• alkaloid pirydynowy zawarty w liściach tytoniu otrzymywany - Tytoń szlachetny ewentualnie z Nicotiana rustica L. z rodziny Psiankowatych
• Tytoń szlachetny jest to roślina uprawna będąca krzyżówką dwóch innych gatunków tytoniu
• Liście zawierają od 1 do 3% nikotyny
• Po wysuszeniu i fermentacji wykorzystuje się je do produkcji tytoniu, z którego wytwarza się papierosy i cygara, zaś po sproszkowaniu tabakę. Liście są stosowane również do wyrobu preparatów owadobójczych, kwasu nikotynowego i jego amidu
Historia
• tytoń pochodzi z obszaru Andów w Ameryce Południowej, uprawiany był w celach rytualnych przez Indian, którzy zwijali liście i wdychali ich dym, wierząc że to odstrasza złe moce
• dnia 11 października 1492, Krzysztof Kolumb wylądował ze swymi marynarzami na nieznanym lądzie, został zaproszony do domów Indian Arawaków i poczęstowany suszonymi liśćmi tytoniu. Niektórzy utrzymują jednak, iż to Chińczycy jako pierwsi znali i uprawiali tytoń i to jeszcze daleko przed odkryciem Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. Brak jednak potwierdzających ten fakt dowodów.
• Pierwotnie tytoń był palony w fajkach. Później bardziej popularne stało się palenie go w papierosach i cygarach. Pierwszym rodzajem papierosów był tytoń nabijany do wydrążonych lasek z trzciny lub kawałki liści tytoniowych zwijane w kukurydziane łuski lub inne "opakowania" z warzyw
· Palenie tytoniu pod postacią papierosów stało się bardzo rozpowszechnione w XVIII wieku
· pierwsza fabryka papierosów została założona w Hawanie na Kubie w 1853
Efekty farmakologiczne
· agonista receptorów nikotynowych neuronalnych NN –duża selektywność
· nie ulega szybkiemu rozkładowi , przedłuża się depolaryzacja, receptory stają się niewrażliwe na działanie acetylocholiny
· następuje krótkie pobudzenie zwojów, a następnie ich porażenie
· łatwo wchłania się przez drogi oddechowe, śluzówki i skórę
• małe dawki: działanie stymulujące zwiększone wydzielanie adrenaliny z nadnerczy , przyspiesza rytm serca, wzrasta ciśnienie krwi, dochodzi do rozszerzenia źrenic, zwiększa się zużycie tlenu przez , zwężenie naczyń wieńcowych
• większe dawki: zmiany percepcji, światłowstręt, zmęczenie, brak energii, ślinotok, wymioty, biegunkę.
Zatrucia ostre:
• przejściowy wzrost ciśnienia i nasilenie czynności oddechowej(pobudzenie chemoreceptorów zatoki szyjnej)
• następnie obniżenie ciśnienia i bezdech
• utrata przytomności
• drgawki
• zgon z powodu porażenia układu oddechowego i serca
• dawka śmiertelna 50 do 100 mg, u osób palących- większa(tolerancja)
Nikotyna nie ma znaczenia leczniczego, ale toksykologiczne (zatrucia przewlekłe)
Wywołuje uzależnienie typu psychofizycznego. Zależność typu psychicznego związana jest z nasileniem uwalniania dopaminy z neuronów układu mezolimbicznego, czyli aktywację ośrodków nagrody, co wywołuje efekt pozytywnego wzmocnienia. Może się tak dziać z powodu presynaptycznie zlokalizowanych receptorów nikotynowych, które uczestniczą w uwalnianiu wielu neuroprzekaźników i aktywacji systemów neuroprzekaźnikowych w tym dopaminergicznego. Ponadto składniki dymu tytoniowego mają właściwości blokowania monoaminooksydaz typu A i zwłaszcza typu B, co prowadzi dodatkowo do aktywacji układu dopaminergicznego
Zmiany receptorowe. W przypadku podania nikotyny miejsce fizjologicznego liganda, jakim jest acetylocholina, może zając cząsteczka nikotyny. Z braku systemu sprawnie rozkładającego nikotynę kanał pozostaje przez długi czas w stanie otwartym. Jednak po pewnym czasie dochodzi do jego zamknięcia i odczulenia. Przedłużona ekspozycja neuronu na nikotynę prowadzi do zwiększenia ilości receptorów, które wiążą coraz większą liczbę cząsteczek nikotyny. Przypuszcza się, że ten zaskakujący wzrost liczby kanałów nikotynowych wywołany jest adaptacjami zmianami mającymi na celu utrzymanie stałej liczby funkcjonalnych receptorów nikotynowych.
• nie ma działania rakotwórczego, posiadają je inne substancje zawarte w dymie papierosowym
• 3800 substancji chemicznych zawartych jest w dymie papierosowym, z tego ponad 40 to substancje rakotwórcze
W dymie tytoniowym występuje ok. 3-4 tys. składników, które powstają w wyniku pirolizy i destylacji tytoniu oraz bibułki papierosowej w wysokiej temperaturze (600-1000 st. C)
W fazie gazowej dymu tytoniowego występują m.in. toksyczne gazy: tlenek węgla, dwutlenek azotu, cyjanowodór, amoniak, formaldehyd, akroleina oraz lotne substancje rakotwórcze: chlorek winylu, uretan, hydrazyna, chinolina.
W fazie cząsteczkowej występują alkaloidy pochodne 3-pirydylu (nikotyna, konityna, anabazyna, nornikotyna), wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, w tym silnie rakotwórcze: benzo[a]piren, dibenzo[a,h]antracen, benzo[b]fluoranten, benzo[a]antracen, benzo[a,j]akrydyna, N-nitrozoaminy (nitrozodimetyloamina, nitrozodietyloamina, nitrozoetylometyloamina,, nitrozodietanoloamina, nitrozopirolidyna, nitrozomorfolina, nitrozonornikotyna), oraz aminy aromatyczne (anilina, toluidyna, 1- i 2-naftyloaminy, 4-aminobifenyl), metale ciężkie (nikiel, kadm, ołów, radioaktywny polon).
W zależności od stanu emocjonalnego palacza wywołuje ośrodkowe pobudzenie lub uspokojenie. Działanie pobudzające wiąże się z uwalnianiem w OUN amin katecholowych, działanie uspokajające związane jest z uwolnieniem serotoniny w mózgu.
Co grozi palaczowi:
Zwiększa częstość zachorowania na nowotwory: płuc, krtani, jamy ustnej, przełyku, żołądka, trzustki, nerek, szyjki macicy. Ocenia się, że przyczyną ok. 90% przypadków raka płuc i raka krtani jest palenie papierosów.
Ryzyko zachorowania na raka płuc zależy od: liczby papierosów wypalanych dziennie, zawartości związków smołowatych w tytoniu, długotrwałości palenia, wieku, w którym rozpoczęto palenie, oraz sposobu inhalacji. W przypadku raka krtani, jamy ustnej i przełyku obserwuje się synergizm między paleniem tytoniu a spożywaniem napojów alkoholowych.
Palenie tytoniu wywiera szkodliwy wpływ na układ krążenia, nasilając proces miażdżycowy. Co stanowi jeden z głównych czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca. Wyraźnie zwiększa zapadalność na chorobę wieńcową oraz częstość wystąpienia zawału serca. Palenie tytoniu jest także główną przyczyną zapalenia zakrzepowo-zrostowego naczyń krwionośnych kończyn dolnych (choroba Buergera). Zwiększa również ryzyko wystąpienia udaru mózgu.
Szkodliwość palenia tytoniu wiązana jest przede wszystkim z działaniem nikotyny i tlenku węgla. Nikotyna, przyspieszając czynność serca i zwiększając jego kurczliwość, zwiększa zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen. Jednak zwężenie naczyń wieńcowych przez nikotynę oraz związanie części hemoglobiny przez tlenek węgla utrudnia dostarczenie potrzebnej ilości tlenu do mięśnia sercowego.
Składniki dymu tytoniowego powodują również zaburzenia metabolizmu prostaglandyn, zwiększenie stężenia cholesterolu i lipoprotein o małej gęstości (LDL) w surowicy krwi. Zwiększają także przylepność trombocytów i krwinek białych do ścian naczyń włosowatych, ułatwiając powstanie zakrzepu przyściennego.
Palenie tytoniu wywiera także szkodliwy wpływ na układ oddechowy, znacznie zwiększając ryzyko zachorowania na przewlekły nieżyt oskrzeli oraz rozedmę płuc. U palaczy powszechnie występuje kaszel z odkrztuszaniem oraz duszność oddechowa. Objawy te spowodowane są ujemnym działaniem składników dymu tytoniowego na mechanizmy obronne układu oddechowego. W wyniku nadmiernego wydzielania śluzu przez komórki kubkowe oraz przez utratę rzęsek nabłonka migawkowego dochodzi do zakłócenia mechanizmu śluzowo-rzęskowego. Stan ten sprzyja rozwojowi przewlekłego zapalenia oskrzeli. Oddziaływanie dymu tytoniowego na makrofagi w pęcherzykach płucnych prowadzi do uwolnienia enzymów proteolitycznych, powodujących rozkład elastyny – białka sprężystego tkanki płucnej, a w konsekwencji do rozedmy płuc.
Układ pokarmowy. Palenie tytoniu wyraźnie zwiększa zapadalność na chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy. Powoduje również zaburzenia perystaltyki jelit.
Układ rozrodczy. Palenie tytoniu wpływa ujemnie na płodność. U mężczyzn powoduje zmniejszenie liczby plemników w nasieniu i zmniejsza stężenie testosteronu we krwi. U kobiet wywołuje zaburzenia owulacji oraz przyspieszenie wystąpienia menopauzy. Dym tytoniowy działa szkodliwie na zdrowie osób niepalących, przebywających w otoczeniu palaczy (palenie bierne).
Dym tytoniowy niekorzystnie wpływa na przebieg ciąży, zwiększając ryzyko poronień, martwych urodzeń, powikłań okołoporodowych oraz wad rozwojowych. Noworodki palaczek wyróżniają się zazwyczaj mniejszą masą i mniejszymi rozmiarami ciała. Dzieci palaczek w pierwszych latach życia częściej zapadają na choroby układu oddechowego, często bywają również opóźnione w rozwoju intelektualnym.
Według oceny WHO zwalczenie palenia tytoniu skuteczniej wpłynęłoby na przedłużenie życia i poprawienie stanu zdrowotnego ludności krajów uprzemysłowionych niż jakiekolwiek inne działanie w zakresie profilaktyki medycznej.
Leczenie nikotynizmu
A)Psychoterapia,
Terapia behawioralna. Rytuał trzymania czy zapalania papierosa wzmacnia uzależnienie i utrudniają jego zwalczenie. Obecnie zalecane metody terapii behawioralnej mają zwiększać motywację do rzucenia palenia oraz uczyć technik ułatwiających wytrwanie w abstynencji, np. samokontroli zachowań czy technik radzenia sobie z głodem nikotynowym.
Samokontrola Palacz sam kontroluje swój nałóg: wykorzystuje się tutaj m. in. różne zdarzenia związane z paleniem, np. jeśli ktoś zazwyczaj palił papierosa podczas picia kawy, powinien zmienić napój lub porę jego konsumpcji. Celem jest przerwanie jednego ogniwa nałogu.
Terapia grupowa Opiera się na elementach edukacji zdrowotnej oraz pracy w grupach terapeutycznych, które zapewniają wsparcie w przezwyciężaniu uzależnienia.
B)Leczenie farmakologiczne
1. Nikotynowa terapia zastępcza jest to metoda , która łagodzi objawy głodu nikotynowego poprzez podawanie niewielkich dawek nikotyny w innej niż papieros formie, wolnej od zawartych w dymie tytoniowych szkodliwych substancji. Proces leczenia w myśl tej terapii obejmuje dwa etapy. Najpierw, po całkowitym zaprzestaniu palenia, regularnie podawana jest nikotyna w postaci gumy do żucia, plastra lub inhalatora, co pozwala to zminimalizować objawy głodu nikotynowego. Gdy opanowane zostaje uzależnienie o charakterze psychicznym, stopniowo zmniejsza sie dawkę nikotyny, by łagodnie wyjść z uzależnienia fizycznego. Formy: pastylki do ssania, gumy, plastry transdermalne, inhalator
2. Amfebutamon (Bupropion)
Amfebutamon jest słabym lekiem przeciwdepresyjnym aktywującym głównie na przekaźnictwo dopaminergiczne. Hamuje wychwyt neuronalny dopaminy i noradrenaliny, przy czym aktywny metabolit amfebutamonu wykazuje większą selektywność wobec układu noradrenergicznego. Działania te mogą być, przynajmniej w dużej mierze, odpowiedzialne za działanie amfebutamonu w uzależnieniu od nikotyny (od tytoniu), chociaż pewne znaczenie może mieć też wpływ leku na receptory nikotynowe.
Niepożądane działania: bezsenność, bóle głowy, drżenie mięśniowe, suchość w jamie ustnej. Istnieje niepokojąca możliwość obniżenia progu drgawkowego, problem ten wymaga dalszych analiz.
3. Wareniklina
Działa na receptor nikotynowy α4β2 – jako częściowy agonista (związek wykazujący zarówno działanie agonistyczne, przy niższej od nikotyny skuteczności wewnętrznej, jak i antagonistyczne w obecności nikotyny). Jej związanie z tym receptorem wywołuje efekt wystarczający do osłabienia objawów głodu nikotynowego i objawów abstynencyjnych (działanie agonistyczne). Efektowi temu towarzyszy zmniejszenie „efektu nagrody” i „efektu wzmocnienia” powodowanych przez palenie, do której to blokady dochodzi wskutek zahamowania wiązania nikotyny przez receptory α4β2 (działanie antagonistyczne). Ryzyko wystąpienia depresji, myśli, prób samobójczych (obserwacja)
4. Cytyzyna
Alkaloid o działaniu zbliżonym do nikotyny, pobudza OUN szczególnie ośrodki oddechowy i naczynioruchowy. Wiąże się z receptorami nikotynowymi, zmniejsza zapotrzebowanie na nikotynę, zapobiega występowaniu objawów głodu nikotynowego.
Leczenie skojarzone
Nie podlega wątpliwości, że sama nikotynowa terapia zastępcza przyniosła dotychczas raczej skromne wyniki. Podobne wątpliwości budzi skuteczność pojedynczo podawanych leków nie-nikotynowych (dotyczy to chyba także najlepszego z nich, amfebutamonu). Jedną z częściej zalecanych obecnie terapii, obok
podawania amfebutamonu jest, więc łączenie mekamylaminy z nikotyną. Prowadzone są też próby łączenia plastrów nikotynowych czy nikotynowo-mekamylaminowych
łącznie z dekstrozą.
Próby wprowadzenia innych leków:
• Leki przeciwdepresyjne
Znanych jest wiele informacji, które dowodzą istnienia powiązania miedzy depresją i nadużywaniem środków uzależniających, w tym tytoniu. Nałóg ten uznać można za formę „samoleczenia” i kompensowania zaburzeń nastroju przez pobieranie środka uwalniającego dopaminę i stymulującego neurony związane z systemem nagrody. Znane są badania wskazujące, że ok. 60% osób palących miało w przeszłości epizody depresji. Osoby takie trudniej porzucają palenie niż osoby bez przeszłości depresyjnej. Próby stosowania leków przeciwdepresyjnych w terapii przeciwnikotynowej wydawały się zatem uzasadnione.
Dobre wyniki uzyskano z nortriptyliną, lekiem hamującym preferencyjnie wychwyt doneuronalny noradrenaliny. Nortriptylina jest drugorzędową aminą (metabolitem amitriptyliny), poza blokowaniem transportera dla noradrenaliny wpływa także (słabiej) na wychwyt neuronalny serotoniny.
Największe nadzieje w leczeniu uzależnienia od nikotyny budzi amfebutamon.
• Leki przeciwlękowe (anksjolityczne)
Jeśli przynajmniej u części palaczy palenie tytoniu może redukować napięcie i lęk, próby zastosowania w leczeniu odwykowym leków anksjolitycznych wydają się uzasadnione. Liczne próby laboratoryjne przeprowadzane na zwierzętach wykazują, że nikotyna i różni agoniści receptorów nikotynowych wywierają u zwierząt działanie przeciwlękowe. Skuteczność: niewielka. Nie można jednak wykluczyć pewnej skuteczności leków przeciwlękowych u podgrupy palaczy z wysokim poziomem lęku.
• Klonidyna
Klonidyna, znany lek hipotensyjny, był pierwszym nie-nikotynowym środkiem zastosowanym w leczeniu uzależnienia od nikotyny. Mechanizm jej działania w tym typie uzależnienia pozostaje niejasny, wydaje się, że może łagodzić zarówno głód nikotynowy, jak i objawy abstynencji, które zmuszają wielu uzależnionych do nawrotu nałogu. Klonidyna zmniejsza nadmierne pobudzenie neuronów, szczególnie noradrenergicznych struktury jądra miejsca sinawego, które występuje w zespole abstynencyjnym i może być odpowiedzialne za wiele jego objawów. Objawy niepożądane: hipotensja, działania ośrodkowe: nadmierna senność, uczucie znużenia i zmęczenia, suchość jamy ustnej.
• Antagoniści receptorów opioidowych
W uzależniającym działaniu nikotyny, szczególnie w aspekcie oddziaływania na funkcje układu nagrody, istotną rolę mogą odrywać receptory opioidowe. Objawy niepożądane: ...
niach_niach1