pedagogika samokształcenie.docx

Specyficzna, trudna sytuacja dziecka w szpitalu - rola pielęgniarki w łagodzeniu stresu wywołanego tą sytuacją

Plan:

1.      Wstęp

2.      Dziecko a podmiot opieki pielęgniarskiej

3.      Zadania pielęgniarek na oddziałach pediatrycznych

4.      Potrzeby psychiczne dziecka i ich zaspokajanie, a proces leczenia

5.      Rola pielęgniarki w adaptacji dziecka do warunków szpitalnych związana z wiekiem dziecka, mechanizmy obronne dziecka

6.      Podsumowanie

1.      Wstęp

Zdecydowałam się wybrać akurat ten temat gdyż jest on dla mnie dość osobisty. Sama leżałam wielokrotnie w szpitalu jako dziecko, stąd dobrze wiem co mały człowiek odczuwa w takiej chwili. Niepewność, lęk przed pozostaniem bez ukochanych rodziców to tylko niektóre problemy z którymi młody pacjent musi się zmierzyć. Konieczność pobytu w szpitalu wymaga adaptacji dziecka do nowego środowiska. Pielęgniarka, jako osoba będąca najbliżej małego pacjenta, ma zasadniczy wpływ na jego prawidłowe przystosowanie się do warunków szpitalnych. Samopoczucie chorego dziecka, które weszło w rolę pacjenta szpitala, jest całkowicie zależne od całokształtu stosunków psychospołecznych istniejących w społeczności szpitala. Choremu dziecku trudno jest zrozumieć, dlaczego szpital skazuje go na lęk, ból, cierpienie i samotność. Aby zaradzić tej sytuacji, rodzice, jak i cały personel medyczny, a w szczególności pielęgniarki, powinni wyjść dziecku naprzeciw i pomóc w przystosowaniu się do warunków szpitalnych.

2.      Dziecko jako szczególny podmiot opieki pielęgniarskiej

„...najważniejsze nie jest to, czym  jest dziecko, ale czym być może i czym być powinno...  „  1.

Dziecko jest wyjątkowym podmiotem pracy pielęgniarskiej. Nie można małego pacjenta traktować tak jak dorosłego. Pielęgniarka musi być tego świadoma. Specyficzny rodzaj trudnego doświadczenia dla dziecka stanowi hospitalizacja, która powoduje nagłą zmianę
w jego życiu i wyzwala silne reakcje lęku oraz niepokoju, które są uzależnione od różnych czynników. Pierwsze wrażenie dziecka na temat szpitala i kontaktu z personelem medycznym często rzutuje na jego dalszy stosunek do hospitalizacji oraz na przebieg leczenia. Szpital jest specyficznym środowiskiem, które przyporządkowuje dziecko do roli pacjenta i całkowicie uzależnia go od decyzji personelu medycznego. Hospitalizacja pozbawia dziecko jego naturalnego środowiska, rozdziela go z rodziną, uniemożliwia dotychczasową aktywność życiową i wymusza przestrzeganie odgórnie narzuconego reżimu szpitalnego, ograniczając
w konsekwencji jego swobodę i odbierając mu poczucie bezpieczeństwa. Pielęgniarki we współpracy z zespołem terapeutycznym powinny czuwać nad odpowiednim przebiegiem adaptacji, by nie dopuścić do izolacji i reakcji depresyjnych u dziecka. Przykre przeżycia związane z hospitalizacją wiążą się między innymi z oddzieleniem dziecka od rodziców.

3 .Zadania pielęgniarek na oddziałach pediatrycznych

Oddziały pediatryczne są oddziałami na których leżą pacjenci niepełnoletni. Pielęgniarki na nich nie tylko mają zajmować się samymi pacjentami , co także ich rodzicami. Informowaniem ich o tym jak pielęgnować chore dziecko, jak je wspierać, jak Mu wytłumaczyć co się z nim dzieje tak by je nie okłamać ale także by je nie przestraszyć. Gdy dziecko spotka się z niemiłymi doświadczeniami przy pierwszym zetknięciu się ze szpitalem, wtedy stawia opór wobec leczenia i brakuje mu zaufania do personelu medycznego, dlatego tak ważna jest właściwa postawa pracowników szpitala w stosunku do dziecka i jego rodziców już w izbie przyjęć (życzliwość, opanowanie, spokój, okazywanie troski i zainteresowania, uśmiech, rzetelne przekazywanie informacji bez pozostawiania niedomówień, przyjazny dotyk). Informacje, które dziecko uzyskuje na samym początku hospitalizacji rzutują na jego odczucia i sposób widzenia placówki oraz osób tam pracujących. Pierwsze dni pobytu dziecka w szpitalu są zawsze trudnym, przykrym i obciążającym psychicznie doświadczeniem nacechowanym stresem, lękiem, niepewnością i poczuciem zagrożenia. Młodsze dzieci reagują intensywniej na hospitalizację niż dzieci starsze. W gestii pielęgniarek pracujących na oddziałach pediatrycznych leży intencja poznania i zrozumienia procesów emocjonalnych pojawiających się u dziecka w sytuacji hospitalizacji oraz odpowiedniego dostosowania swojego zachowania do tych reakcji. Pielęgniarka powinna emocjonalnie przygotowywać dziecko do wszystkich zabiegów oraz uzyskać jego zgodę na ich wykonanie. Dziecko powinno mieć możliwość odreagowania negatywnych emocji, poprzez na przykład wypowiedzenie swoich obaw, lęków, oraz mieć możliwość zadawania pytań i uzyskania na nie odpowiedzi. Organizowanie czasu wolnego oraz umożliwienie kontaktu z rówieśnikami stanowi dla dzieci niezwykle ważne aspekty hospitalizacji. Równie istotne jest zachęcanie starszych dzieci do nauki
w przyszpitalnych szkołach podstawowych. Właściwie sprawowana opieka pielęgniarska
i umożliwienie dziecku stałego kontaktu z rodzicami są niezbędne do prawidłowego przebiegu procesu hospitalizacji. Mali pacjenci oraz ich rodzice oczekują od personelu pielęgniarskiego nie tylko manualnych zdolności, ale jednocześnie zrozumienia, wsparcia
w trudnych chwilach oraz zwykłej życzliwości. Dziecko odczuwa czy personel darzy go sympatią, czy rozumie jego problemy i potrzeby, okazuje cierpliwość, zainteresowanie, prawidłowo się z nim komunikuje. Pielęgniarki i inni pracownicy szpitala powinni zawsze traktować dziecko jako partnera terapii oraz zachęcać go do brania udziału w procesie leczenia. Ważne jest, aby pielęgniarki zapoznały się z przyzwyczajeniami dziecka, na przykład dotyczącymi karmienia, ulubionej maskotki i zabawki, by w ten sposób ułatwić dziecku przystosowanie się do nowego środowiska. Istotnym aspektem adaptacji dziecka do hospitalizacji jest prawidłowa komunikacja personelu pielęgniarskiego z małym pacjentem. Ważną rolę odgrywa należyte przygotowanie pielęgniarek do rozmowy z chorym dzieckiem. Dziecko powinno mieć możliwość stawiania pytań dotyczących pobytu w szpitalu. Poziom informacji przekazywanych dziecku musi być dostosowany do jego wieku, umysłowych możliwości i potrzeb w danej chwili. Dziecko ma prawo posiadać wiedzę o charakterze, objawach i skutkach swojej choroby oraz o pożądanych sposobach zachowania się, ponieważ prawidłowo ukształtowany u niego obraz własnej choroby wpływa motywująco na aktywne uczestniczenie w procesie leczenia. Rozmowa z dzieckiem w ostrych stanach choroby oraz
w schorzeniach prowadzących do postępującego kalectwa czy śmierci musi być naznaczona delikatnością i wyczuciem. Ważne jest dostarczanie dziecku pozytywnych wrażeń i przeżyć, które odciągają jego uwagę od własnej choroby i dolegliwości z nią związanych. Właściwe posługiwanie się dotykiem (trzymanie za rękę, głaskanie) może redukować lęk i niepokój dziecka. Równie istotne są inne sygnały pozawerbalne, jak mimika, uśmiech, ton głosu, gestykulacja, postawa ciała, które w dużej mierze przyczyniają się do nawiązania kontaktu emocjonalnego z dzieckiem. Czynnikami ułatwiającymi pielęgniarce podtrzymanie relacji terapeutycznej z małym pacjentem to cechy osobowości pielęgniarki (autentyczność, otwartość, wrażliwość, wysoka świadomość emocjonalna) oraz umiejętności (obserwacja, empatia, okazywanie ciepła emocjonalnego, dostarczanie wsparcia emocjonalnego
i informacyjnego, aktywne słuchanie, posługiwanie się komunikatem „ja” oraz wysyłanie komunikatów potwierdzających).

4.      Zaspokajanie potrzeb psychicznych dziecka, a proces leczenia

Równie ważne jest nie tyle samo leczenie, co zaspokajanie potrzeb psychicznych dziecka. Zaspokajanie potrzeby bezpieczeństwa, poprzez umożliwienie dziecku stałego kontaktu z rodzicami, powoduje prawidłowy rozwój osobowości. Dominującą aktywnością wieku przedszkolnego jest zabawa. Istotne jest właściwe dobieranie różnych form tej aktywności do psychofizycznych możliwości dziecka i jego aktualnego stanu zdrowia. Umożliwienie dziecku zabawy pozwala rozładować napięcie emocjonalne związane
z hospitalizacją oraz łagodzi ból. Na oddziałach pediatrycznych powinny być zabawki
i wyposażone miejsca do zabawy. Karygodne są błędy, jakie popełniają pielęgniarki
w kontakcie z chorym dzieckiem, jak na przykład straszenie zabiegami, karmienie przemocą, zawstydzanie, upokarzanie czy też wypowiadanie złośliwych uwag.

5. Rola pielęgniarki w adaptacji dziecka do warunków szpitalnych związana
z wiekiem dziecka, mechanizmy obronne dziecka

Rola pielęgniarki w adaptacji dziecka do warunków szpitalnych uzależniona jest od wieku dziecka. Okres niemowlęcy obejmuje 1. rok życia dziecka. Prawidłowy rozwój może być zapewniony nie tylko poprzez racjonalne żywienie, ale także przez zaspokojenie najważniejszych potrzeb emocjonalnych u dziecka. Podstawą prawidłowego rozwoju psychofizycznego niemowlęcia jest pogodna, spokojna i serdeczna atmosfera oraz bliski, indywidualny kontakt z człowiekiem dorosłym. Już bezpośrednio po urodzeniu zaczyna kształtować się więź emocjonalna pomiędzy dzieckiem a matką. Zadania pielęgniarki ułatwiające adaptację do warunków szpitalnych będą dotyczyły zarówno rodziców, jak
i dziecka. W tym okresie odnoszą się głównie do zapewnienia komfortu fizycznego oraz poczucia bezpieczeństwa poprzez rozmowę z rodzicami przygotowującą ich psychicznie do pobytu dziecka w szpitalu, zapoznanie z topografią oddziału, z prawami pacjenta. Pielęgniarka powinna również zachęcać rodziców do czynnego udziału w czynnościach pielęgnacyjnych i stwarzać warunki do całodobowego lub częstego kontaktu z dziećmi.

Pierwszym mechanizmem obronnym w sytuacji stresowej małego dziecka podczas hospitalizacji jest wycofanie, dlatego istotne znaczenie ma zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa. Pielęgniarka może zaproponować przyniesienie ulubionej zabawki czy przedmiotu, który będzie kojarzył się z rodzicami, redukując pojawiający się lęk. Również może towarzyszyć rodzinie w radzeniu sobie z rozstaniem, zachęcać do odwiedzin. Jeżeli jest to możliwe, należy utrzymać dotychczasowy (domowy) rozkład dnia, na przykład dotyczący snu w porze dziennej i nocnej. Wiek przedszkolny w porównaniu z wcześniejszymi okresami rozwojowymi cechuje wzbogacanie i różnicowanie życia uczuciowego. Przedszkolaki postrzegają hospitalizację jako karę, a oddzielanie od rodziców — jako brak miłości. Postępowanie pielęgniarskie umożliwiające dziecku w tym okresie adaptację do warunków szpitalnych powinno polegać na zapewnieniu komfortu fizycznego i poczucia bezpieczeństwa (zezwolenie dziecku na kontrolowanie fizjologicznych funkcji własnego ciała), rozwijaniu funkcji poznawczych (wykorzystując zabawę jako redukcję lęku). Czas wieku szkolnego niesie ze sobą wiele nowych zadań i zmian rozwojowych, którym dziecko musi podołać. Pielęgniarka, mając na uwadze pierwszy kontakt z dzieckiem i zdobycie jego zaufania, powinna następnie zachęcać go do samodzielności, kontaktów z rówieśnikami oraz wyrażania swoich myśli za pomocą słów. Dojrzewanie jest szczególnym okresem rozwoju dziecka. Pierwszym mechanizmem obronnym na sytuację trudną (hospitalizacja) jest zaprzeczenie
i przeniesienie. Obawy nastolatka głównie dotyczą rozłąki z przyjaciółmi, ograniczenia niezależności, zmian w wyglądzie zewnętrznym. Szczególnym zadaniem pielęgniarki w tym okresie jest zapewnienie prawidłowego rozwoju psychospołecznego i emocjonalnego poprzez nawiązanie relacji z nastolatkiem, szczerość wobec niego, zachęcenie do współuczestniczenia w procesie leczenia.

6.      Podsumowanie

W świetle literatury ten temat był nieraz poruszany. Począwszy od Florencji Nightingale, poprzez m.in. Dorotę Orem i Virginię Henderson. Wszystkie one pisały o opiece nad chorymi i jej poszczególnych aspektach. Również bardzo często temat ten poruszany jest
w czasopismach medycznych np. „Szpitale, rodzice, dzieci”, „Magazyn pielęgniarki
i położnej”, „Problemy pielęgniarstwa”, czy też książkach: „Oczekiwania rodziców względem opieki pielęgniarskiej nad dzieckiem w warunkach szpitalnych”, „Chore dziecko”. Każdy okres życia dziecka niesie ze sobą określone zadania dla pielęgniarki pediatrycznej istotne w zindywidualizowanej opiece nad dzieckiem i jego rodzicami. Reasumując dotychczasowe spostrzeżenia na temat udziału pielęgniarki w adaptacji dziecka do warunków szpitalnych, należy zwrócić uwagę na wszystkie przesłanki racjonalnej opieki nad dzieckiem w szpitalu, wymienione w mojej pracy. Trzeba robić wszystko, co jest możliwe, aby dziecko, które przebywa w szpitalu nie czuło się w nim źle. Jednym z najważniejszych zadań należących do szpitala jest przywrócenie dziecku choremu pełnego powrotu do zdrowia. Warunkiem uzyskania przez dziecko zdrowia jest nie tylko leczenie i pielęgnacja, ale przede wszystkim stworzenie bezpieczeństwa psychicznego i fizycznego. Oczywiście, zapewnienie pełnego poczucia bezpieczeństwa dziecku choremu leżącemu w szpitalu jest niemożliwe. Natomiast możliwe jest tworzenie warunków, w których zmniejsza się poczucie zagrożenia i słabną towarzyszące mu negatywne emocje. W towarzyszeniu tych warunków bezdyskusyjna jest ogromna rola zespołu leczącego i personelu szpitalnego oraz rodziców.

Bibliografia:

1.      Piskorz K. „ Dziecko w zdrowiu i chorobie” [w] Magazyn Pielęgniarki i Położnej 1999/ 5 str. 21–24.

2.      Mucha D. „ Dziecko w szpitalu. Złagodzić szok” [w] Magazyn Pielęgniarki i Położnej 2010/6 str. 16-17.

3.      Rakowska-Róziewicz O. „Wybrane standardy i procedury w pielęgniarstwie pediatrycznym”, Wyd. Czelej, Lublin 2001.,str. 39–45.

4.      Bilicka D., Korbińska M., Popow A., Szewczyk T. „Oczekiwania rodziców względem opieki pielęgniarskiej nad dzieckiem w warunkach szpitalnych”,[w] Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2009/ 1 str. 13–16.

5.      Matecka M.  „ Wsparcie emocjonalne i informacyjne jako formy oddziaływania pielęgniarki na stan psychiczny dziecka hospitalizowanego”,  Pielęgniarka. Polska 2004/1 str. 19–23.

6.      Obuchowska I., Krawczyński M.  „ Chore dziecko”,  Nasza Księgarnia. Warszawa 1991, str. 48–55.

7.      Muscari M.E. „Pediatria i pielęgniarstwo pediatryczne”. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2005, str. 45–62.

8.      Przybysz A., Drożdż Z., Pawlaczyk B.  „Jakość opieki pielęgniarskiej na oddziałach pediatrycznych”,  Pielęgniarka Polska 2001/ 2, str. 14–15.

9.      Wosińska W.” Psychologia życia społecznego”, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2004, str. 62–73