/Kodeks pracy – Dział Dziesiąty/
Kodeks pracy, nazywany potocznie „ pracownicza konstytucją” to najważniejszy akt normatywny prawa pracy w Polsce. Został on uchwalony w dniu 26 czerwca 1974r.
i wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1975r. Z uwagi jednak na niespotykany w innych gałęziach prawa, dynamizm rozwojowy stosunków społecznych, będących przedmiotem jego regulacji, podlegał on w ciągu ponad 28 lat obowiązywania licznym nowelizacjom.
Szczególnie duża zmiana Kodeksu nastąpiła w 1996r., co spowodowane było koniecznością dostosowania go do przekształcanego od 1989r. ustroju społeczno – politycznego i ekonomicznego w Polsce.
Zmiana Kodeksu Pracy w dniu 14 listopada 2003r. jest już czterdziestą pierwszą nowelizacją tego aktu. Tym razem celem zmian jest dostosowanie przepisów Kodeksu
do prawa Unii Europejskiej. Część nowych przepisów Kodeksu weszła w życie
z dniem 1 stycznia 2004r, a pozostałe wejdą w życie z dniem uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej.
Kodeks Pracy określa prawa o obowiązki pracowników i pracodawców:
I. Podstawowe obowiązki pracodawcy / art. 207-209 KP/
1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy
w Zakładzie Pracy,
2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
W szczególności pracodawca jest obowiązany:
§ organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
§ zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień
w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,
§ zapewnić wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy / Państwowa Inspekcja Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Urząd Dozoru Technicznego, Urząd Górniczy i inne /,
§ zapewnić wykonanie zaleceń Społecznego Inspektora Pracy.
3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać,
w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.
4. Pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności oraz zawiadomić o zmianie miejsca, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności, zwłaszcza zmiany technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników.
5. Pracodawca jest obowiązany odbyć szkolenie podstawowe w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków. Szkolenie to powinno być okresowo powtarzane /nie rzadziej niż raz na 6 lat/.
6. Pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy.
II. Obowiązki pracownika / art. 100 KP /.
z przepisami prawa lub umową o pracę.
§ przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,
§ przestrzegać Regulaminu Pracy i ustalonego w zakładzie porządku,
§ przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych / jest to podstawowy obowiązek każdego pracownika /,
§ dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,
§ dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu,
§ stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,
§ poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
§ niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,
§ brać udział w szkoleniu i instruktażu z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym.
III. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad pracownikami.
Sprawa opieki profilaktycznej nad pracownikami jest opisana szczegółowo w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996r. /Dz. U. nr 69 poz. 332 z 25 czerwca 1996r./. Jest to podstawowy akt prawny regulujący całość opieki profilaktycznej nad pracownikami, w tym badania wstępne, okresowe i kontrolne. Dla pracodawców bardzo istotną sprawą, wynikającą z tego rozporządzenia jest poprawne wypełnienie skierowania na badania profilaktyczne o raz znajomość szkodliwości i uciążliwości występujących w ich zakładzie pracy.
Wykaz szkodliwości uciążliwości został podany w załączniku nr 1 w/w rozporządzenia.
Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:
1) osoby przyjmowane do pracy,
2) pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.
Badaniom okresowym podlegają pracownicy, którym ukończył się termin ważności wydanego zaświadczenia lekarskiego.
Badaniom kontrolnym podlega pracownik w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni spowodowanej chorobą.
Badanie profilaktyczne kończy się orzeczeniem lekarskim stwierdzającym:
§ brak przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku pracy lub
§ przeciwwskazaniem zdrowotnym do pracy na określonym stanowisku pracy.
W/w badania są przeprowadzane na koszt pracodawcy i w miarę możliwości w godzinach pracy.
Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku / Art. 229 , § 4 KP/
IV. Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
/Kodeks pracy art. 2372 – 2375 oraz Dz. U. nr 62 z dnia 1 czerwca 1996r./
Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy prze dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę.
Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy prowadzone jest jako:
§ szkolenie wstępne,
§ szkolenie okresowe
Szkolenie wstępne – przeprowadzane jest według programów szczegółowych opracowanych dla poszczególnych grup stanowisk /zawodów/ i obejmuje:
§ szkolenie wstępne ogólne /instruktaż ogólny,
§ szkolenie wstępne na stanowisku pracy /instruktaż stanowiskowy/,
§ szkolenie wstępne podstawowe.
Szkolenie wstępne ogólne / instruktaż ogólny/ - przechodzą wszyscy nowozatrudnieni pracownicy, a także studenci odbywający praktyki studenckie oraz uczniowie szkół zawodowych odbywający praktyczną naukę zawodu w zakładach pracy – przed dopuszczeniem do wykonywania pracy.
Instruktaż ogólny prowadzą pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy albo pracodawcy lub pracownicy wyznaczeni przez pracodawcę, posiadający ukończone aktualne szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy /liczba godzin minimum –3/
Instruktaż stanowiskowy powinien zapoznać uczestników szkolenia z zagrożeniami występującymi na określonym stanowisku pracy, sposobami ochrony przed zagrożeniami oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tym stanowisku.
Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku, w odniesieniu do:
1) pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych i innych, których charakter pracy będzie się wiązał z bezpośrednimi kontaktami z produkcją i jej kontrolą lub narażeniem na zagrożenia zawodowe,
2) pracowników przenoszonych na stanowiska, o których mowa w pkt. 1, oraz zatrudnionych na tych stanowiskach w przypadku zmiany warunków techniczno - organizacyjnych, w szczególności zmiany procesu technologicznego, zmiany organizacji stanowisk pracy, wprowadzenia dostosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia lub niebezpiecznym oraz nowych narzędzi, maszyn i innych urządzeń,
3) uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu oraz studentów odbywających praktyki studenckie.
Pracownik zatrudniony na kilku stanowiskach pracy powinien przejść instruktaż stanowiskowy obowiązujący na każdym z tych stanowisk.
Instruktaż stanowiskowy przeprowadza osoba kierująca pracownikami, wyznaczona przez pracodawcę, posiadająca odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz przeszkolona w zakresie metod prowadzenia instruktażu / liczba godzin instruktażu – minimum 8/.
Szkolenie podstawowe powinno zapewnić pracownikom wiedzę i umiejętności niezbędne do wykonywania lub organizowania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.
Szkolenia podstawowe odbywają się w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na określonym stanowisku:
§ osoby będące pracodawcami,
§ osoby kierujący pracownikami,
§ pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych,
§ projektanci oraz konstruktorzy maszyn i innych urządzeń technicznych,
§ technolodzy, organizatorzy produkcji i inni pracownicy inżynieryjno-techniczni,
§ pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy,
§ pozostali pracownicy administracyjno-biurowi.
Na robotniczych stanowiskach pracy, na których występują szczególnie duże zagrożenia dla zdrowia oraz zagrożenia wypadkowe, szkolenie podstawowe powinno być przeprowadzone przed rozpoczęciem pracy na tych stanowiskach. Wykaz takich stanowisk pracy określa pracodawca.
Szkolenie pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych powinno być przeprowadzone w formie instruktażu nie rzadziej niż raz na 3 lata, a na stanowiskach robotniczych, na których występują szczególnie duże zagrożenia nie rzadziej niż raz w roku.
Na pozostałych stanowiskach pracy szkolenie powinno być przeprowadzone nie rzadziej niż raz na 6 lat.
Po terminie ważności szkolenia podstawowego powinno być przeprowadzone szkolenie okresowe.
Celem szkolenia okresowego jest aktualizacja i ugruntowanie wiadomości i umiejętności pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, nabytych w czasie szkolenia wstępnego, oraz zaznajomienie ich z nowymi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi w tym zakresie.
Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy / art. 2373 par.1 KP/.
V. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe
/ Dz.U. nr 199/02 z dnia 28 XI 2002r.,
Dz.U. nr 115/98 z dnia 04 IX 1998r.,
Dz.U. nr 132/02 z dnia 19 VIII 2002r./
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
1) w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone wyżej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
2) podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
3) przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan zdrowia na to pozwala, powinien poinformować niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego.
Do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca ma obowiązek zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający:
§ dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,
§ uruchomienie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane,
§ dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.
Czynności z zakresu postępowania powypadkowego przeprowadzane są przez zespół powypadkowy. Skład zespołu powypadkowego jest uzależniony od następujących czynników:
- istnienia w zakładzie pracy służby BHP,
- istnienia Społecznej Inspekcji Pracy,
- ciężkości wypadku.
Pracodawca powołuje zespół powypadkowy w składzie 2 osób.
W skład zespołu wchodzi: pracownik służby BHP lub pracodawca i społeczny inspektor pacy albo przedstawiciel pracowników przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku,
a w szczególności:
1) dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,
2) jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku,
3) przesłuchać poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala,
4) przesłuchać świadków wypadku,
5) zasięgnąć opinii lekarza,
6) zebrać inne dowody dotyczące wypadku,
7) dokonać kwalifikacji prawnej wypadku /jest lub nie jest wypadkiem/,
8) określić wnioski i środki profilaktyczne.
Zespół sporządza wymaganą dokumentację w wyznaczonych terminach, którą zatwierdza pracodawca.
Dokumentację powypadkową przechowuje pracodawca przez 10 lat.
Pracodawca jest obowiązany prowadzić rejestr wypadków przy pracy.
Koszty związane z ustaleniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy ponosi pracodawca.
Choroby zawodowe : są to choroby ujęte w wykazie chorób zawodowych – 26 pozycji.
Przy zgłaszaniu podejrzenia, rozpoznawaniu i stwierdzeniu chorób zawodowych uwzględnia się tylko choroby ujęte w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że choroba została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy zwanymi „ narażeniem zawodowym”.
Pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zgłosić właściwemu organowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej i właściwemu inspektorowi pracy każdy przypadek rozpoznanej choroby zawodowej albo podejrzenie o taką chorobę / art. 235 § 1 KP/.
Pracodawca jest obowiązany prowadzić rejestr zachorowań na choroby zawodowe
i podejrzeń o takie choroby.
Ochrona pracy kobiet
I.
Nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wykaz tych prac.
II.
1. Pracodawca pracy nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę
w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy. 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do pracownicy w okresie próbnym, nie przekraczającym jednego miesiąca. 3. Umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu. 4. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę. W razie niemożności zapewnienia w tym okresie innego zatrudnienia, pracownicy przysługują świadczenia określone w odrębnych przepisach. Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
III
1. Kobiety w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Kobiety w ciąży nie wolno bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy. 2. Kobiety opiekujące się dzieckiem w wieku do czterech lat nie wolno bez jej zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej, jak również delegować poza stałe miejsce pracy.
IV
1. Pracodawca jest obowiązany przenieść do innej pracy kobietę w ciąży: a)zatrudnioną przy pracy wzbronionej kobietom w ciąży, b) w razie przedłożenia orzeczenia lekarskiego stwierdzającego, że ze względu na stan ciąży nie powinna wykonywać pracy dotychczasowej.
2.Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownicy przysługuje dodatek wyrównawczy.3. Po ustaniu przyczyn uzasadniających przeniesienie do innej pracy pracodawca jest obowiązany zatrudnić kobietę przy pracy określonej w umowie o pracę. 4. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej określi, w drodze rozporządzenia, sposób i tryb wydawania orzeczeń lekarskich dotyczących konieczności przenoszenia kobiet w ciąży do innej pracy w...
pchelka254