Wykład 29.11.11
T: Mit- jego elementy
• opowiadanie tradycyjne- przejście od niestabilnej sytuacji wyjściowej do stabilnej sytuacji wejściowej
• bohaterami są bóstwa
• opowiada o stworzeniu świata lub konkretnej rzeczy
Rozróżnia się:
• mit
• legenda
• podania ludowe
• baśnie
Mit i legenda uważane są za prawdziwe
Podania ludowe i baśnie uważane są za opowieści fikcyjne
Takie pojęcie mitu uważane jest za zawężone, bo należy włączyć jeszcze inne opowieści:
• o czasach zamierzchłych (np. biblijne opowieści o potopie)
• opowieści o przyszłym porządku świata
• opowieści, które odnoszą się do okreslonego okresu przeszłości, w których porządek uważany jest za wzorcowy (sagi)
Mit ściśle związany z rytuałami- w tym ujęciu jest to opowieść pozaczasowa; zdarzenia z mitów są uobecniane w obrzędzie
Za mity są czasem uważane opowieści o zdarzeniach historycznych
Mity pełnią ważne funkcje:
- przedstawia bezalternatywne wzorce zachowań
-łączy różne dziedziny w doświadczeniu
W kulturach plemiennych mity przekazywane są w obrzędach inicjacji dojrzałościowej.
Za mit fundamentalny uważa się mit kosmogoniczny. Tylko 1 kultura ich ni miała- chińska.
Mity kosmogoniczne pojawiły się w Chinach pod wpływem buddyzmu. Odwołują się do opozycji (męski-żeński, mokry- suchy)
W tym samym społeczeństwie mogą funkcjonować różne tradycje kosmogoniczne (np. społeczeństwa veda)
Eliade starał się wykazać, że członkowie społeczeństw tradycyjnych tęsknią za praczasem, dlatego opowiadają mity (tęsknota za rajem). Ten czas był czasem doskonałym.
Czas, w ktorym wszystko powstaje to czas snu.
Religia starożytnego Rzymu uważana jest za religię bez mitologii- narracji przypisywano rolę marginalną
Podstawowym składnikiem wyrażanym w mitach jest wiara w porządek, ład kosmiczny
W braminiźmie- tworzenie ładu kosmiczego całkowicie zależne od ludzi (kapłanów)
W większości kultur przyjmuje się, że bóstwa funkcjonują w panteonach. Na szczycie panteonu często stoi bóstwo niebiańskie pałniące rolę stwórcy. Bóstwo niebiańskie pełni bardzo ważną rolę w społeczeństwach łowieckich. W społeczeństwach rolniczych jego rola mogła ulec osłabieniu, a wzrosła rola bóstw płodności. W społeczeństwach pasterskich bóstwo niebiańskie zachowuje swój prymat.
1898r- szkocki badacz Andrew Lans odrzucił stanowisko Tylora. Twierdził, że u najbardziej prymitywnych ludów występuje wiara w najwyższego boga, która ma być początkiem a nie końcem.
Ta teza została przejeta przez Wilhelma Schmidta.. Dokumentował pierwotny monoteizm (wiara tylko w boga stwórcę). Istota taka miała być czczona za pomocą modlitwy i ofiar. Schmidt posiłkował się koncepcją praobjawienia. Wprowadził do badań nad religią metodę.................... Starał się okreslić warstwę kultur, żeby stwierdzić że najstarsze są kultury monoteistyczne. Istoty najwyższe współistnieją z innymi bóstwami (Schmidt uważał to za późniejsze)
Najważniejsze kierunki w XX-wiecznych badaniach mitu:
W XX w mit to naiwne nienaukowe rozumienie świata.
Mit stosuje binaryzm i postępującą mediację (człowiek próbuje zrozumieć świat za pomocą binarnych pozycji, odwołując się do przeciwstawnych kategorii, niektóre z opozycji są nieusuwalne z horyzontu ludzkiego widzenia. Człowiek nie może ignorować tych opozycji ani przejść nad nimi do porządku dziennego. Służa do tego określone kategorie mitu . Mit wprowadza element, który łączy skrajności.
Inspiracją dla Levi-Straussa była lingwistyka. Wyróżniał podstawowe jednostki, które nazywał mitemami. Sam mit pozbawiony jest symbolicznego znaczenia. Nadaje mu go dopiero związek z innymi mitemami
Levi-Strauss wyróżniał 2 aspekty mitów:
-syntagmatyczny- dotyczył doboru mitemów w danym micie i związków między nimi
-paradygmatyczny- aspekt odpowiedniości różnych mitów
Zeby ustalić znaczenie mitu trzeba ustalić możliwie dużo wariantów mitu. Kazdy mit można interpretować na wielu poziomach. Mity zawieraja opozycyjny charakter kategorii binarnych.
Pojęcie rytuału:
rytuał- stała i powtarzalna w okreslonych okolicznościach sekwencji działań w przekonaniu uczestników rytuału pozwala osiągnąć zamierzony cel. Ma tradycyjną formę. Nie ma religii bez rytuału
działania rytuału posiada 3 cechy:
Rytuał to zjawisko wieloaspektowe
W świecie istnieje ogromna różnorodność rytuałów religijnych, z czym wiążą się trudności w zidentyfikowaniu rytuału
Charakterystyka badań nad rytuałem:
Intelektualiści widzą w religii sposób wyjaśniania świata. Prymat przyznawany wierzeniom dotyczy kosmosu.
Badacze wychodzą od przekonań religijnych. Intelektualiści są zainteresowani rytuałem jako instrumentem za pomocą, którego człowiek chce wpłynąć na świat
Symboliści- rytuał jako zachowanie przez które symbolicznie wyraża się porządek społeczny
Zwolennicy dążą do rozpoznania konkretnych zjawisk społecznych
Koncepcje te nazywano ekspresyjnymi.
2. symboliczny charakter rytuału- jego elementy wyrażają części zjawiska społecznego. Działania rytualne mogą być pozbawione charakteru symbolicznego
Spadone