137.BUDOWA I ZNACZENIE OPON MÓZGOWIA I RDZENIA KRĘGOWEGO.
MÓZGOWIE: otaczają go trzy opony: opona zewnętrzna (twarda), środkowa (pajęczynówka), wewnętrzna (miękka).
1. OPONA TWARDA: jest błoną włóknistą. Stanowi również okostną jamy czaszki. Od pajęczynówki oddzielona jest jama podtwardówkową. Ma kształt długiego worka, zbudowanego ze zbitej tkanki łącznej. Rozpoczyna się w otworze wielkim kości potylicznej gdzie przechodzi w oponę twardą mózgowia. Kończy się na poziomie II kręgu krzyżowego. Opona twarda wysyła do każdego z otworów międzykręgowych wypustkę otaczającą oba korzenie nerwu rdzeniowego wraz ze zwojem nerwowym. Między wcięciem opony twardej a ściana kanału kręgowego istnieje jama nadtwardówkowa, która jest ważnym czynnikiem chroniącym rdzeń kręgowy przed uciskiem. Opona twarda unerwiona jest przez gałęzie oponowe nerwów rdzeniowych. Składa się z dwóch blaszek zewnętrzne (okostnej) i wewnętrznej. Warstwa okostna zrasta się mocno z podstawą czaszki, a warstwa wewnętrzna wysyła w kierunku mózgowia przegrody, dzielące wnętrze czaszki na kilka połączonych ze sobą przestrzeni. Przegrody te to: sierp mózgu, sierp móżdżku, namiot móżdżku i przepona siodła. SIERP MÓZGU – odgradza od siebie półkule mózgu, rozciąga się od grzebienia koguciego do guzowatości potylicznej. SIERP MÓŻDŻKU: leży poniżej namiotu móżdżku, wnika pomiędzy półkule móżdżku. PRZEPONA SIODŁA: rozpościera się nad siodłem tureckim, oddziela dół czaszki od reszty dołu środkowego czaszki. Przez przeponę przechodzi lejek łączący przysadkę z podwzgórzem. Na tych przegrodach opierają się części mózgowia co zmniejsza wzajemny nacisk tkanki mózgowej. Pomiędzy warstwą okostną i mózgową znajdują się kanały żylne zwane zatokami opony twardej. Przyjmują one krew z mózgowia, oka i ucha. Zatoki opony twardej są to szeroki, pokryte śródbłonkiem przewody żylne pozbawione zastawek. Można je podzielić na dwie grupy: grupę przednio – dolną (zatoka jamista, klinowo – ciemieniowa, zatoka skalista górna i dolna) i grupę tylno - górną (spływ zatok: zatoka strzałkowa górna i dolna, zatoka prosta, poprzeczna, esowata, potyliczna). Na powierzchni blaszki okostnej przebiegają naczynia tętnicze, wyróżniamy tętnicę przednią, środkową i tylną.
2. PAJĘCZYNÓWKA: cienka błona łącznotkankowa. Z oponą miękką pajęczynówka zrasta się tylko na wypukłych powierzchniach zakrętów mózgowych. Nad bruzdami i szczelinami opona ta przerzuca się nie zagłębiając się co powoduje powstawanie jamy podpajeczynówkowej.
3. OPONA MIĘKKA: jest zrośnięta z powierzchnią wewnętrzną mózgu. Zawiera liczne naczynia krwionośne, tętnicze i żylne, które wnikają do tkanki mózgowej. Otacza bezpośrednio powierzchnię rdzenia, wnika do bruzd oraz do szczeliny pośrodkowej przedniej. Przechodzi ona również na korzenie nerwów rdzeniowych, na naczynia krwionośne oraz na nić końcową.
138. MÓZGOWIE – PODZIAŁ,OGÓLNA BUDOWA I FUNKCJE POSZCZEGÓLNYCH CZĘŚCI.
Ośrodkowy układ nerwowy powstaje z ektodermy, a szczególnie z trzech pierwotnych listków pęcherzyków mózgowych. Rozwinęły się kolejno:
1. tyłomózgowie
2. śródmózgowie
3. przodomózgowie
TYŁOMÓZGOWIE: Rdzeniomózgowie (rdzeń przedłużony), Tyłomózgowie wtórne (most i móżdżek).
Rdzeń przedłużony (opuszka) – najniżej położony odcinek mózgowia, przechodzi w rdzeń kręgowy. Granicę między rdzeniem przedłużonym a kręgowym stanowi skrzyżowanie piramid.
Budowa zewnętrzna:
a) szczelina pośrodkowa przednia, piramidy utworzone przez włókna dróg korowo – rdzeniowych (piramidowych)
b) sznury rdzenia przedłużonego (prawy i lewy), kończą się oliwkami.
Powierzchnia grzbietowa:
a) część dolno – boczna: pęczek smukły i klinowaty, guzek pęczka smukłego i guzek pęczka klinowatego. Guzki te tworzą jądra klinowate i smukłe
b) część górno – przyśrodkowa: bierze udział w wytworzeniu dna komory IV
Budowa wewnętrzna:
a) część podklinowa ( w sznurach istoty białej biegną włókna nerwowe dróg wstępujących i zstępujących, znajdują się tu w rogach przednich jądra nadrdzeniowe i dwuznaczne. W rogu przednim, leżą jądra nerwu podjęzykowego i błędnego. W rogu tylnym istoty szarej jądra nerwu trójdzielnego oraz jądro smukłe i klinowate.
b) Wstęga przyśrodkowa: skrzyżowanie włókien nerwowych wychodzących z jądra smukłego i klinowatego.
MOST:
Dół równoległoboczny: stanowi dno komory IV. Jest utworzony przez część górno – przyśrodkową powierzchni grzbietowej rdzenia przedłużonego i całą powierzchnię grzbietową mostu. Dół równoległoboczny ma kształt 2 trójkątów równoramiennych połączonych podstawami. Trójkąt górny należy do mostu a dolny do rdzenia przedłużonego.
Budowa wewnętrzna mostu:
· Część brzuszna – zawiera pęczki włókien podłużnych, włókna poprzeczne i komórki nerwowe tworzące jądra mostu. Głównym składnikiem pęczków podłużnych są drogi korowo – rdzeniowe, do których dołączają włókna korowo – jądrowe i korowo – mostowe. Pęczki przedłużone dzielą włókna poprzeczne na warstwę powierzchniową i głęboką.
· Część grzbietowa – biegną tu 3 wstęgi: przyśrodkowa, rdzeniowa i trójdzielna. wstęgę przyśrodkową krzyżują pasma włókien poprzecznych, które tworzą ciało czworoboczne. Ciało czworoboczne zawiera włókna drogi słuchowej. Powierzchnię ta pokrywa istota szara środkowa. Głównym składnikiem części grzbietowej jest twór siatkowaty (zaangażowany niemal we wszystkie czynności układu nerwowego).
PODWZGÓRZE: leży na podstawie mózgu, składa się z ciał suteczkowatych, guza popielatego i pasma przysadki, lejka oraz skrzyżowania wzrokowego i pasma wzrokowego.
Funkcje:
· Reguluje gospodarka wodną i mineralną
· Reguluje ciepłotę ciała
· Głód i sytość
· Funkcje rozrodcze
· Czynność przysadki
· Reakcje somatyczne agresji i ucieczki
· Układu autonomicznego
KRESOMÓZGOWIE: Półkule mózgu: wewnątrz nich znajduje się szereg jąder podkorowych – największe (ciało prążkowane). Powierzchnia półkul pokryta jest warstwą istoty szarej. Prawą półkulę oddziela od lewej szczelina podłużna mózgu, tu też leży ciało modzelowate – największe spoidło mózgu. Jest ono zbudowane z włókien nerwowych łączących obie półkule. Mózgowie pokryte jest 3 oponami.
Kora mózgu; jest ona pofałdowana co tworzy bruzdy i zakręty .W korze znajdują się:
· Ośrodek ruchów dowolnych (drogi biegnące do rdzenia)
· Ośrodki układu autonomicznego
· Pole somatyczne (ośrodek czynności czuciowych)
· Mózg trzewny
· Korowy ośrodek wzroku
· Korowy ośrodek słuchu
· Ośrodek węchowy
· Ośrodki mowy
139.KRESOMÓZGOWIE – BUDOWA I FUNKCJE. Kresomózgowie stanowią dwie półkule mózgu i część wzrokowa podwzgórza. Prawą półkulę od lewej oddziela szczelina podłużna mózgu, na jej dnie znajduje się ciało modzelowate, które jest największym spoidłem mózgu. Inna szczelina – poprzeczna oddziela półkule od górnej powierzchni móżdżku.
Półkula mózgu posiada trzy powierzchnie:Grzbietowo – boczną (wypukłą) Przyśrodkową Podstawną
Trzy bieguny:
· Czołowy
· Potyliczny
· Skroniowy
Trzy brzegi:
· Górny
· Boczny
· Przyśrodkowy
W skład półkul wchodzi: płaszcz mózgu, węchomózgowie i jądra podkorowe tworzące ciało prążkowane.
PŁASZCZ składa się z kory i istoty białej. Istota biała utworzona jest z 4 rodzajów włókien nerwowych:
· Odkorowe lub odśrodkowe (odchodzące od komórek kory mózgowej)
· Dośrodkowe (dochodzące do komórek kory.
· Asocjacyjne (łączące różne okolice kory)
· Spiodłowe (łączące półkule)
W każdej półkuli rozróżniamy 4 płaty:
· Płat czołowy
· Płat ciemieniowy
· Płat skroniowy
· Płat potyliczny
We wnętrzu każdej półkuli mózgowej znajduje się komora boczna – pozostałość światła pierwotnego pęcherzyka mózgowego. Komora boczna składa się z czterech części, z których każda leży w innym płacie i są to: róg przedni (płat czołowy), część środkowa (płat ciemieniowy), róg tylny (płat potyliczny), róg dolny (płat skroniowy). Obie komory boczne łącza się z trzecią za pośrednictwem otworu międzykomorowego.
WĘCHOMÓZGOWIE: składa się z części obwodowej i część odśrodkowej (korowej). Do części obwodowej należą: opuszka węchowa, pasmo węchowe i trójkąt węchowy. Składa się ona głównie z włókien nerwowych przewodzących bodźce węchowe do części korowej. Do części ośrodkowej węchomózgowia należą: zakręt obręczy, cieśń zakrętu obręczy oraz hipokamp.
OŚRODKI KOROWE: są to okolice kory mózgowej związane z określonymi czynnościami.
1. Ośrodek ruchowy: wywołuje reakcje ruchowa z grup mięśniowych. Położone są w paśmie kory tworzącej zakręt pośrodkowy.
2. Ośrodki czuciowe: znajdują się w zakręcie zaśrodkowym. Odbiera wrażenia dotyku, ciepła, chłodu oraz informacje o ruchach mięśniowych.
3. Ośrodki słuchowe: znajdują się w zakręcie skroniowym górnym płatów skroniowych. Płaty skroniowe są także siedzibą pamięci.
4. Pole wzrokowe: w płacie potylicznym
5. Okolice przedczołowe – z przodu od pola ruchowego są siedliskiem wyższych czynności mózgu – intelekt, inteligencja.
JĄDRA PODKOROWE: są to skupienia komórek nerwowych w obrębie istoty białej. Należą one rozwojowo do starszych i prymitywniejszych części ośrodkowego układu nerwowego, w odróżnieniu od kory mózgowej, która zajmuje szczególne miejsce jako najwyższy ośrodek regulujący i kierujący czynnościami całego ustroju.
140.MIĘDZYMÓZGOWIE – BUDOWA I FUNKCJA.
Międzymózgowie zaliczamy do przodomózgowia. W jego skład wchodzą: wzgórze, podwzgórze, nadwzgórze oraz powstałe z kresomózgowia półkule mózgu.
PODWZGÓRZE: leży na powierzchni brzusznej mózgowia. Rozróżniamy w nim:
· Ciała suteczkowate
· Guz popielaty, który łączy się z przysadką
· Skrzyżowanie wzrokowe
· Nerwy wzrokowe
· Pasma wzrokowe
Podwzgórze jest złożonym ośrodkiem układu autonomicznego regulującego czynności narządów wewnętrznych i przemiany chemiczne ustroju.
WZGÓRZE I NADWZÓRZE: leżą na stronie grzbietowej i przykryte są przez półkule mózgu. Wzgórze składa się z szeregu jąder, które pośredniczą w przekazywaniu impulsów czuciowych (czucie skórne, mięśniowe, wzrok, słuch) do kory mózgowej. Nadwzgórze składa się z szyszynki i uzdeczki.
141.PIEŃ MÓZGU – BUDOWA I FUNKCJA.
Do pnia mózgu zaliczamy rdzeń przedłużony, most i śródmózgowie. Ma kształt stożka rozszerzającego się u góry gdzie łączy się z mostem i zwężającego się na dole gdzie przechodzi w rdzeń kręgowy.
· Powierzchnia brzuszna rdzenia kręgowego: dzieli go szczelina pośrodkowa przednia. Na jego powierzchni po obu stronach szczeliny znajdują się piramidy, które wychodzą z mostu a na dole łączą się ze sznurami przednimi rdzenia kręgowego. Z boku od piramidy znajduje się oliwka
· Powierzchnia brzuszna mostu: jest wypukła. Poniżej brzegu dolnego na granicy z piramidą wychodzą korzenie nerwu odwodzącego.
· Powierzchnia brzuszna sródmózgowia: uwypuklają się tu parzyste odnogi mózgu
· powierzchnia grzbietowa pnia mózgu: pokryta jest przez móżdżek oraz półkule. Móżdżek łączy się z pniem mózgu konarami górnymi, środkowymi i dolnymi.
142.MÓŻDŻEK – BUDOWA I FUNKCJA Móżdżek (cerebellum) to z wyglądu coś jakby drugie i pomniejszone półkule mózgowe. Stąd też nazwa - zdrobnienie od słowa "mózg". Ewolucyjnie jest on o wiele starszy niż półkule mózgu i funkcjonalnie spełnia inne zadania. Można sobie wyobrazić tę strukturę jako "nadzorcę mięśni", instytucję czuwającą nad najbardziej podstawową integracją pracy mięśni. Generalnie można kojarzyć tę strukturę ogólnie z układem ruchowym i kontrolą napięcia mięśniowego.
Móżdżek znajduje się z tyłu pod półkulami mózgu, a mówiąc ściślej: znajduje się w dole tylnym czaszki pod namiotem móżdżku, między pniem mózgu a płatami skroniowymi i potylicznymi mózgu.
Opisując układ nerwowy można najogólniej stwierdzić, że składa się on z istoty szarej i istoty białej. Dokonując opisu móżdżku, można, kontynuując to ogólne stwierdzenie, scharakteryzować te dwa budulce układu nerwowego tak, jak wyglądają one w tej właśnie strukturze. Mianowicie:
· Istota szara - stanowiąca skupisko ciał komórkowych neuronów - pokrywa powierzchnię móżdżku tworząc w ten sposób korę móżdżku. Tworzy także pewne skupiska wewnątrz tej struktury, co nazywa się jądrami.
· Istota biała - czyli włókna nerwowe, aksony neuronów - tworzy połączenia między różnymi obszarami kory móżdżku i jądrami znajdującymi się wewnątrz. Ale nie tylko, gdyż część istoty białej tworzy połączenia pomiędzy istotą szarą móżdżku i innymi strukturami układu nerwowego, co określamy mianem konarów móżdżku.
Całą powierzchnię móżdżku możemy podzielić na części boczne - dwie półkule móżdżku, oraz część pośrodkową, którą nazywa się robakiem móżdżku.
Jak można zobaczyć na fotografiach, powierzchnia móżdżku, utworzona przez istotę szarą, jest niesamowicie pofałdowana. Każdy taki fałd kory móżdżku nazywa się zakrętem, albo rzadziej zawojem. Wgłębienia między takimi wybrzuszeniami określa się natomiast mianem szczelin, lub bruzd. Korę móżdżku można podzielić na strefy lub nieco inaczej, na płaty, jednak pozwolę sobie zrezygnować z takich szczegółów.
Neurony tworzące korę móżdżku ułożone są w trzy warstwy, jedna na drugiej. Różnią się one pod względem rodzaju komórek nerwowych które je tworzą, a także pod względem tego, skąd otrzymują połączenia i dokąd posyłają swoje aksony. Trójwarstwowa struktura istoty szarej sugeruje iż dana struktura jest bardzo stara z punktu widzenia ewolucji. Warstwy te są następujące:
· drobinowa;
· zwojowa;
· ziarnista.
Warstwa drobinowa leży pod oponą miękką, czyli na samej górze i zawiera komórki gwiaździste oraz dendryty komórek Purkyniego. Warstwa zwojowa leży pod warstwą drobinową i utworzona jest przez komórki Purkyniego. Warstwa ziarnista leży pod warstwą zwojową i zbudowana jest z komórek ziarnistych.
Natomiast istota szara znajdująca się wewnątrz móżdżku tworzy jądra:
· jądro zębate;
· jądro czopowate;
· jądro kulkowate;
· jądro wierzchu.
Oczywiście należy mieć cały czas na uwadze symetryczność układu nerwowego. Oznacza to, że wymienione powyżej struktury istoty szarej znajdują się w obu półkulach móżdżku.
Ale rozpisałem się głównie o istocie szarej, zapominając o istocie białej. Warto wiedzieć, iż włókna nerwowe łączące móżdżek z innymi strukturami nazywa się konarami. Wyróżnia się:
· Konar dolny łączący móżdżek z rdzeniem przedłużonym (inaczej: opuszką);
· Konar środkowy łączący móżdżek z mostem;
· Konar górny łączący móżdżek z mostem i śródmózgowiem.
143.OMÓW LOKALIZACJĘ OŚRODKÓW RUCHOWYCH I CZUCIOWYCH KORY MÓZGOWEJ
W korze mają miejsce wyższe procesy somatyczne i psychiczne, powstają tu bodźce dla świadomych czynności, wszystkich świadomych uczuć. To ośrodek poznania, pamięci, powstają obrazy pamięciowe; to nadrzędny ośrodek kierujący i regulujący różne czynności.
Ośrodek ruchowy: zakręt przedśrodkowy, część zakrętu czołowego, płacika okołośrodkowego płata czołowego. Mamy tu ośrodek ruchowy mowy, psychoruchowy, uwagi i koordynacji, węchowy dla mięśni kończyny dolnej, spojrzenia w bok.
Ośrodek czuciowy: zakręt zaśrodkowy, część płacika okołośrodkowego w płacie ciemieniowym – odbiór dotyku, ciepła, chłodu, percepcji, ośrodek, ruchów gałek ocznych.
Ośrodek wzrokowy: bruzda ostrogowa płata potylicznego – osrodek czytania, pamięci znaków pisarskich.
Ośrodek słuchowy: płat skroniowy – ośrodek słuchowy mowy, rozumienia, orientacji i koordynacji ruchów, rozpoznawania tonów, głośności.
RDZEŃ PRZEDŁUŻONY: miejsce przechodzenia wszystkich impulsów z mózgu do rdzenia kręgowego i odwrotnie skupienie ośrodków nerwowych dla wielu czynności odruchowych tj. odruch ssania, żucia, połykania, kichania, kaszlu, wydzielania potu. Najważniejsze jego ośrodki to: oddechowy – reguluje czynności oddychania, naczynioworuchowych. Reguluje stan napięcia naczyń krwionośnych, czynności serca, wymiotny.
RDZEŃ KRĘGOWY: leży w kanale kręgowym, zbudowany z istoty szarej wewnetrznej zbudowanej z ciał komórkowych nerwowych i białej na zewnątrz stanowiącej skupienie włókien nerwowych w postaci dróg; odchodzą od niego nerwy rdzeniowe opuszczające kanał przez otwory miedzykręgowe.
144.PŁYN MÓZGOWO – RDZENIOWY, JEGO ZNACZENIE,MIEJSCE WYTWARZANIA I DROGI PRZEPŁYWU Płyn mózgowo rdzeniowy chroni mózg i rdzeń otaczając je w postaci płynnego płaszcza. Stwarza on środowisko dla mózgowia i rdzenia, umożliwia wymianę produktów przemiany materii i jest ważnym zabezpieczeniem przed urazami mechanicznymi.
Płyn mózgowo – rdzeniowy powstaje w splotach naczyniówkowych komór mózgowia. Sploty naczyniówkowe utworzone są z kapilarów i wyściółki komór posiadają bardzo cienka ścianę uwypuklającą się w postaci pączkowalnych woreczków. Najmniejszy splot leży w komorach bocznych (kresomózgowie) i tam właśnie powstaje najwięcej płynu na drodze przenikania części osocza przez ściany splotu. Z komór bocznych płyn przechodzi do komory trzeciej (międzymózgowie) następnie wodociągiem do mózgu (śródmózgowie) potem do komory czwartej (tyłomózgowie), z komory czwartej przez otwór pośrodkowy i dwa otwory boczne płyn przechodzi do jamy podpajeczynówkowej mózgowia i rdzenia kręgowego.
Zamknięcie drogi dla przepływającego płynu przez proces chorobowy prowadzi do wodogłowia.
Płyn mózgowo rdzeniowy jest pozbawiony elementów morfotycznych, odnawia się w ciągu doby czterokrotnie. W odróżnieniu od osocza krwi płyn zawiera bardzo mało białka i cukru, jedynie chlorków jest w płynie więcej niż w osoczu..
Płyn, który jest ciągle wytwarzany w splotach naczyniówkowych komór uchodzi do zatoki strzałkowej górnej (kanał rylny w oponie twardej) przez specjalne urządzenie w postaci mikroskopijnych kosmków pajęczynówki zanurzonych w krwi zatoki.
145.WYMIEŃ NERWY CZASZKOWE – PODAJ ICH CHARAKTER CZYNNOŚCIOWY.
Nerwy czaszkowe, parzyste, odchodzą od mózgowia i wychodzą przez otwory podstawy czaszki, zaopatrują one główne narządy głowy.
1. NERWY WĘCHOWE: rozpoczynają się w nabłonku pola węchowego jamy nosowej, przez otwory kości sitowej wnikaj do jamy czaszki i opuszki węchowej (kora węchowa).
2. NERW WZROKOWY: powstaje z włókien wielobiegunowych komórki siatkówki gałki ocznej. Po wejściu do jamy czaszki tworzą skrzyżowanie wzrokowe, które kończy się w ciele kolankowym.
3. ...
Delightful93