KRAJOWY OŚRODEK WSPIERANIA EDUKACJI
ZAWODOWEJ i USTAWICZNEJ
SZKOLNY DORADCA ZAWODOWY
(projekt)
Warszawa, marzec 2003
Zespół autorski:
dr Drogosz-Zabłocka Elżbieta – Centrum Badań Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyższego,
mgr Łukaszewicz Alicja – nauczyciel-konsultant Pracowni Orientacji i Poradnictwa Zawodowego KOWEZiU,
dr Paszkowska-Rogacz Anna – Instytut Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego, Zakład Psychologii Pracy i Poradnictwa,
mgr Ponczek Romuald – główny wizytator w Departamencie Kształcenia Ogólnego, Specjalnego i Profilaktyki Społecznej MENiS,
mgr Sołtysińska Grażyna – nauczyciel-konsultant, kierownik Pracowni Orientacji i Poradnictwa Zawodowego KOWEZiU,
prof. Wojtasik Bożena – Dolnośląska Wyższa Szkoła Edukacji,
mgr Żywiec-Dąbrowska Elżbieta – dyrektor Biura Koordynacji Programowej i Edukacji Europejskiej, Komenda Główna Ochotniczych Hufców Pracy.
Konsultanci:
mgr Greiner Iwona – nauczyciel-konsultant KOWEZiU, koordynator projektu Narodowe Centrum Zasobów Poradnictwa Zawodowego,
mgr Strzoda Danuta – wicedyrektor Zespołu Szkół Technicznych w Mikołowie,
mgr Szymczak Beata – pedagog szkolny Liceum Ogólnokształcącego Nr 70 w Warszawie,
mgr Wyrozembski Andrzej – dyrektor Gimnazjum Nr 42 w Warszawie.
Opracowanie merytoryczne i redakcyjne:
mgr Łukaszewicz Alicja – KOWEZiU
mgr Sołtysińska Grażyna – KOWEZiU
SPIS TREŚCI
str.
Wprowadzenie …………………………………………………………………. 4
1. Uzasadnienie potrzeby utworzenia stanowiska szkolnego doradcy zawodowego…………………………………………………………………. 5
2. Cele działania szkolnego doradcy zawodowego………………………… 6
3. Zadania szkolnego doradcy zawodowego……………………………….. 6
4. Sylwetka szkolnego doradcy zawodowego……………………………… 8
5. Korzyści wynikające z działalności szkolnego doradcy zawodowego 9
6. Podsumowanie………………………………………………………………. 10
Załącznik nr 1
Obowiązujące akty prawne dotyczące udzielania uczniom pomocy w wyborze zawodu i kierunku kształcenia……………………………………. 12
Załącznik nr 2
Definicje pojęć ……………………………………………………………….…. 20
Załącznik nr 3
Wewnątrzszkolny system doradztwa dla różnych poziomów kształcenia… 22
Załącznik nr 4
Standard wyposażenia pracowni szkolnego doradcy zawodowego……… 30
Bibliografia ……………………………………………………………………….. 31
WPROWADZENIE
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 z późniejszymi zmianami), zobowiązuje placówki oświatowe do „przygotowania uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia” (Art. 1, pkt. 14).
Jak dotąd, działalność taką realizują podległe resortowi edukacji poradnie psychologiczno – pedagogiczne i poradnie specjalistyczne, w ramach swojej statutowej działalności. Zakłada ona z jednej strony konsultacje indywidualne dla osób zainteresowanych (uczniów, ich rodziców i nauczycieli), a z drugiej – różne formy pomocy grupowej.
Przeprowadzone w ostatnich latach na terenie tych placówek badania[1] dotyczące aktualnego stanu poradnictwa zawodowego oraz analiza potrzeb w tym zakresie, wskazują na wzrost zapotrzebowania na usługi doradcze przy ograniczonej do nich dostępności, związanej ze szczupłą obsadą kadrową w poradniach. Ponadto wskazują na konieczność określenia:
· aktów normatywnych związanych z tą problematyką, regulujących zadania instytucji oświatowych, warunki realizacji zadań, zakresy współpracy itp.,
· jednolitego systemu poradnictwa, obejmującego zarówno młodzież jak
i dorosłych, pełno- i niepełnosprawnych,
· standardów usług doradczych,
· zasad finansowania.
Wyniki badań wskazują na dobre przygotowanie doradców zawodowych do wykonywania statutowych zadań, przy braku nowoczesnego oprzyrządowania i bardzo skromnych warunkach lokalowych poradni.
Należy podkreślić, że światowe standardy gwarantują uczniom dostępność i powszechność usług doradczych na terenie szkoły. Memorandum dotyczące kształcenia ustawicznego opracowane przez Komisję Europejską w roku 2000, w punkcie 5 zawiera zalecenia dotyczące profesjonalnej pomocy doradczej dla uczniów i studentów. Państwa Unii Europejskiej stosują te zalecenia w praktyce.
Dostępność do konsultantów w polskich poradniach obrazują dane liczbowe:[2]
w roku szkolnym 1999/2000, problemy podejmowania decyzji edukacyjnych i zawodowych dotyczyły uczniów kończących 19.899 szkół podstawowych i liceów ogólnokształcących oraz 10.444 szkół zasadniczych, techników i szkół równorzędnych oraz policealnych. Profesjonalnej pomocy mogło im udzielić około 1500 doradców zawodowych[3] (w przeliczeniu na etaty) z poradni psychologiczno – pedagogicznych (przeciętnie 20 szkół na 1 etat doradcy).
Sytuacja powinna ulec poprawie w najbliższych latach, bowiem ramowe statuty szkół ponadpodstawowych nakładają na dyrektorów i rady pedagogiczne „obowiązek organizacji wewnątrzszkolnego systemu doradztwa oraz zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia, a także organizację współdziałania z poradniami psychologiczno – pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, oraz innymi instytucjami świadczącymi poradnictwo i specjalistyczną pomoc uczniom i rodzicom” (Dz. U. z 2001 r. Nr 61, poz. 624, oraz z 2002 r. Nr 10 poz. 96).
Zapisy te wymagają pewnych uzupełnień – określenia definicji i założeń ww. systemu doradztwa, oraz osób odpowiedzialnych za realizację zadań. Korzystnym rozwiązaniem byłoby powołanie szkolnych doradców zawodowych i przygotowanie ich do podjęcia działań.
Wydział Poradnictwa Zawodowego Krajowego Ośrodka Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej, w roku 2002 podjął zadanie sprecyzowania koncepcji działań szkolnego doradcy zawodowego - osoby odpowiedzialnej za organizację i funkcjonowanie wewnątrzszkolnego systemu doradztwa.
W ramach tego zadania uzasadniono potrzebę powołania doradcy i przedstawiono korzyści płynące z jego pracy na terenie szkoły. Opisane zostały cele, zadania i sylwetka szkolnego doradcy zawodowego.
Ponadto przedstawiono: obowiązujące akty prawne, na które można się powołać przy tworzeniu w szkole takiego stanowiska i określaniu zakresu obowiązków doradcy, definicje pojęć związanych z tą dziedziną, wewnątrzszkolne systemy doradztwa dla różnych poziomów kształcenia oraz standard wyposażenia pracowni szkolnego doradcy zawodowego.
1. Uzasadnienie potrzeby utworzenia stanowiska szkolnego doradcy zawodowego
1.1. Potrzeba profesjonalnej pomocy, usytuowanej blisko ucznia, zwiększającej trafność podejmowanych decyzji edukacyjnych i zawodowych, minimalizującej koszty psychiczne wynikające z niewłaściwych wyborów i koszty materialne związane z dojazdem do placówek specjalistycznych.
1.2. Zagwarantowanie systematycznego oddziaływania na uczniów w ramach planowych działań realizowanych metodami aktywnymi (warsztaty, zajęcia aktywizujące).
1.3. Udzielanie uczniom pomocy w wyborze i selekcji informacji dotyczących edukacji i rynku pracy, zgodnie z planowanym przez nich kierunkiem rozwoju zawodowego.
1.4. Obniżenie społecznych kosztów kształcenia dzięki poprawieniu trafności wyborów na kolejnych etapach edukacji.
1.5. Dostosowanie rozwiązań polskich do standardów krajów UE, w związku z zakładanym członkostwem Polski od 2004 roku.
2. Cele działania szkolnego doradcy zawodowego
2.1. Przygotowanie młodzieży do trafnego wyboru zawodu i drogi dalszego kształcenia oraz opracowania indywidualnego planu kariery edukacyjnej i zawodowej.
2.2. Przygotowanie ucznia do radzenia sobie w sytuacjach trudnych, takich jak:
· bezrobocie,
· problemy zdrowotne,
· adaptacja do nowych warunków pracy i mobilności zawodowej.
2.3. Przygotowanie ucznia do roli pracownika.
2.4. Przygotowanie rodziców do efektywnego wspierania dzieci w podejmowaniu przez nie decyzji edukacyjnych i zawodowych.
2.5. Pomoc nauczycielom w realizacji tematów związanych z wyborem zawodu w ramach lekcji przedmiotowych.
2.6. Wspieranie działań szkoły mających na celu optymalny rozwój edukacyjny i zawodowy ucznia.
3. Zadania szkolnego doradcy zawodowego
3.1st Systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów na informacje i pomoc w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej.
3.2nd Gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych dla danego poziomu i kierunku kształcenia.
3.3rd Wskazywanie osobom zainteresowanym (młodzieży, rodzicom, nauczycielom) źródeł dodatkowej, rzetelnej informacji na poziomie regionalnym, ogólnokrajowym, europejskim i światowym na temat:
· rynku pracy,
· trendów rozwojowych w świecie zawodów i zatrudnienia,
· możliwości wykorzystania posiadanych uzdolnień i talentów w różnych obszarach świata pracy,
· instytucji i organizacji wspierających funkcjonowanie osób niepełnosprawnych w życiu codziennym i zawodowym,
· alternatywnych możliwości kształcenia dla młodzieży z problemami emocjonalnymi i niedostosowaniem społecznym,
· programów edukacyjnych Unii Europejskiej,
· porównywalności dyplomów i certyfikatów zawodowych.
3.4th Udzielanie indywidualnych porad edukacyjnych i zawodowych uczniom i ich rodzicom.
3.5th Prowadzenie grupowych zajęć aktywizujących, przygotowujących uczniów do świadomego planowania kariery i podjęcia roli zawodowej.
3.6th Kierowanie, w sprawach trudnych, do specjalistów: doradców zawodowych w poradniach psychologiczno-pedagogicznych i urzędach pracy, lekarzy itp.
3.7th Koordynowanie działalności informacyjno – doradczej szkoły.
3.8th Wspieranie rodziców i nauczycieli w działaniach doradczych poprzez organizowanie spotkań szkoleniowo-informacyjnych, udostępnianie im informacji i materiałów do pracy z uczniami itp.
3.9th Współpraca z Radą Pedagogiczną w zakresie:
· tworzenia i zapewnienia ciągłości działań wewnątrzszkolnego systemu doradztwa, zgodnie ze statutem szkoły,
· realizacji zadań z zakresu przygotowania uczniów do wyboru drogi zawodowej, zawartych w programie wychowawczym szkoły.
3.10th Systematyczne podnoszenie własnych kwalifikacji.
3.11st Wzbogacanie warsztatu pracy o nowoczesne środki przekazu informacji (internet, CD, wideo itp.) oraz udostępnianie ich osobom zainteresowanym.
3.12nd Współpraca z instytucjami wspierającymi wewnątrzszkolny system doradztwa: kuratoria oświaty, centra informacji i planowania kariery zawodowej, poradnie psychologiczno – pedagogiczne, powiatowe urzędy pracy, wojewódzkie komendy OHP, zakłady doskonalenia zawodowego, izby rzemieślnicze i małej przedsiębiorczości, organizacje zrzeszające pracodawców itp.
4. Sylwetka szkolnego doradcy zawodowego
4.1st Status szkolnego doradcy zawodowego.
Etatowy pracownik szkoły z wydzielonym pensum godzin na realizację zadań.
4.2. Kwalifikacje szkolnego doradcy zawodowego.[4]
Szkolnym doradcą zawodowym może być osoba, która legitymuje się dyplomem ukończenia:
4.2.1. studiów magisterskich na kierunku (specjalności) zgodnym (lub zbliżonym)
...
man1957