osie ruchu przecinają się w środku kuli, której fragment stanowi powierzchnia stawowa. W stawach owalnych ( dwuosiowych) osie ruchów tworzą układ dwu stycznych (proste prostopadłe przecinają się ze sobą).

   We wszystkich wyżej wymienionych rodzajach stawów oś ruchu przechodzi zawsze przez nasadę kości, która tworzy wypukła powierzchnię stawową. Jedynym wyjątkiem jest staw siodełkowaty. Każda powierzchnia stawowa ma kształt wklęsło – wypukły. W jednej płaszczyźnie ruchu oś ruchu będzie przechodzić przez jedna z główek kości, a w drugiej płaszczyźnie ruchu oś będzie przechodzić przez główkę drugiej kości tworzącej staw.

RODZAJE OSI: wyróżniamy trzy osie główne przecinające się wzajemnie pod kątem prostym:

1)       osie pionowe (długie) – przebiegają z góry w dół, równolegle do największego wymiaru człowieka. Oś główna biegnie ze szczytu głowy do podstawy ciała.

2)       Osie poprzeczne lub poziome – prostopadłe do osi długich, przebiegają od lewej ku prawej stronie ciała

3)       Osie strzałkowe – są prostopadłe do osi długich, przebiegają od lewej ku prawej stronie ciała

4)       Osie strzałkowe – są prostopadłe do obu osi poprzednich, biegną poziomo w kierunku od przodu do tyłu.

PŁASZCZYZNY GFŁÓWNE:

1)       płaszczyzny strzałkowe – określone przez oś strzałkową i pionową, biegną równolegle od przodu do tyłu i dzielą ciało na część prawą i lewą.

2)       Płaszczyzny czołowe – określone przez oś poprzeczną i pionową, biegną równolegle do czoła i dzielą ciało na część przednią i tylną.

3)       Płaszczyzny poprzeczne lub poziome – określone przez oś poprzeczną i strzałkową, biegną poziomo i pod kątem prostym do obu poprzednich dzieląc ciało na część górną i dolną.

29. PODAJ PRZYKŁADY STAWÓW DRUGIEGO STOPNIA RUCHOMOŚCI, W KTÓRYCH MOŻEMY WYKONAĆ RUCHY OBWODZENIA. SCHARAKTERYZUJ TEN RUCH.

CHARAKTERYSTYKAN OBWODZENIA: jest to kombinacja ruchów dookoła osi poprzecznej i strzałkowej tj. zginania i obwodzenia.

Ruch ten można wykonać w stawach; promieniowo – nadgarstkowym, nadgarstkowo – sródręcznym kciuka i nadgarstkowo – śródręcznym palców ręki.

30.OMÓW RODZAJE RUCHÓW JAKIE MOGĄ BYĆ WYKONYWANE W STAWACH CZŁOWIEKA.

·         STAW PŁASKI – PRZESÓWANIE SIĘ KOŚCI W STOSUNKU DO SIEBIE np. staw nadgarstkowo – śródręczny

·         STAW ZAWIASOWY – ZGINANIE I PROSTOWANIE, jest to ruch, którego oś stanowi oś biegnącą poprzecznie do osi długiej kości tworzących ten staw, np. stawy międzypaliczkowe palców.

·         STAW OBROTOWY – KOŚCI DOKONUJĄ W STOSUNKU DO SIEBIE OBROTU, oś tego ruchu biegnie wzdłuż osi długiej kości, np. staw promieniowo – łokciowy.

·         STAW ELIPTYCZNY – ZGINANIE,PROSTOWANIE,ODWODZENIE, PRZYWODZENIE I OBWODZENIE, osie tych ruchów przecinaja się pod kątem prostym, wzdłuż osi poprzecznej odbywają się ruchy zginanie i prostowania, wzdłuż osi podłużnej ruchy odwodzenia i przywodzenia. Z kombinacji wyżęj wymienionych ruchów w stawach tych można wykonać ruch obwodzenia, np. staw promieniowo – nadgarstkowy

·         STAW SIODEŁKOWATY – zginanie i prostowanie, osie ruchów przechodzą przez obie głowy kości tworzących staw, np., staw nadgarstkowo – sródręczny kciuka

·         STAW KULISTY – ZGINANIE, PROSTOWANIE,ODWODZENIE, PRZYWODZENIE,NAWRACANIE,ODWRACANIE I OBWODZENIE, np. stawy ramienny i biodrowy.

31.URZĄDZENIA AMORTYZUJACE W BIERNYM UKŁADZIE RUCHU.

   Urządzenia amortyzujące to elementy składowe narządu ruchu, których budowa i umiejscowienie powodują zmniejszenie siły reakcji podłoża przenoszonej przez łańcuchy stawowe na odleglejsze partie ciała. W łagodzeniu wstrząsów biorą udział połączenia stawowe i mięśnie. Amortyzacja stawowa zachodzi przy udziale elementów wchodzących w skład budowy stawu:

·         CHRZĄSTKA SZKLISTA pokrywajaca powierzchnie stawowe pełni rolę sprężysto elastycznej warstwy przenoszącej obciążenia na głowy kości, które pokrywa.

·         MAŹ znajdująca się wewnątrz stawu, zwilżająca szparę stawową zmniejsza siłę wstrząsu (lub nacisku) na zasadzie prawa Pascala o wielokierunkowym rozchodzeniu się siły w cieczach.

·         WIĘZADŁA wewnątrzstawowe i zewnątrzstawowe, jak również i te, które wchodzą w skład budowy torebki stawowej, pełnią rolę napiętych taśm elastycznych przeciwdziałających nadmiernym ruchom w stawach i rozerwaniem ich.

   Ważną rolę spełniają łańcuchy stawowe. Gęste przeplecenie elementów kostnych ruchomymi i sprężysto – elastycznymi połączeniami stawowymi powoduje, że wyżej wymienione właściwości stawu zostają zwielokrotnione.

32.ELEMENTY CHRONIĄCE STRUKTURĘ STAWU

W ochronie stawu biorą udział:

A)     Układ kostny

B)     Wszystkie elementy wewnątrz- i zewnątrzstawowe

C)     Mięśnie

UKŁAD KOSTNY: rola układu kostnego polega na rozszerzeniu nasad kostnych, co wpływa na zwiększenie powierzchni stawowych i rozłożeniu siły nacisku.

WSZYSTKIE ELEMENTY WEWNĄTRZ – I ZEWNĄTRZSTAWOWE: ważną rolę pełni chrząstka stawowa pokrywająca powierzchnie kostne, która odznacza się bardzo małym współczynnikiem tarcia spotęgowanym przez obecność mazi, dużą wytrzymałością  na ściskanie itp. Jej obecność pozwala na zmniejszenie siły tarcia i zachowanie płynności ruchu w stawie. Maź zmniejsza do minimum siłę tarcia i siłę nacisku jednej chrząstki na drugą. Działa zgodnie z prawem Pascala o wielokierunkowym rozchodzeniu się sił w cieczach. Kaletki maziowe rozmieszczone są na zewnątrz wokół stawu. Podczas skurczu mięśnia kiedy następuje skrócenie jego długości i wzmożenie napięcia, ścięgno do którego jest przymocowany wywiera duży nacisk na torebkę stawową i staw. Obecność kaletek maziowych powoduje rozproszenie siły nacisku w poduszkach wypełnionych płynem maziowym. Więzadła wchodzące w skład torebki stawowej uniemożliwiają występowanie ruchów nieprawidłowych i nadmiernych wychyleń. Podobną funkcję spełniają więzadła wewnątrz- i zewnątrzstawowe. Torebka stawowa tworzy szczelinę zamknięty mankiet zabezpieczający przed rozerwaniem stawu. Siła rozciągająca działająca na staw powoduje wystąpienie ujemnego ciśnienia wewnątrz szpary stawowej co powoduje ściąganie do siebie powierzchni stawowych.

MIĘŚNIE: grubość warstwy mięśni zewnętrznych okrywających staw zapewnia ochronę przed bezpośrednimi urazami. Napięcie spoczynkowej czynne wywiera siłę zawierającą szparę stawu. W czasie ruchów dynamicznych składowa stawowa siły działania mięśnia zabezpiecza staw przed rozerwaniem. W pełni funkcji ochronnej mięśnie i więzadła uzupełniają się wzajemnie.

33.OMÓW STAWY KOŃCZYNY GÓRNEJ (BUDOWA I RUCHOMOŚCI).

STAW RAMIENNY: łączy kończynę górną wolną z jej obręczą. Wypukłą powierzchnię tworzy powierzchnia stawowa głowy kości ramiennej, pokryta chrząstką szklistą, Dół stawowy utworzony jest  wydrążenie stawowe łopatki, pokryte chrząstka szklista, która na obwodzie przechodzi w chrząstkę włóknistą wytwarzającą obrąbek stawowy. Obrąbek stawowy pogłębia i powiększa powierzchnię stawową oraz utrwala ruchy w stawie. Powierzchnia stawowa głowy kości ramiennej nigdy nie przylega cała do dołu stawowego, jest płyto osadzona w panewce co ma znaczenie dla obszerności ruchów. W związku ze znaczną różnicą miedzy wielkością głowy oraz panewki i wielka ruchomością stawu, torebka stawowa jest luźna i bardzo obszerna. Torebkę stawową wzmacniają dwa więzadła stawu ramiennego: więzadło kruczo – ramienne i więzadło obrąbkowo – ramienne.

   Staw ramienny jest stawem kulistym i wieloosiowym, można w nim wykonać ruchy dookoła trzech głównych osi tj.:

1. wokół osi strzałkowej – odwodzenie i przywodzenie
2. wokół osi poprzecznej – zginani (unoszenie w przód) i prostowanie (unoszenie w tył)
3. wokół osi podłużnej – nawracanie i odwracanie
4. z kombinacji w/w ruchów możliwe jest wykonanie obwodzenie.

STAW ŁOKCIOWY: jest stawem złożonym. Składa się z trzech połączeń, objętych wspólną torebką stawową. Dwa z tych połączeń tj. część ramienno – łokciowa i ramienno – promieniowa stanowią funkcjonalnie jedna całość, a ruch odbywa się wokół wspólnej poprzecznej osi stawu. Są to ruchy zginania i prostowania. Trzecią część stawu łokciowego stanowi połączenie promieniowo – łokciowe tzw. staw promieniowo – łokciowy bliższy, który należy do stawów typu obrotowego. Ruchy obrotowe przedramienia tj. nawracanie i odwracanie mogą odbywać się tylko przy współudziale stawu promieniowego – łokciowego dalszego. W utworzeniu stawu łokciowego uczestniczą trzy pary powierzchni stawowych:

1. część ramienno łokciowa tworzy powierzchnia stawowa bloczka kości ramiennej i wcięcia bloczkowe kości łokciowej
2. część ramienno – promieniową tworzą powierzchnia stawowa główki kości ramiennej i dołek stawowy głowy kości promieniowej
3. część promieniowo – łokciową tworzy wcięcie promieniowe kości łokciowej wraz z obwodem stawowym głowy kości promieniowej.

Torebka stawowa jest obszerna. Cienka z przodu i tyłu, a grubsza na bocznych stronach, gdzie wzmocniona jest silnymi więzadłami. Więzadłami wzmacniającymi ten staw są:

·         więzadło poboczne promieniowe

·         więzadło poboczne łokciowe

·         więzadło pięrścieniowate

·         więzadło czworoboczne

Staw łokciowy jako całość można zakwalifikować do typu stawu zawiasowo – obrotowego o dwóch osiach ruchu. Oś poprzeczna przebiega przez bloczek i główkę kości ramiennej i wokół tej osi wykonać można ruch zginania i prostowania. Os ruchu obrotowego jest wspólna dla obu stawów promieniowo – łokciowych: bliższego dalszego, przebiega ona przez środek głowy kości promieniowej i przez dalszą głowę kości łokciowej. Wokół tej osi odbywają się ruchy nawracania i odwracania przedramienia.

STAW PROMIENIOWO – ŁOKCIOWY DALSZY: panewka tego stawu utworzona jest przez wcięcie łokciowe kości promieniowej, a wypukła powierzchnię stawu stanowi obwód stawowy głowy kości łokciowej. Do stawu promieniowo – łokciowego dalszego należy także krążek stawowy, który przylega do dolnej powierzchni głowy kości łokciowej. Oddziela on jamę stawu promieniowo – łokciowego dalszego od jamy stawu promieniowo – nadgarstkowego. Torebka stawowa luźna, ale mocna i najgrubsza po stronie grzbietowej.

   Czynnościowo staw ten jest sprzężony ze stawem promieniowo – łokciowym bliższym i należy do stawów typu obrotowego.

STAWY RĘKI: liczne stawy ręki umożliwiają jej dużą ruchomość. Zaliczamy do nich:

1. Staw promieniowo – nadgarstkowy: tzw. staw bliższy ręki łączy kość promieniową i krążek stawu promieniowo – łokciowego dalszego z trzema kośćmi szeregu bliższego nadgarstka. Panewka stawowa utworzona jest przez powierzchnię stawową nadgarstkową kości promieniowej, uzupełnioną przez powierzchnię stawową krążka stawowego. Powierzchnię wypukłą tworzą trzy z czterech kości szeregu bliższego nadgarstka tj. kość łódeczkowata, księżycowata i trójgraniasta ( z wyjątkiem kości grochowatej). Kości te połączone są silnymi więzadłami międzykostnymi, wspólnymi również dla dalszych stawów ręki. Torebka stawowa jest obszerna i luźna. Staw promieniowo – nadgarstkowy jest złożonym, eliptycznym o dwóch osiach ruchu. Wokół osi poprzecznej wykonywane są ruchy zginania dłoniowego i zginania grzbietowego ręki. Wokół osi strzałkowej można rękę odwodzić: w kierunku łokciowym tj. przyśrodkowo i w kierunku promieniowym tj. bocznie. Następstwem kombinacji ruchów wokół tych osi jest możliwość wykonania ruchu obwodzenia.

2. Staw śródręczno – nadgarstkowy: tzw. staw dalszy ręki, jest stawem łączącym szereg bliższy z szeregiem dalszym nadgarstka. Torebka stawowa jest napięta po stronie dłoniowej i luźna po stronie grzbietowej.

3. Stawy międzynadgarstkowe: występują w obrębie szeregu bliższego i dalszego nadgarstka, łącząc przylegające do siebie kości. Staw kości grochowatej m bardzo luźną torebkę stawową co powoduje największa ruchomość tego stawu wśród stawów międzynadgarstkowych.

4. Stawy nadgarstkowo – śródręczne: są utworzone przez powierzchnie stawowe dalsze każdej kości szeregu dalszego nadgarstka oraz przez powierzchnie  stawowe bliższe podstaw kości śródręcza.

5. Stawy między kośćmi śródręcza: występują w liczbie trzech stawów, a tworzą je powierzchnie stawowe podstaw II – V kości śródręcza. Stawy międzyśródręczne i nadgarstkowo – śródręczne ( z wyjątkiem stawu nadgarstkowo – śródręcznego kciuka) są stawami płaskimi z mocno napiętymi torebkami stawowymi i więzadłami. Z tego względu kości szeregu dalszego nadgarstka i kości śródręcza stanowią zwartą całość, która porusza się nieznacznie w stosunku do szeregu bliższego i do przedramienia.  

            Staw nadgarstkowo – śródręczny kciuka stanowi całkowicie odrębny staw i należy do stawów typu siodełkowatego.

Tworzą go powierzchnie stawowe kości czworobocznej większej i podstawy I kości śródręcza. Torebka stawowa jest obszerna

i luźna. Ruchy odbywają się w dwóch głównych osiach. Jedna oś ustawiona jest w kierunku dłoniowo – grzbietowym i odbywają się wokół niej ruchy odwodzenia i przywodzenia. Druga oś biegnie w kierunku promieniowo – łokciowym (poprzecznie) i dookoła niej odbywają się ruchy przeciwstawiania kciuka i odprowadzania czyli powrotu do położenia wyjściowego. Kombinacja wyżej wymienionych ruchów umożliwia współpracę z innymi palcami i ma bardzo duże znaczenie dla czynności chwytnej ręki.

     Opisane wyżej stawy bliższej części ręki mają wspólny aparat więzadłowy. Pasma więzadłowe łączące poszczególne kości ni dają się odgraniczać od siebie. Prócz więzadeł, czynnikiem ochronnym stawów ręki są liczne i bardzo silne ścięgna mięśni , które zstępując z przedramienia pokrywają i otaczają stawy.

Do więzadeł wzmacniających stawy ręki należą:

I.                     więzadło boczne promieniowe nadgarstka

II. &...