nazwa
pirotyn
milleryt
galena
sfaleryt
wurtzyt
Symbol
Fe 1-x S
NiS
PbS
(Zn, Fe) S
ZnS
Układ
Heks/ jednosk
trygonalny
regularny
Heks./ tryg.
Klasa
Pir. Dytryg.
48-ścian
4ścian poszóstny
Pir. Dyhex.
Skupienia
Kryszt. Tabliczkowe i ich bliźniaki, niekiedy słupkowe i bipiramidalne- rzadko; skup. Ziarn., masywne (zbite), inkluzje
Kryształy igiełkowe, skupienia igiełkowe, promieniste, spilśnione, rzadko zbite
Prawidłowe kryształy (ośmiościany, sześciany), szczotki, agregaty ziarniste, zbite (masywne)
Forma metakoloidalna- bolesławit
Kryształy zbliźniaczone, skuoienia ziarniste, naciekowe, nerkowate, wpryśnięcia; Blenda skorupowa
Kryształy o pokroju tabliczkowym lub piramidalnym, skup. Ziarniste, zbite, naciekowe
Środowisko /geneza
Skały magmowe- złoża likwacyjne: sulfobolity; metamorf (skarny> Kontaktowo- metasomat.); złoża kruszców
hydrotermy
Produkt przeobrażenia kruszców Ni (np. pantlandytu), szczeliny w wapieniach i skałach towarzyszącym złożom węgla,
Strefa cementacji,
Hyd, osad
Hydrotermy, osadowe, żyły w dolomitach, złoża kontakt- metasom.(skarny), niekiedy ulega utlenianiu do wtórnych min. Pb
Hydrotermy, osady w środ. redukcyjnych
Występow.
Parageneza
Sk. Magm.: pentlandyt, chalkopiryt, met+kruszce: sfaleryt, galena, kwarc
Siarczki i arsenki Ni
Sfaleryt, wurtzyt, markasyt, piryt, wtórne min. Zn i Pb: smithsonit i cerusyt
Galena, wurtzyt, piryt, markasyt, siarkosole ołowiu, chalkopiryt
Twardość
3.5
2,5
3,5 - 4
Barwa
brązowożółty
Mosiążnożółty, niekiedy z szarymi lub żółtymi nalotami, połysk metaliczny lub jedwabisty
Ołowianoszara Niekiedy srebrzysty lub niebieskawy odcień, silny połysk metaliczny
Zmienna (od żółtej, czerwonej do czarnej
Połysk diamentowy
Brunatny, ciemnobrunatny
Rysa
zielonoszara
szarawoszara
Od żółtej do brązowej
jasnobrunatna
Cechy
Zmienna zaw. Fe (wakans)
krucha
kruchy
Wykorzyst.
Najważniejsza ruda ołowiu, surowiec do prod. Ag, detektory odbiorników radiowych
Podstawowa ruda cynku, surowiec do otrzymywania rzadkich metali
Inne cechy
„piryt magnetyczny”, ”czysty” >troilit (FeS meteoryty)
Dość rzadki
Izostrukturalna z halitem
Bywa przezroczysty, odmiana bezbarwna lub jubilerska- klejofan, odm. Czerwona- blenda rubinowa
Słabiej od sfalerytu rozpowszechniony, obrcny w blendzie skorupowej
Łupliwość
Wg. 101-1 i 011-2
Doskonała wg {100} (sześcienne słupki)
Dokładna wg 110
Wyraźna wg 101-0 i 0001
przełam
brzezinka