Wojny polsko-krzyżackie

[

Bitwa pod Grunwaldem, obraz Jana Matejki

Wojny polsko-krzyżackie odbywały się głównie w XV wieku. Jedną z nich jest wielka wojna z lat 1409-1411.

Początki sporu

Podbój ziem Prusów i Jaćwingów przez zakon krzyżacki okazał się zagrożeniem zarówno dla Polski, jak i dla Księstwa Litewskiego. Krzyżacy pod pretekstem szerzenia chrześcijaństwa organizowali najazdy na ziemie litewskie. Brali w nich udział jako goście zakonu liczni rycerze z całej Europy. Litwa była jednym z ostatnich miejsc, gdzie mogli walczyć za wiarę, a zarazem zdobyć pieniądze i sławę. To właśnie niebezpieczeństwo ze strony zakonu zbliżyło do siebie Polskę i Litwę, skłaniając oba kraje do zawarcia unii.

Bitwa pod Grunwaldem

Mimo przyjęcia chrztu przez Litwę Krzyżacy nadal organizowali łupieżcze wyprawy na ziemie Wielkiego Księstwa. W trakcie tych najazdów rycerzom zakonnym udało się opanować leżącą nad Bałtykiem Żmudź. Wkrótce jednak wybuchło tam powstanie przeciwko ich panowaniu. Polska i Litwa udzieliły pomocy powstańcom. Była to bezpośrednia przyczyna wybuchu wojny pomiędzy tymi państwami a zakonem krzyżackim w 1409 roku.

Do najważniejszego starcia w czasie tej wojny doszło 15 lipca 1410 roku, niedaleko wsi Grunwald. Była to jedna z największych bitew średniowiecznej Europy. Wzięło w niej udział blisko 70 tysięcy rycerzy i wojowników.

Krzyżaków wspomagały wojska książąt pomorskich oraz liczni rycerze z Europy Zachodniej. Po stronie króla polskiego, Władysława Jagiełły i jego stryjecznego brata, wielkiego księcia litewskiego Witolda, obok Polaków i Litwinów walczyli ich sprzymierzeńcy. Byli wśród nich pogańscy Żmudzini, prawosławni Rusini i muzułmańscy Tatarzy.

Wielki mistrz zakonu, Ulrich von Jungingen, w decydującym momencie bitwy rzucił się do walki i zginął. Król Władysław nie wziął bezpośredniego udziału w bitwie. Dowodził swoimi siłami z pobliskiego wzgórza. Taki sposób prowadzenia bitwy, wzorowany na Tatarach, był w ówczesnej Europie nowością.

Skutki bitwy grunwaldzkiej

Na wieść o klęsce zakonu krzyżackiego wiele miast pruskich, które od dawna miały dość panowania krzyżackiego, poddało się królowi Polski. Jednak państwu polskiemu nie udało się wykorzystać szansy - działania wojenne prowadzone były przez Polaków zbyt wolno, by zdołali oni opanować Pomorze i Prusy. W 1411 roku, po kilkumiesięcznym, nieskutecznym oblężeniu Malborka - stolicy państwa zakonnego - zawarto pokój. Głównie skorzystała na nim Litwa, która odzyskała Żmudź, ale tylko do śmierci Jagiełły i Witolda. Polska odzyskała Ziemię dobrzyńską. Klęska pod Grunwaldem powstrzymała jednak napływ rycerzy z zachodniej Europy, chętnie dotąd pomagających Krzyżakom. Ze względu na brak ochotników, zakon musiał wydawać coraz więcej pieniędzy na wynajęcie wojsk zaciężnych, czyli ówczesnych żołnierzy zawodowych. Spowodowało to wzrost podatków w państwie krzyżackim. Jednocześnie pogłębiła się niechęć poddanych wobec władcy krzyżackiego.

Przyczyny wybuchu wojny trzynastoletniej

Kazimierz Jagiellończyk

Pruscy mieszczanie sprzeciwiający się władcom Zakonu i założyli tajną organizację - Związek Pruski, do którego przystąpiło rycerstwo i prawie wszystkie miasta Prus.

W 1454 roku zwrócili się oni do króla polskiego, Kazimierza Jagiellończyka, z prośbą o przyłączenie Prus do Polski. Król wyraził zgodę i ogłosił włączenie ziem państwa Krzyżackiego do Polski. Stało się to przyczyną kolejnej wojny pomiędzy Polską a Krzyżakami. Tym razem trwała ona aż 13 lat, dlatego nazwano ją później wojną trzynastoletnią.

Zbuntowani mieszczanie wypędzili Krzyżaków ze wszystkich miast Pomorza. Potem jednak wojska króla Kazimierza przegrały kilka bitew z wynajętymi przez zakon, wojskami zaciężnymi. Okazało się, że takie wojska są znacznie skuteczniejsze od rycerstwa, które w czasach pokoju bardzo rzadko ćwiczyło się w walce.

Długa wojna była bardzo kosztowna, a Krzyżakom kończyły się środki na jej prowadzenie. Nieopłacani żołnierze coraz chętniej przechodzili na stronę polską. W ten sposób w ręce Polaków dostała się między innymi krzyżacka stolica - Malbork.

Polska wraca nad Bałtyk

Po trzynastu latach walki, w 1466 roku, w Toruniu, Krzyżacy zawarli z państwem polskim traktat pokojowy - II pokój toruński. Do Polski, po przeszło stu pięćdziesięciu latach powróciło Pomorze Gdańskie. Przyłączono także należącą do biskupów Warmię. Ziemie te nazywano odtąd Prusami Królewskimi, gdyż władał nimi bezpośrednio król. Pozostała część państwa krzyżackiego - Prusy Zakonne - stała się lennem polski.

Po wojnie trzynastoletniej władca krzyżacki przeniósł stolicę swego państwa z Malborka do Królewca.

Lista wojen

·         Wojna polsko-krzyżacka 1308-1309

·         Wojna polsko-krzyżacka 1327-1332

·         Wojna polsko-krzyżacka 1409-1411

·         Wojna głodowa (1414)

·         Wojna polsko-krzyżacka 1422

·         Wojna polsko-krzyżacka 1431-1435

·         Wojna polsko-krzyżacka 1454-1466

·         Wojna polsko-krzyżacka 1519-1521

Rzeź gdańska

Rzeź gdańska - rzeź dokonana przez Krzyżaków na rycerstwie polskim i szlachcie, która miała miejsce 13 listopada 1308.

Po wygaśnięciu dynastii książąt gdańskich w 1294 roku, jeszcze król Przemysł II próbował zjednoczyć Pomorze z Polską. Wskutek zręcznych intryg książąt brandenburskich nie udało się to. W 1306 roku Władysław Łokietek podporządkował sobie Pomorze, które w ten sposób stało się częścią Państwa Polskiego. Jednak zbuntowani Święcowie sprowadzili wojska brandenburskie, które zaczęły oblegać Gdańsk. Łokietek, który nie posiadał dostatecznych sił zbrojnych, poprosił Krzyżaków o pomoc. Krzyżacy pod dowódctwem Guntera von Schwarzburg odbili Gdańsk, ale zwlekali z oddaniem go w ręce Polaków. 13 listopada 1308 Krzyżacy dokonali rzezi rycerstwa polskiego, szlachty gdańskiej oraz napotkanej ludności przebywającej w mieście. W bulli papieskiej wydanej w 1310 roku obwieszczono śmierć 10000 osób, jednak rzeczywiste ofiary to kilkuset ludzi.

Wielka wojna z zakonem krzyżackim

Rozwój państwa zakonu krzyżackiego w latach 1260-1410

Rycerstwo polskie 1333-1434

Wielka wojna (14 sierpnia 1409 - 1 lutego 1411) – wojna pomiędzy Królestwem Polskim, Wielkim Księstwem Litewskim, posiłkowanym przez książąt mazowieckich a zakonem krzyżackim wspartym przez książąt pomorskich, Piastów śląskich i rycerstwo krajów Europy Zachodniej.

Przyczyny wojny

Nie ulega wątpliwości, że w konflikcie tym stroną atakującą byli Krzyżacy, którzy konflikt ten zaczęli, lecz stroną, która zdominowała działania wojenne, była jednak Polska i Litwa.

Przyczyny wybuchu wojny:

·         Zakon starał się zdobyć Żmudź. W 1402 r. Brandenburgia oddała pod zastaw Krzyżakom Nową Marchię (wówczas na północny zachód od Polski), przez co niejako ostatnią przeszkodą w dążeniach krzyżackich stał się gród Drezdenko, stanowiący lenno polskie (podlegające von Ostenom zhołdowanym przez Kazimierza Wielkiego).

·         Objęcie godności mistrza zakonu przez Ulryka von Jungingena, zwolennika ostrej polityki wobec Polski.

·         Próby rozerwania sojuszu Polski i Litwy spełzły na niczym, toteż w 1409 r. Krzyżacy zdecydowali się zająć ziemię dobrzyńską (którą Polska niedawno zdołała wykupić dzięki opodatkowaniu się szlachty).

·         Wybuch powstania ludności na Żmudzi popartego przez wielkiego księcia litewskiego Witolda

Przebieg

W swych początkowych etapach (zima na przełomie 1409/1410) wojna miała charakter dyplomatyczno-propagandowy, co było zrozumiałe, gdyż wówczas w zimie nie prowadzono działań wojennych. Ponadto obie strony nie były gotowe do wojny - jednoroczne zawieszenie broni.

Zdano się nawet na arbitraż Wacława Luksemburczyka, który jednak sprzyjał Krzyżakom, przez co korzystny dla nich wynik nie miał większego znaczenia na przebieg wojny. Właściwe działania rozpoczęły się na początku lata 1410 r. Armia polska przeszła Wisłę pod Czerwińskiem, gdzie (na Mazo...