Bibliografia:1. Stefan Opara„Podstawy filozofii”Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn 19992.Władysław Tatarkiewicz„Historia filozofii” tom IIIPaństwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990
Aksjologia (gr. aksios-godny, cenny i logos-nauka, słowo) dział filozofii badający wartości, ich źródła, istotę, sposób istnienia, naturę.Termin „aksjologia” wprowadzili w XX w. Paul Lapie (1869-1927 ) i Nicolai Hartmann (1882-1950). Podstawowym pojęciem aksjologii jest pojęcie wartości. Wartość określa się między innymi:jako to, co być powinno;jako to, co daje przyjemność, satysfakcję, zadowolenie;jako to, co szczególnie cenne;jako przedmiot dążenia, pożądania, cel;jako to, co zaspokaja czyjeś zainteresowania, potrzeby.Wartość można podzielić na :wartości dodatnie – jeżeli dana rzecz jest traktowana pozytywniewartości ujemne – jeżeli mówimy o danej rzeczy negatywniewartości względne – jeżeli dana rzecz jest oceniana pod jakimś względem np. wartości względne można podzielić na :wartości utylitarne – ze względu na użyteczność rzeczy;wartości instrumentalne – ze względu na to, że dana rzecz jest środkiem prowadzącym do celu;wartości przyjemnościowe (hedonistyczne) – ze względu na to, że dostarczają przyjemności;Jeżeli danej rzeczy przypisujemy doskonałość, wartość nazywamy wówczas :absolutnąbezwzględnąBiorąc pod uwagę dziedzinę, wyróżniamy następujące wartości :etyczneestetycznereligijnepoznawczeogólno kulturowePODSTAWOWE ZAGADNIENIA AKSJOLOGII :Zagadnienia najczęściej poruszane w ramach aksjologii:interpretacja istnienia wartościsposób istnienia wartości stosunek wartości do bytupoznawcze ujmowanie wartości Osobną grupę zagadnień aksjologicznych stanowią:klasyfikacja, typologia i hierarchizacja wartości;kryteria i zasady podziału wartościtzw. wartość najwyższa, która sprowadza się do pytania o to, którą z wartości w odniesieniu do jednej, jak też różnych dziedzin, uznać za najwyższą;znaczenie wartości w życiu człowieka i w kulturze.GŁÓWNE STANOWISKA W KWESTII WARTOŚCI W FILOZOFII WSPÓŁCZESNEJDo najbardziej spornych stanowisk w aksjologii zaliczyć należy zagadnienie stosunku wartości do bytu, w obrębie którego powstały dwa przeciwstawne stanowiska: obiektywizm i subiektywizm aksjologiczny.Obiektywizm aksjologiczny - jest to stanowisko, zgodnie z którym wartości (etyczne i estetyczne ) istnieją niezależnie od odbierającej je świadomości. Wartości przysługują przedmiotom jako ich własne (nie nabyte) kwalifikacje lub jako własności nierelacjonalne.Subiektywizm aksjologiczny - oznacza stanowisko uzależniające sądy o wartościach (moralnych i estetycznych ) od osobistych przeżyć, wrażeń, reakcji emocjonalnych. Subiektywizm głosi, że oceny wyrażają indywidualne lub zbiorowe doznania bądź dyspozycje do tych doznań, są więc zdaniami psychologicznymi, które sprawdzić można jedynie drogą introspekcji lub ankiet. Według subiektywizmu aksjologicznego, w zdaniach wyrażone są emocje, wzruszenia (subiektywizm emocjonalny), doznania popędowe (subiektywizm woluntarystyczny) bądź przeżycia poznawcze (subiektywizm intelektualistyczny).Do stanowisk aksjologicznych zaliczyć należy zagadnienie poznawczego ujmowania wartości, do którego zalicza się absolutyzm aksjologiczny i relatywizm aksjologiczny.Absolutyzm aksjologiczny – jest to stanowisko przyjmujące, że wartości takie jak prawda, dobro, piękno stanowią odrębną rzeczywistość, niezależną od subiektywnych nastawień jednostek, interesów grup społecznych, procesów historycznych; są one stałe i niezmienne.Relatywizm aksjologiczny – głosi, że wszelkie wartości mają charakter zmienny, względny tzn. są one wartościami tylko dla kogoś lub ze względu na coś. To, co jest wartością (wartościowe) dla mnie nie musi być takie dla innej osoby, to, co uznajemy za wartościowe w danej sytuacji, nie musi być takie w innej itp.W RAMACH AKSJOLOGII ROZWINĘŁA SIĘ ETYKA I ESTETYKA.ETYKA (gr ethikos-zwyczajny, obyczajny) to nauka o moralności lub teoria moralności. Mówi się często „moralność” zamiast „etyka”. W nauce jednak odróżniamy „moralność” od „etyki”. Moralność obejmuje decyzje i czyny człowieka, etyka zaś jest teoretyczną refleksją nad tak pojętą moralnością, jest nauką o moralności, moralność jest natomiast przedmiotem etyki. Etyka próbuje wyjaśnić czym jest dobro moralne, w szczególności tzw. dobro najwyższe, sumienie, odpowiedzialność, powinność moralna. Etyka od najdawniejszych czasów starała się również odpowiedzieć na pytanie : jak żyć jaki jest cel, sens i wartość życia, czym jest szczęście i jak je osiągnąć.W zależności od sposobu podejścia do badanego przedmiotu etykę można podzielić na trzy działy: etykę opisową;etykę normatywną;metaetykę;Estetyka ( gr. aisthetike do aisthesis – wrażenie zmysłowe) to teoria piękna, nauka o pięknie, o tym co piękne oraz o ujmowaniu i ocenianiu różnych rzeczy z punktu widzenia piękna. Problematykę estetyki grupuje się w następujące działy:teoria wartości estetycznych – zajmuje się różnymi postaciami i odmianami piękna, a także bada różne sposoby ich istnienia;teoria dzieł sztuki – dotyczy przedmiotów, które ucieleśniają piękno. Bada sposób istnienia dzieł sztuki, sposób i warunki realizacji funkcji estetycznej, tworzy ich typologię;teoria piękna natury- rozważa istnienie i swoistość piękna pozaartystycznegoteoria przeżycia estetycznego i oceny estetycznej – problematykę tego działu estetyki rozważa się w powiązaniu z innymi naukami. Na terenie np. psychologii bada się reakcje ludzi na piękno, na terenie socjologii – opinie estetyczne wygłaszane przez ludzi, na terenie filozofii człowieka – rolę piękna w ludzkim życiu, w obrębie teorii poznania – naturę kontaktu człowieka z pięknem;teoria twórczości artystycznej – obejmuje problematykę struktury i odmian procesu twórczego, bada źródła twórczości artystycznej i osobowości artystycznej;estetyka życia i działania;pedagogika i dydaktyka estetyczna – zajmuje się wychowaniem do piękna i sztuki i wychowaniem przez piękno i sztukę.
PODSTAWY FILOZOFII, pod red. Stefana Opary, Andrzeja Kucnera, Beaty Zielewskiej, Wyd. UWM, Olsztyn 2003.
Przedmowa do I wydaniaPrzedmowa do II wydania
1.1. Osobliwości filozofii1.2. Trzy obszary badań filozoficznych1.3. Zróżnicowanie zasad w ontologii, gnoseologii i antropologii filozoficznej1.4. Główne formy twórczości filozoficznej1.5. Pożytki z filozofiiLiteratura polecanaPytania repetycyjne
2. Zagadnienia antropologii filozoficznej (Beata Zielewska)
2.1. Spór psychofizyczny 2.2. Atrybuty człowieka 2.3. Spór o pozycję człowieka w świecie 2.4. Człowiek w refleksji współczesnych filozofów Literatura polecana Pytania repetycyjne
3. Przedmiot, źródła i drogi poznania (Andrzej Kucner)
3.1. Poznanie. Relacja poznawcza 3.2. Spór o relacje między przedmiotem a podmiotem poznania 3.3. Spór o przedmiot poznania w ujęciu prezentacjonizmu i reprezentacjonizmu 3.4. Spór o pochodzenie wiedzy (źródła poznania) 3.5. Spór o metody zdobywania wiedzy Literatura polecana Pytania repetycyjne
4. Uwarunkowania i granice poznania (Andrzej Kucner)
4.1. Sceptycyzm klasyczny 4.2. Sceptycyzm metodologiczny 4.3. Teoria złudzeń umysłu F. Bacona 4.4. Agnostycyzm Literatura polecana Pytania repetycyjne
5. Rola języka w poznaniu (Elżbieta Marczak-Gąsiorowska)
5.1. Słowo jako znak 5.2. Stosunki semantyczne: wyrażanie, oznaczanie, znaczenie 5.3. Język jako system znaków. Język a metajęzyk 5.4. Dyrektywy językowe 5.5. Role semiotyczne wypowiedzi Literatura polecana Pytania repetycyjne
6. Wiedza, jej rodzaje i właściwości (Andrzej Kucner)
6.1. Historyczne odmiany wiedzy 6.2. Współczesne koncepcje wiedzy 6.3. Składniki, kryteria i klasyfikacje wiedzy Literatura polecana Pytania repetycyjne
7. Teorie prawdy (Andrzej Kucner)
7.1. Klasyczna (korespondencyjna) koncepcja prawdy 7.2. Ewidencyjna koncepcja prawdy 7.3. Koncepcja zgody powszechnej (konsensusu) 7.4. Koncepcja koherencyjna 7.5. Koncepcja pragmatyczna Literatura polecana Pytania repetycyjne
8. Podstawowe pojęcia ontologii (Andrzej Kucner)
8.1. Kategorie 8.2. Rzeczywistość 8.3. Przedmiot 8.4. Rzecz 8.5. Byt 8.6. Substancja 8.7. Istota i istnienie 8.8. Materia 8.9. Idee 8.10. Bóg, Duch, Absolut 8.11. Świadomość Literatura polecana Pytania repetycyjne
9. Problem genezy, struktury i natury bytu (Andrzej Kucner)
9.1. Pochodzenie bytu 9.2. Struktura bytu 9.3. Natura bytu 9.4. Zagadnienie Boga w filozofii Literatura polecana Pytania repetycyjne
10. Problematyka zmiany w ontologii (Beata Zielewska)
10.1. Statyczna i dynamiczna koncepcja bytu 10.2. Dialektyka i ewolucjonizm 10.3. Determinizm 10.4. Indeterminizm 10.5. Finalizm 10.6. Fatalizm 10.7. Determinizm a wolność Literatura polecana Pytania repetycyjne
11. Aksjologia (Ewa Starzyńska-Kościuszko)
11.1. Pojęcie i rodzaje wartości11.2. Podstawowe zagadnienia aksjologii. Główne stanowiska w kwestii wartości w filozofii współczesnej Literatura polecanaPytania repetycyjne
12. Etyka – główne problemy, zagadnienia i kierunki (Ewa Starzyńska-Kościuszko)
12.1. Etyka opisowa (etologia) 12.2. Etyka normatywna 12.3. Wybrane kierunki współczesnej etyki normatywnej 12.4. Metaetyka 12.5. System etyczny i funkcje etyki Literatura polecana Pytania repetycyjne
13. Zagadnienia estetyki. Pojęcie piękna (Ewa Starzyńska-Kościuszko)
Literatura polecana Pytania repetycyjne
14. Filozofia nauki (Józef Dębowski)
14.1. Miejsce filozofii nauki pośród innych metanauk 14.2. Koncepcje filozofii nauki, czyli o różnych sposobach jej pojmowania 14.3. Problematyka filozofii nauki i główne kierunki jej poszukiwań ...
sabina1110