Scenariusz apelu z okazji rocznicy Konstytucji 3 Maja
Narrator
Pragnę powitać wszystkich zebranych na dzisiejszym apelu. Wkrótce będziemy obchodzić kolejną, już 217, rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Spotkaliśmy się tu, żeby przypomnieć sobie jak doszło do tego wielkiego wydarzenia.
Całość baczność! Wprowadzić sztandar szkoły!
Spocznij!
Całość baczność! Do hymnu państwowego!
Pieśń: Hymn Państwowy (chór).
Rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja obchodzili polscy patrioci uroczyście już podczas rozbiorów, pomimo represji i sprzeciwu zaborców. Szczególnie doniosłe uroczystości odbywały się pod koniec XIX wieku w Galicji, gdzie Polacy posiadali szeroką autonomię. Wielkim świętem państwowym, rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja była w okresie międzywojennym. Po II wojnie światowej, w nowej rzeczywistości politycznej i ustrojowej, zaprzestano obchodzenia tej rocznicy.
Dopiero 6 kwietnia 1990 roku Sejm Rzeczpospolitej Polskiej zdecydował przywrócić jako święto państwowe dzień 3 Maja czyli rocznicę uchwalenia pierwszej polskiej Konstytucji z 1791roku.
J.S.Bach - Aria z III suity orkiestrowej D - dur
Recytator
Opowiedz nam, moja Ojczyzno,
jak matka dzieciom ciekawym,
o latach znaczonych blizną,
na wiekach chwały i sławy!
Wytłumacz nam, tak jak umiesz,
skąd czerwień i biel sztandarów,
niech ludzie żyją tu w dumie,
że taki wydał ich naród!
A jeśli wielka historia
i dla nas ma trochę miejsca,
bądź z wiernych mi najwierniejsza
i mnie weź sobie do serca!
Polska w XVIII wieku pogrążyła się w chaosie wskutek samowoli magnatów i nieudolnych rządów dynastii saskiej. Coraz częściej w wewnętrzne sprawy Rzeczpospolitej mieszały się państwa ościenne.
Po pierwszym rozbiorze Polski dążenie do reform stawało się coraz silniejsze, zaczęło ogarniać znaczne kręgi społeczeństwa szlacheckiego. Obóz propagujący reformy, zwany patriotycznym, dążył do przeprowadzenia pewnych reform ustrojowych, zniesienia kurateli caratu, poprawy stanu obronności państwa drogą powiększenia armii. Przeciwny tym zamierzeniom obóz opozycji magnackiej był wrogi wszelkim reformom i zamierzał nadal opierać się na protekcji rosyjskiej. Król i stronnictwo dworskie dążyło do wzmocnienia władzy królewskiej i powiększenia sił zbrojnych, ale w oparciu o carat.
Walka pomiędzy tymi stronnictwami miała się rozegrać na Sejmie, który rozpoczął obrady w 1788 roku.
RecytatorL. van Beethoven - Allegretto z Symfonii nr 7, A - dur, op. 92 Jego Królewska Mość Król Prus i Jej Cesarska Mość Imperatorowa Rosyjska zobowiązują się wspólnie zapobiegać i unicestwiać wszelkimi dostępnymi środkami jakiekolwiek zamiary i projekty zmierzające do naprawy ustroju Rzeczpospolitej, likwidacji liberum veto i wolnej elekcji. W razie konieczności Król Prus Fryderyk II i Imperatorowa Rosyjska Katarzyna II zobowiązują się użyć siły zbrojnej, by nie dopuścić do zmiany dotychczasowego ustroju Polski i jej praw kardynalnych. Recytator
Witaj, wolności aniele,Nad martwym wzniesiony światem!Oto w Ojczyzny kościeleOłtarze wieńczone kwiatemI wonne kadzidła!Patrz! Tu świat nowy - nowe w ludziach życie.Spojrzał - i w niebios błękicieMalowne pióry złotemiRoztacza nad Polską skrzydła;I słucha hymnów tej ziemi.Recytator R. Schumann - Marzenie ze" Scen dziecięcych" op. 15, nr 7Do kraju tego, gdzie kruszynę chlebaPodnoszą z ziemi przez uszanowanieDla darów Nieba...Tęskno mi, Panie...Do kraju tego, gdzie winą jest dużąPopsować gniazdo na gruszy bocianie,Bo wszystkim służą...Tęskno mi, Panie...Do kraju tego, gdzie pierwsze ukłonySą - jak odwieczne Chrystusa wyznanie:"Bądź pochwalony!"Tęskno mi, Panie...Tęskno mi jeszcze i do rzeczy innej,Której już nie wiem, gdzie leży mieszkanie,Równie niewinnej...Tęskno mi, Panie...NarratorTymczasem Polacy zadali cios śmiertelny planom monarchii pruskiej i rosyjskiej, wprowadzając dziedziczność tronu i konstytucję lepszą od angielskiej - Majową konstytucję.
Jest rok 1791. Wielkie dni przeżywa Warszawa. Oto już czwarty rok obraduje w stolicy sejm, zwany Sejmem Czteroletnim lub Wielkim. Toczy się zacięta walka o losy Polski.
Projekt reform ustrojowych powstaje powoli wobec oporu znacznej części posłów. Wielką rolę odgrywa grupa zwolenników reform skupionych wokół Hugo Kołłątaja, nazwana później Kuźnicą Kołłątajowską. Do tego zacnego grona należeli również: Stanisław Staszic, Ignacy Potocki, Stanisław Małachowski , i inni. Byli to ludzie mądrzy, kochający ojczyznę, którzy chcieli zmienić dawne, niesprawiedliwe i złe prawa, które prowadziły Polskę do zguby.
Pieśń : Gaude Mater Polonia.
Narrator:
W szczelnie wypełnionej sali poselskiej Zamku Królewskiego rozpoczęły się obrady. Marszałek Stanisław Małachowski wzruszonym głosem otworzył posiedzenie Sejmu, który miał zatwierdzić nowe prawa, nową konstytucję dla Polski.
Prace Sejmu Czteroletniego uwieńczyło uchwalenie nowej Konstytucji w dniu 3 maja 1791 roku. Była pierwszą w Europie a drugą na świecie po Stanach Zjednoczonych ustawą zasadniczą, to znaczy regulującą podstawowe problemy społeczno-polityczne, prawa i obowiązki mieszkańców państwa oraz zasady organizacji jego władz. Postanowienia Konstytucji były rewolucyjne, ostrożne - doniosłe na miarę epoki.
Konstytucja składała się z 11 rozdziałów:
I. Religia Panująca .
II. Szlachta Ziemianie.
III. Miasta i Mieszczanie.
IV. Chłopi i Włościanie
V. Rząd, czyli oznaczenie Władz Publicznych.
VI. Sejm, czyli Władza Prawodawcza.
VII. Król, Władza Wykonawcza.
VIII. Władza Sądownicza.
IX. Regencja.
X. Edukacja Dzieci Królewskich.
XI. Siła Zbrojna Narodowa.
W Konstytucji zakreślono ramy nowego państwa – monarchii konstytucyjnej i parlamentarnej:
- zniesiono wolną elekcję i liberum veto,
- zlikwidowano odrębność Korony i Litwy,
- Rząd organem władzy wykonawczej,
- powołanie Straży Praw z królem na czele,
- Sejm –parlament organem władzy ustawodawczej,
- zwiększenie liczby wojska ,
- zreformowanie sądownictwa,
- uprawnienia dla mieszczan i chłopów.
Społeczeństwo Warszawy z ogromną radością przyjęło nowy akt prawny, wiwatując na Placu Zamkowym na cześć twórców Konstytucji: króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, Hugo Kołłątaja , Ignacego Potockiego i Stanisława Małachowskiego.
Recytator W imię Boga, w Trójcy Świętej Jedynego. Stanisław August z Bożej łaski i woli narodu Król Polski uznając, że los nas wszystkich od udoskonalenia konstytucji narodowej zawisł, poznawszy zadawnione rządu naszego wady, ceniąc niepodległość zewnętrzną i wolność wewnętrzną narodu niniejszą konstytucję uchwalamy. Wszelka władza społeczności ludzkiej swój początek bierze z woli narodu, dlatego ustanawiamy trzy władze narodu polskiego: władza prawodawcza w sejmie zgromadzona, władza wykonawcza w królu i straży i władza sądownicza w sądach sprawowana będzie. Wszystko i wszędzie większością głosów decydowane być powinno, przeto liberum veto i konfederacje wszelkiego gatunku na zawsze znosimy. Tron polski dziedzicznym mieć na zawsze chcemy i stanowimy. Dynastia przyszłych królów polskich zacznie się na osobie Fryderyka Augusta, dzisiejszego elektora saskiego, którego sukcesorem tronu polskiego obwieszczamy. Po wsze czasy najstarszy syn króla panującego po ojcu na tron następować ma. Każdy król wstępując na tron, wykona przysięgę Bogu i Narodowi, na zachowanie konstytucji niniejszej.Wszyscy recytatorzy chórem :Zgoda Sejmu to sprawiła,Że nam wolność przywróciła.Wiwat, krzyczcie wszystkie stany,Niechaj żyje król kochany.Taka jest narodu wola:Za twych braci i za królaObywatel każdy, wszędzie,Życie swoje łożyć będzie.Wiwat sejm i naród cały!Dziś nam nieba żywot dały.Wiwat krzyczcie wszystkie stany,Niechaj żyje król kochany !Pieśń : Witaj Majowa Jutrzenko.
Narrator :Tymczasem knujący zemstę umysł cesarzowej nie spuszczał z oka nieszczęsnej Polski, która próbowała stanąć o własnych siłach. Katarzyna rzuciła potajemnie sidła, aby w nie odwiecznych wrogów Polski uplątać, przyjaciół zaś jednego po drugim odciągnąć potrafiła. O Turkach już i mowy nie było. Króla szwedzkiego zjednała sobie najzupełniej. Prusy nie oparły się przynęcie, jaką im ona od strony wschodniej rzuciła. Anglię tak umiała złowić na wędkę różnych obietnic handlowych, że ta nie stawiała jej żadnej w Polsce przeszkody. Mogła tedy do woli użyć oręża, który osamotnionej Polsce śmiertelny cios miał zadać.
Recytator "Święta miłości kochanej ojczyzny..." (podkład muzyczny)Święta miłości kochanej ojczyzny,Czują cię tylko umysły poczciwe !Dla ciebie zjadłe smakują trucizny,Dla ciebie więzy, pęta niezelżywe.Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny,Gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe,Byle cię można wspomóc, byle wspierać,Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać.Narrator:18 maja 1792 roku wojska rosyjskie przekroczyły granice Korony i Litwy. Pomimo stawienia oporu wojskom carskim pod Zieleńcami i Dubienką, nastąpił ogólny odwrót wojsk polsko - rosyjskich w stronę Wisły. Król jednak, od początku traktował wojnę jako demonstrację wojskową i 24 lipca przystąpił do konfederacji targowickiej oraz nakazał zaprzestania działań wojennych.Konsekwencją przegranej Polaków był II rozbiór Polski w 1793 roku, a następnie w 1795 roku III rozbiór, który zlikwidował niepodległe państwo polskie na 123 lata!F. Chopin - Etiuda nr 12, c - moll, op. 10, "Rewolucyjna"
Konstytucja 3 Maja obowiązywała czternaście miesięcy. Targowiczanie przy pomocy Rosji doprowadzili do wojny, w wyniku której w 1793 roku nastąpił II rozbiór Polski. W 1795 roku nastąpił III rozbiór Polski.
RecytatorOj, TargowiczanieDobrze się nazwali!Jak Judasza, za srebrniki,Polskę stargowali!Stargowali PolskęI tę wolność bratnią!Zagasili nad OjczyznąGwiazdę jej ostatnią!Zagasili blaskiW tej polskiej koronie,Podeptali orły białe,I Litwy pogonie!
W tej smutnej i tragicznej historii rozbiorowej są dla Polaków chwile chwały, nieugiętości ducha i wielkiej walki o honor ojczyzny. O swoją wolność i prawa musieli walczyć Polacy jeszcze przez wiele lat. Konstytucja 3 Maja stała się symbolem wewnętrznych sił narodu, zdolnego do politycznego odrodzenia się .
Pieśń: Rota.
RecytatorPolsko! Lecz ciebie błyskotkami łudzą;Pawiem narodów byłaś i papugą,A teraz jesteś służebnicą cudzą.Choć wiem, że słowa te nie zdarzą długoW sercu - gdzie nie trwa myśl nawet godziny,Mówię- bom smutny - i sam pełen winy.Recytator
F. Liszt - "Pocieszenie" (Consolation)Nauczmy się na pamięć tego kraju,litera po literze, dzień po dniu,co oczy po horyzont ogarniają,co zdarzyć się nam może tylko tu,w złocistym lipcu czy zielonym maju,od wschodu słońca aż po nocy cień.Nauczmy się na pamięć tego kraju,jedynego w całym świeciejak własny dzień...RecytatorO! Raz ostatni patrzę na tę ziemię,Kędy od wieków chodzi moje plemięWe krwi a słońcu. Oczy we łzach mokną...Szkoda mi Polski! - Odsłońcie to okno...Niech na nią patrzę, choć ją pożegnałem...O! Raz ostatni tę ziemię widziałem!Ranek pogodny - z doliny mgły wstają,Kościelne dzwony nowy dzień witają -Chórami ptactwa tam dzwoni dąbrowa...Ojczyzno moja, bądź zdrowa!● bicie dzwonów
Podczas wypowiadania ostatniej kwestii ( recytator nr X ) król wstaje, składa berło i koronę na stoliku znajdującym się obok "tronu", zdmuchuje palące się świece w lichtarzu i przyłącza się do grupy uczniów.W tym samym czasie trzech recytatorów niesie na środek sceny mapę konturową Rzeczpospolitej, ustawia ją pionowo w stronę widowni i energicznym gestem rozrywają na trzy części. "Porwane kawałki Polski" gniotą w dłoniach, rzucają na ziemię i przydeptują.
Kończąc zastanówmy się co dla młodego pokolenia oznaczają słowa : BÓG, HONOR, OJCZYZNA.
Żyjąc w zawrotnym tempie, negujemy wszelkie wartości, odrzucamy wszelkie formy czczenia przeszłości, wysuwając na plan pierwszy życie teraźniejszością. Buntujemy się przeciwko górnolotnym słowom.
Nudzą nas uroczystości, apele, rocznice i święta. Jednak naród, który nie zna swojej przeszłości, umiera i nie buduje przyszłości.
Czy możemy lekceważyć te wielkie słowa lub wymazać je z naszej świadomości?
Każdy z nas ma prawo do własnych sądów i przekonań, ale żeby być w pełni wolnym, trzeba znać i rozumieć prawa oraz zasady wolności.
Całość, baczność! Do hymnu szkoły!
Spocznij! Po hymnie.
Baczność! Wyprowadzić sztandar!
Dziękujemy zebranym za udział w naszej uroczystości.
niucha1111