Terapia uzależnienia poprzez podawanie substytutów substancji psychoaktywnej, od której uzależniony jest pacjent. W stosunku do substancji zastępczej występuje uzależnienie krzyżowe i tolerancja krzyżowa. Celem takiej terapii jest całkowite wyeliminowanie konkretnej substancji lub zmniejszenie szkód związanych z jej używaniem. Przykładem może być terapia metadonowa uzależnionych od heroiny, która zapobiega m.in. dożylnemu podawaniu narkotyku, lub stosowanie nikotynowej gumy do żucia przez palaczy.Terapia taka może trwać od kilku tygodniu nawet do kilkudziesięciu lat.W obrębie psychoterapii bezpośredniej wyróżnia się formę psychoterapii aktywnej i podtrzymującej. Stosuje się ją w celu podtrzymania wiary w siebie, wzbudzania optymizmu najczęściej u osób z lżejszym stopniem zaburzeń emocjonalnych. Metoda ta ma na celu zmniejszenie przygnębienia związanego z trudną sytuacją osoby niepełnosprawnej. Psychoterapia podtrzymująca jest powierzchowna i ma charakter pomocniczy bez dokonywania głębszej analizy. Dlatego stosując tę formę terapii psychoterapeuta nie koryguje błędnych postaw ani przekonań pacjenta i nie stara się również usunąć objawów.Psychoterapia podtrzymująca jest bezpośrednią formą współpracy z pacjentem. Polega na wspieraniu i utrzymywaniu cech, których nie należy u niego zmieniać. Pozwala się pacjentowi na swobodne kojarzenie, które pomaga mu w samodzielnym wytwarzaniu nowych reakcji werbalnych. Powoduje to u niego zwiększenie pewności siebie. Przez kilkukrotne powtarzanie, niektórych stwierdzeń wzmacnia się pewne cechy psychiki, nawet, gdy nie powie się mu nic nowego. Pacjent opowiada o wielu problemach – niektóre z nich wydadzą się terapeucie ważniejsze niż inne. Terapeuta powinien zwracać uwagę na sprawy, istotne, a świadomie lekceważyć te, które ocenia jako mniej istotne by właściwie ukierunkować myślenie pacjenta. Ponieważ uwaga terapeuty jest silną nagrodą, to każda myśl pacjenta, którą terapeuta wybrał jako godną uwagi, prawdopodobnie zostanie wzmocniona w powiązaniu z towarzyszącymi jej sygnałami. Ponowne wystąpienie tych myśli jest bardziej prawdopodobne niż myśli, które zostały zlekceważone.
Istnieje wiele różnych sposobów podtrzymywania cech godnych pozostawienia. Terapeuta może zwrócić uwagę na pewne zdania wypowiedziane przez pacjenta i nagrodzić je. Przy niektórych zdaniach może mówić „ aha”, „tak”, a przy innych nie mówi nic. Może uwzględniać pewne sprawy w podsumowaniu wypowiedzi pacjenta, którego dokonuje rzekomo po to, aby wyjaśnić daną sprawę samemu sobie, a w rzeczywistości po to, aby wyjaśnić ją pacjentowi. Natomiast inne kwestie może wyłączyć z takiego podsumowania i w ten sposób pomijać je. Terapeuta w pewnych przypadkach może powtarzać to, co powiedział pacjent, zaś w innych nie. Takie selektywne interweniowanie pomaga pacjentowi uporządkować jego pomieszane emocje i wprowadzić ład w jego życie psychiczne. Taka psychoterapia podtrzymuje większość mocnych cech pacjenta, bez ingerencji w jego zaburzone procesy. Terapeuta powinien zawrzeć z pacjentem silną więź i zrozumienie. Powinien właściwie kierować rozmową i uważnie wsłuchiwać się w słowa, musi też stworzyć odpowiedni nastrój. Psychoterapię podtrzymującą wykorzystuje się wobec osób głęboko przygnębionych, lękowych, którym zagraża kalectwo lub też nawet śmierć.
Leksykon terminów. Alkohol i narkotyki (1997). Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.
mikimartin21