CHROM: 3-wart.to nat.GlucoseToleranceFactor GTF,który zwiększa tolerancje na obciążenie gluk.Zapob.miażdż,podwyższa poziomHDL,p/trądzi.,zapob.ropniom uCukrzyków.W terapi:3-chlorek i pikolinian 100-200ug/dobe.Niedobór:wzrost.st.cholest, wzrost poziomu glu, niepłodn, wypad.włosów, łamliwo.paznok.
CYNK-u czł dorosłego wyst 1,4-2,3g cynku.75% cynku krwi jest w erytrocytach.Dużo Cynku gromadzi się w trzustce,grucz krok,bł.sluz.żołąd i kosćcu.Pierw ten jestNiezbędny do uruchom rezerw Wit A z wątr i utrzym w prawidł stanieSkóry,włosów i paznokci.Brak cynku—wypadanie włosów.Objawy epilepsji są nasilonePrzy niedoborze cynku.Cynk ma dział p/wirus. p/bakter.Zazywanie prepar Zn,witCi A przyczy się do szybk wyleczenia kataru,trądziku,owrzodzeń żylakow,oparzeń,trudno gojących się ran,wyprysków.Niedobór Zn obserwuje się w:marskości wątroby,chor.Leśniowskiego,biegunkach,wrzodziej zapal jelita grubego.Prep ZINCTERAL-lecz łysienia plackowatego i złośliwego.Zn utrzymuje właśc.Poziom odporności organ.↑prod p/ciał.Niedob Zn wywołanie:zbyt mało Zn z pokarmu,Choroby wątroby,upośledzenie trawie i wchłan tego skł,dużo fityn w pożywieniu,Niedoczynność tarczycy. Niedobór Zn u dzieci w okresie rozwoj prowadzi do opóżion dojrzew i niedorozwój narz. płcio. Zioła z Zn:czosn,cebul,mięta, tymian,Majera, Bazylia,lubczyk, nagietek,arnika,goryczka. Prod spoz:kura,konina,wołowina,otreby szenne,fasola, groch,ziemniaki,śledz, owoce morza.codzienna dieta 12-15mg Zn. Niedobór Znànadmier gromadz się 3-glicerydów àotyłość.Terapia Zn zalecana Przy trądziku i łuszczycy. Wchłan się w95% w górn cz jelita i dwunastn. ↑zawart Ca,P,Cd,zw.F i zw.chelatujà↓przyswaj Zn.Zródłem dobrze przyswaj Zn Jest mleko.
Fluor: wchodzi w skład ukł. kostnego i szkliwa(w postaci apatytu fluorowego), niezbedny dla prawidłowiego uzębienia, w surowicy krwi znaczne ilości:0,14-0,19mg/l /przyjmowany w małych ilościach z pożywieniem; nieszkodl. dawka dzienna 1mg, nadmiar:odkładanie w ukł. kostnym, kumulacja w skórze i wydzielanie w łoju i pocie, zatrucie fluorem-fluoroza, może spowodować niedoczynność tarczycy, nasila objawy trądziku i dermatoz/ niedobór:próchnica zębów zawartość powyżej 1mg/dm3 wody- rzyca zębów(plamy na powierzchni zębów).dostarczony gł z wodą, pewne ilości zawiera herbata, liście brzozy, ryby, fasola, ziemniaki, marchew, szpinak, mleko; obecnie zalecane jest zamiast chlorowania fluorowanie wody lub soli kuchennej; obecny tez w pastach do zębów;
Jod-jest niezbedny do prawidłowego funkcj gruczołu dokrew – tarczycy. W normalnych warunkach dzienne zapatrz jest zaspokajane jodem z pokarmu i wynosi 0,1-0,2mg. Organizm człowieka dorosłego zawiera0,16-0,39 mmol jodu. Duzo jodu znajduje się w przysadce mózgowej,jajnikach, mięśniach(50%), gruczole tarczycowym(20%),skórze(10%)i kośćcu(7%). Jod służy do syntezy hormonu tarczycy- tyroksyny(T4) i trójjodotyroniny(T3)-hormony te pobudzaja wzrost i rozwój organizmu. Niedobór jodu prowadzi do utraty popedu płciowego,łysienia,zaparć,obrzęku stun głosowych. U dzieci powoduje niedorozwoj umysłowy.Zioła bogate w jod to: bylica estragon, dziki bez czarny,szpinak. A także z produktów spoz. Ryby i skorupiaki morskie,ostrygi, węgorz,śledź,okon,sardynki, ponadto tran, ziemniaki,szparagi, marchew, szynka, wieprzowina,jaja,sery,platki owsiane.Łatwo dostępnym źródłem jodu jest także płyn Lugola lub jodyna.
Kobalt:w organizm. gł w post. Wit B12; ilośc w organiźmie1,2 mg, grom. się w wątrobie, nerkach i kościach, w płynach ustrojowych stęż.<1 μg/ml, w mleku kobiet 0,4 mg/l. nie jest magazyn w organizmie, pobrany drogą pokarm.mało toksyczny; nadmiar: zmniejszanie cieśn., niewydoln. serca, głuchota, niewydoln. tarczycy.Źródło:ryby, watroba, orzechy, rośl. straczkowe,niektóre warzywa i grzyby. Aktyw. proc oxyd-red (proc. enzymatyczne); w syntezie wit B12., pobudz.procesy hemopoezy,synteze DNAi RNA, przeciwciał. niedobór rzadko.(niedokrwistość,przyspieszone pr. starzenia) Spozycie dobowe 0,15-0,6 mg.
Krzem Wpł na przem mat regulująco, zmniej przepuszcz nacz krwion, utrzym prawidł elastycz nask i wł kolag, przedł jedrn skóry i bł sluz, utrud odkł blasz lipid w nacz krwion – zapob miazdz. Krzemionka dział p/zap, p/wysiek i p/ alergicy, zapob nadm krwaw miesiacz, krawion w czsie ciazy, zioła z duza zaw krzemu stosuje się przy wyp włos, łamliw paznok i plamic, tradz pospo i rozow. Niedobor powod osteopo, deform stawów, tk łacz włas i zap dziąs, krwaw z dzias i nosa, stan zap powiek, spojow. Krzemionka zwieksz krzep krwi i pobudza wzrost mieśni, goj ran naskórnikowanie i nabłonkowanie źrodła: skrzyp polny, przewrotnik, podbiał, turzyce, perz, rdesty, pokrz, dziwewan, kozierad, ryby i ow morza; dzien zapo – 200 mg. Kob po 30 powinny stos Si w celu zapob celulit i przedw starz się skory. Działa p/ łuszczyc i p/tradzik.
LIT Lekki,miękki i b.reaktywny srebrzysty metal. Zwiększa syntezę CSF ,co powoduje różnicowanie komórek macierzystych szpiku w kierunku granulocytarnym. Po podaniu litu nastepuje < steżenia cAMP(jest inhibitorem cyklazy adenylowej) i mobilizacja rezerwy szpikowej.Stosuje się go w postaci węglanu w leczeniu granulocytopenii. Stosowany w leczeniu manii i depresji. Li może zastępować jony Na, zwiekszając aktywność ATP-azy.Nasila przekaźnictwo serotoniny w hipokampie przez jej > uwalniania, nasila przekaźnictwo noradrenaliny przez hamowanie cyklazy adenylowej. Hamuje powstawanie trifosforanu inozytolu i przekaznictwo dopaminy.Zwieksza ilosc receptorow GABA b w hipokampie.W śladowych ilosciach wystepuje w organizmie.Źródła Li to: dzika róża, goździki,kapusta,ziemniaki,pomidory,sól kuchenna szara.Wdużych dawkach bardzo toxyczny.
Magnez W organizmie jest ok.24g Mg, zawartych głównie w kościach i płynie wewnątrzkomór. Dział.: *kofaktor fosfataz (niezbędny do syntezy białek,tworzenia rybosomów, syntezy kw. nukleinow., detoksykacji, działania ukł. immunolog.*uspokajające*spadek cholesterolu(regularne stos)*zapobiega miażdżycy naczyń, kamicy nerkowej*budulec kości i zębów*reakcje enzymat.,np.cykl kresa*uczestniczy w prawidłowej pobudliwości nerw-mięś*antagonista Ca*termoregulacja . Stęż we krwi0,8-1mmol\l, gdy jest<0,6 mmol- hipomagnezemia. Może być ona wywołana:*niedostateczną podażą Mg w pokarmach,*biegunkami, stanami zapalnymi jelit(niedostateczne wchłanianie) *nadmierna utrata Mg z moczem (choroby nerek, niektóre leki,np.diuretyk), potem, mlekiem*przewlekły alkoholizm*choroba Cushinga Niedobór:długo bezobjawowo potem:nagłe zawroty i bóle głowy, nagłe utraty równowagi, drganie powiek, drętwienie kończyn, bolesne skurcze łydek w czasie snu, wypadanie włosów, próchnica, szybkie męczenie się, bezsenność, kołatanie serca,koszmary, chęć do płaczu, depresja, wrażenie ociężałości, zaburz. pamięci, niepokój, sprzyja zawałom serca i niemiarowości akcji serca. Występ: zioła(wchodzi w skład chlorofilu),prod.zbożowe, mleko, ziemniaki,zielone jarzyny, warzywa liściaste,kakao, kasza gryczana. 200-300mg\dzień
MANGAN Funkcje: jest antyoksydantem, składnik enzymów(polimeraza DNA, RNA),synt. kw. nuklein., udział w budowie i funkcj. mózgu i trzustki, pomaga w tworzeniu tk. łącznej i kości, ważny w proc. rozrodczych, wytwarzanie erytrocytów, leczenie schizofrenii, konieczny do prawidłowego trawienia skł. odżyw.Źródło manganu- orzechy, produkty zbożowe z pełnego przemiału, otręby pszenne, ryżowe, fasola, groch, czekolada, kapusta. Dawka – 3-5mg/24hNiedobór manganu-zaburzenia metabolizmu, nieprawidłowa mineralizacja kości, zmniejszenie płodności,ubytek masy ciała, niedokrwistość, zmiany skórne, kostne oraz zaburzenia w Funk. Ukł. Krąż., oddech., nerw., drgawki,wypadanie włosów.Nadmiar – b.rzadko-nie kumuluje się, zatrucie manganem prowadzi do zaburzeń psych.,ogranicza przyswajanie Fe,Ca,Zn,Cu i Mg, zwiększa rozpad erytrocytów, obniża stęż. hemoglobiny. R-ry węglanu i siarczanu manganu-p/zapalnie, p/trądzikowo, p/grzybiczo, p/łojotokowo.
Potas(700-900g w org.)wchłania się w 100%, wpływa na gosp. wodną org., ciśn.. osmot., równowage kwas.-zas.,i pobudliwośc mięśniową.niezbędny do syntezy białek rybosomów, bierze udział w przemianie węglowodanów, ważny w przewodnictwie nerwowym.główny kationowy skł. płynu wew.kom., skł. kości i zębów. Iloczyn poziomu Ca² i K jest wskaźnikiem diagnost. w krzywicy, iloczyn norm. 50, w krzywicy 30. Wit. D wzmaga wchł.Ca i P Zrodła: żółtka jaj,sery podpuszczkowe, pomidory, ziemniaki, banany, ryby.Objawy hipokalemii: osłabienie mięsnowe, depresja, brak łaknienia, utrata perystaltyki jelit, zaparcia, niedrożność jelit, nudności, wymioty, niewydolnośc oddechowa, wydzielnicza nerek, tachykardia
SÓD i Chlor Błona komórki wymaga nierównomiernego rozmieszczenia jonów gł. Na,K,Cl między organellami a cytoplazmą oraz komórką a środowiskiem zewn. Podtrzymanie gradientu stężeń dobywa się za pomocą aktywnego transportu. Komórki charakteryzuje się dużą zawartością K a małą Na a środowisko odwrotnie. Na i Cl to głowne skladniki plynu pozakomórkowego gdy K i Mg wewnatrzkomórkowego. Prawidłowa chloremia=95-106 mmol/l w osoczu. Cl wystepuje w we wszystkich wydzielinach org: pocie,ślinie,płynie mózgowo-rdz,surowicy,moczu. Na i Cl dostarczamy w postaci NaCl oraz w pokarmach: mleko, mięso,woda miner,ryby. NaCl wydalamy z moczem a jego zmniejszone wydalanie wystepuje w przebiegu: zap. płuc, obrzękach, puchlinie brzusznej,długich wymiotach i biegunkach. Dziennie spozywamy ok.8-16g NaCl a potrzeba nam 0,6-3,5g. Zwiekszenie stęż. Na powoduje hiperosmolalność co pobudza wydzielanie wazopresyny z tylnego płata przysadki, która <obj. moczu(zatrzymuje H20), obkurcza naczynia kr. i podnosi ciśnienie.Prowadzi to do > nawodnienia, zatrzymania Na i Cl w org, obrzęków, >masy ciała, >ciśnienia, obrzeku płuc a nawet mózgu. A wiec nadmierne solenie jest szkodliwe.Gospodarkę Na i K reguluja mineralokortykosteroidy(aldosteron) i w <stopniu glikokortykost. Aldosteron zatrzymuje Na w org i powoduje wydalanie K. W niedoczynnosci tarczycy pojawia się niski poziom Na i Cl a wysoki K. Podaje się wtedy dożylnie NaCl .NaCl podaje się też w stanach odwodnienia, gorączkowych,rozległych oparzeniach,dlugich wymiotach,cukrzycy,przetokach. Hiponatremia to spadek Na ponizej 135mmol/l) dzieli się na: rzekomą(wywołana wzrostem stęż lipidów lub białek) i prawdziwą(wywołana niedoborem Na i rozcieńczeniem płynów ustroju. Hiponatremia+odwodnienie jest spowodowana utratą Na i H20 przez skórę(pocenie,gorączka,wymioty,biegunki). Hiponatremia+prawidłowe nawodnienie wystepuje w chorobie Addisona. Hiponatremia+przewodnienie wystepuje podczas transmineralizacji lub rozcieńczenia plynów ustroju(niewydolnosc krążenia,marskość wątroby).
Siarka Stan. Ok. 0,25% masy dorosł człow. Zbyt duze steż siarczanów w krwi prow do kwasicy. Wchodzi w skł aminok siark: cysteina, cystyna, metionina, jest skł koenzymów, Wit,hormonów, heparyny, tauryny i gluationu, zwieksz wyd siarki wyst podcz goraczki, przy chorob zakaź i nadcz tarczycy. Aby nie nast. Niedob należy spoż pok bogaty w met, cyste i cysty. Duzo zw siarki znaj się w czosnku, jaja, mlek, mieso, fasol, ziemn, kapust, cebul, szczyp,ryby, kakao, kalaf, bruks,oraz wodach miner np. Zuber. Prod bogat w siark ham rozw obj trodzik,łuszczycy, zmniej łojotok, dział p/bakt. Dział lecz w stan zap stawów, mieś i t kłacz właśc.. ułatw proc detoksykacji i eliminacji toks, pobudz wzrost włos i Paz. Zioła: dzik Roz, czosn niedź, krwaw, borówka, kozierad.
WAPŃ:z P skł.kości,zębów;w krzep.krwi i kurcz.miesni;Ca,Zn,Mg,wit D,C-wzmac.dziąsła.WiD i Ca chroniaPrzedOsteoporoza.BrakCa: próchnica, boleGłowy, Zmęcz,Bezsenn, zab.RytmuSerca,Osl.SiłySkurczu, OstraNiewydol. Ca:zwiększaTwradośćKosci,zebów;słabo p/alerg, wpływa pozyt.naUN (wyzwalaPobudz.Neuronu).ZwiekszaMin.Kości. Zapotrz: najczęściej1.3-1.6g; Wciąży,karmiące2.8-3g. Stęż.Ca weKrwi<od2.25mmol/l-HIPOKALCEMIA. Przyczyny:brak.WitD lubMg,leki(mitramycyna) ,utrataCaZmoczem, Zab.Wchł. Nieodczyn, Przytarczyc.Objawy:skurczPowiek, naczyńKończyn(zes.Raynauda), wypryski,zaćma,łamli.pazn,wlosów,stanyLęk., Depres,parkinsonizm, pląsawica.Najwięcej:serBialy,kakao,mlekoKrow,ryz,kapusta.Preparaty:CalciumGluconicum i lacticum2-3xdzienn po1,2tabl. lubTabl.Dolomitowe(zMg).
Wanad-przeciętna codzienna dieta dostarcza człowiekowi 20ug. Podawanie wanadu powoduje obniżenie stęż glukozy i tłuszczów we krwi. Niedobór sprzyja cukrzycy i miażdżycy. Wzrost steż Wnadu powoduje psychozę maniakalno-depresyjną. Wit C i wiele leków p/depresyjnych zapobiega wzrostowi poziomu wanadu. Wanad jest obecny we wszystkich ziołach. Czysty chemicznie wanad to twardy kowalny i ciągliwy metal barwy stalowoszarej.
WIT. A akseroftol, rozp. w tłuszczach. Powstaje w przewodzie pokarmowym z prowitamin (karotenów), które zawarte są np. w marchwi, pomidorach i papryce. Witamina A w stanie gotowym znajduje się głównie w tranie rybim, wątrobie, mleku, maśle, żółtkach jaj. Jest niezbędna do prawidłowego wzrostu i rozwoju nabłonka, podwyższa odporność błon śluzowych, adaptuje wzrok do widzenia przy słabym oświetleniu. Niedobór lub brak objawia się niedowidzeni o zmierzchu (tzw. kurza ślepota), pieczeniem spojówek oczu na skutek ich wysychania i rogowacenia, a w cięższych stanach rozmiękaniem rogówki (kseroftalmia) i jej owrzodzeniami, ponadto rogowaceniem skóry i wypadaniem włosów. Nadmiar-ociążałość, osłabienie mięśni, drażliwość, powiększenie wątroby, brak apetytu.Dzienne zapotrzebowanie człowieka na Wit. A wynosi ok. 1-2,5 mg WitB1 tiamina od niej pochodzi nazwa witamina. Podstawniki mają istotne znaczenie dla aktywności – zamiana grupy CH3 na C4H9 powoduje dział. antagonistyczne (antywitamina). Ważne znaczenie ma OH w poz.5 w pierścieniu tiazolu – jej usunięcie=brak akt. Wyst. Produkty zbożowe(gł.zarodki,otręby)drożdze,ziemniaki,r.strączk,orzechy,mięso, wątroba,nerki,ryby,mleko Awitaminoza: choroba Beri – Beri (zmiany nerwowe,zapalenie wielonerwowe,zanik mięśni) ,kw.pirogronowy nie przemienia się w octowy, gromadzi się i uszkadza nerwy(brak ekarboksylazy)zakwaszenie,obrzęk,niewydolność serca, Beri-Beri występuje tylko w krajach niedożywionych .Występuje w kilku postaciach : postać mokra-obrzęki,niewydolnośćkrążenia,sucha-zwyrodnienie wielonerwowe, dziecięca-mdłości , wymioty,drgawki, przebieg najbardziej ostry,pozostałe postacie przewlekłe,mózgowa-uszkodzenie OUN, podwójne widzenie, halucynacje, zapalenie nerwu wzrokowego ).Hiperwit. nie są znane. Zapotrzeb.1,5-2,6mg/dobę, dla organizmu konieczne jest jej stałe dostarczanie. Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, Niedobór może być spowodo chorobami przew.pok. i wątroby, sulfonamidy, promienie X Wolna tiamina jest wrażliwa na utlenianie, ogrzewanie i alkalia. Wit B1 niszczy kawa , herbata, alkohol , żywność konserwowana SO2 , nadmiar cukru Rola: koenzym wielu dekarboksylaz, najważniejsza jest kokarboksylaza (kwas pirogro – kwas octowy ),konieczne dla przemian energetycznych węglowodanów,bierze udział w cyklu pentozowym jako koenzym transketalazy, powstaje ryboza konieczna do synt nukleotydów i NADPH. Pirofosforan tiaminy TPP, aktywna postać Wit.B1 jest koenzymem w procesie dekarboksylacji oksydacyjnej aketokwasów, gł. Pirogronowego i alfa ketoglutarowego.TPP hamuje działanie oksydaz,bierze udział w cyklu pentozowym. Niedobór TPP= uszkodz OUN.
Wit.B2 Ryboflawina: W żoładku jest uwalniana z pożywienia a podczas wchłaniania ulega fosforyzacji, odkladana w malych ilośc gł w wątrobie, nerkach, wydal przez nerki. Źródła:watroba zwierzeca, biale mięso, jaja, mleko, mlode jarzyny, sery, mąki, ryby, owoce, ziemniaki. Zapotrzeb:1-3mg/dobę. Awitaminoza:łuszczenie, pękanie ust w kacikach, owrzodzenie, zmiany zapalne na koncu języka, odciski zębów, brodawki, zmiany łojotokowe na twarzy, zm zapalne w rękach, pieczenie i łzawienie oczu, zaburz ukł nerwow., częściowy zanik nerwu wzrokowego, oczopląs, apatia, zawroty głowy, zaburz wchłaniania jelit. Funkcje: reakcje utl i reduk- wchodzi w skład FAD,FMN(produkcja związków wysokoenerg), potrzebna do utrzymania przejrzystości tkanki oka, właśc. funkcjonowanie skóry i bł.śluzowych.
WIT. B5-Kw.pantotenowy(aktywna jest tylko forma prawo skrętna)D(+) -Podobne dział ma prod redukcji-dexpantenol-stos w leczn,utleniaj się do kw.pantetow.Zwiazek o działaniu antywitamin. -Fizjol znaczenie-skł CoA,wpływ na białko przenosz. Gr arylowe,wpływ na regenerację -Nabłonka,wzrost włosów i paznokci. 8-10mg/dobę(zwykła dieta) -Źródło:drożdże,wątroba,żółtka jaj,rośl strączk,pełne ziarna zbóż,warzywa,mleko, -Owoce,otreby pszenne.80%wit B5 w fazie związanej,Nie ma niedoboru tej Wit-jest dobrze przyswajalna.Podawanie antywit-zaburz czucia,snu.Sól Ca kw.pantoten –w zatruciach -Streptomycyną,w atonii jelit,chor.reumat,uszkodz rogówki,zapal zatok,niezyt nosa, -Schorz skórne.
WIT.B 6- pirydoksyna, pirydoksal, pirydoksamina. Znamy 6 biolog. Aktywnych form wit. B6, należą do gr. Zw. Pirydyniowych. Są rozp. W wodzie, ich nadmiar jest wydal. Z moczem. Największa aktywn. Ma pirydoksal. ROLA w org: *transaminacja * alfa i beta dekarboksylacja- powst. Aminy, DA, A, 5-HT, histamina, tyramina, GABA *beta i gamma eliminacja- synteza ketokwasów *powstawanie prostaglandyn, które regul. Ciśnn. Krwi, prace serca, skurcze mięsni. *zwiększenie odporności org.* leczenie nerek, astmy,schorzeń neurolog. NIEDOBÓR: drgawki, depresja,apatia,bezsennosc, zmniejszona odpornosc na infekcje, zapalenia skóry przypominające pelagrę, łojotok (gł. Twarzy),niedokrwistosc,zaburzona praca nerek. NADMIAR: brak koordyn. Mięśni, niepewny chód, mrowienie. WYSTEPOW.:mięso, ryby, jaja, mleko, warzywa-kapusta, groszek, marchew, szpinak, ziemniaki. Zboża- kiełki pszenicy, zaiarna soi, fasoli, orzeszki ziemne.// Dobowe zapotrzeb. Śr. 1,25 mg.///
Wit B11:kw. foliowy. Wyst:wątroba, szpinak, kiełki pszenicy, chleb razowy, drożdże, jaja świeże. Aktywna forma kw.THF powst z kw. foliow. pod wpł. reduktazy folianowej i wit. C, THF przenosi fragm 1 węglowe w syntezie puryn: odgrywaja ważna role w funkcj. DNA i RNA, w syntezie nukleotydu tymidylowego, i nukl. purynowych, purynowych syntezie niektórych aminokw. Np. homocysteiny,metioniny; B11 wrazliwa jest na gotowanie, wit C działa na nią ochronnie, łatwo rozpada się pod wpł. temp. i swiatła. Zapotrzebowanie: u dzieci:25-100μg; młodzież i dorosli150-200 μg. Duże zapotrzebowanie u kobiet w ciąży400 μg, karmienie280 μg. Zapotrzeb pokrywane przez pokarm i synteze przez bakterie jelitowe. Niedobór: niedokrwistość megaloblastyczna, zaburzen wzrostu.. Poziom folianu w osoczu krwi7-17 mg/ml.,w erytrocytach 40xwieksze niż w osoczu;THF przechodzi przez bariere krew mózg,3x więcej niż w osoczu.Podawany zwykle z wit B12. Wit.B12 Kobalaminy: gr. o bud kompleksowej,jon centr Co3+ jon ma 6 at. ligandowych, poszczególne kobalaminy róznią się tylko 1 ligand. B12 w stanie natur. Zwykle związ z bialkami, dostarczone z pokarmem:mięso, ryby, watroba,jaja,mleko; synteza przez bakterie jelitowe. Niezbędne do syntezy kw. nukl. i wazne dla funkcji kom szpiku, ukł nerwow i przew.pokarm. Pełni f. koenzymu przy przemianach THF w syntezie puryn. (synteza DNA i RNA). Zapotrz:2μg/dobę. Niedobór: związany z jej brakiem w pokarmie lub upośledzeniem wchłaniania; manifestuje się jako złożony zespół chorobowy, którego głównymi objawami są objawy neurologiczne, ze strony przew. pokarm., hematologiczne(niedokrwistość) i psychiatryczne.
Wit. C wpl. Na wyt i Zach kolagenu z którego jest prod tk. Łacz. Obecność kol a poś Wit C ułatwia gojenie się ran, złamań, hamuje tworz się sińców. Wit C podnosi odporność, aktywizuje sustem imm. Spozywanie odpowied ilości Wit C zapewnia sprawne funkcjonowanie ukł krwionośnego, reguluje prod choleste, zmniejsza ilość złego a podnosi ilość dobrego cholesterolu, obniza cis krwi, ma pozytywny wpływ na stezenie prostacyklin i prostaglandyn, jest znanym przeciwutleniaczem, jest niezbedna dla cukrzyków gdyz może wpływac na poziom glikozy. Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwow, gdyz uczestniczy w produkcji hormonow stresu, poprawia wydolność fizyczna organizmu, bierze udział w przeksz tryptofanu w serotonone , która odp za konc, mocny sen, łagodz bólu, Niedobór i nadmiar: szkorbut, u dzieci choroba Moellera i Barlowa, utrudnione leczenie zakzen, liczne infekcje,niekorzystny wpły na stan zoladka. Nadmiar powoduje doleg zoł , nudności, biegun,wymiot, wysyp skór, obniza odpor u dzieci.Zrodła kiwi, melon,ananas,porz czer i czar, bruks,kapus
Wit.E(tokoferole α-najaktywniejszy,β,γ,δ)czysty tokoferol oporny na temp, wrażliwy na UV, estry bardziej oporne, podczas suszenia owoców duże straty wit E, obecnośc żółci i tłuszczów przysp. wchł., u zwierząt magazynowany w wątrobie, źródła:kiełki pszenicy, kukurydz, salata, szpinak, kapusta, czosnek. Niezbędny do praw. rozmnażania, wew. antyoksydant, ↑przepuszczalność naczyń,chroni błone kom erytrocytów, zapobiega degeneracji i martwicy wątroby. W niedoborze ↓się dział. przysadki(bierze udział w przenoszeniu H z flawoprotein )Podawana doustnie/domięśniowo w: zagrożeniu poronieniem, zapal. żył tetniczych, w geriatrii, w zaniku mięśni WitF: mieszaninaNNKT: gł.kw.linolowy(omega 6 tłuszczowy) i linolenowy(omega3),eikozopentaenowy EPA(śledzie, sardynki).Linolowy-nasiona zbóz,soja.Linolen- sałata,szpinak.Omega3-wazne w ciązy!NiedobórUalkohol. Linomag,Dermovit-w schorz.skórnych,przysp.ziarnicowania naskórka. Stos.w profil:miażdżycy,ch.niedokr.serca, leczenie łuszcz, norma.poziomu 3-glicer., p/agreg., zapobieg.zakrzepom,spadek st.cholest. EPE-schorz,wątroby, miażdż,łuszcz.Niedobory:spadek wagi,zmiany skórne,wzrost tł i 3glic.,zaburz.trans.cholest. Wit K Wit k1 i k2 naturalne, k3 i k4 syntetyczne; k1 – fitometadion, wytw w lisciach lucerny, szpinaku, kapuscie oraz Ol roślin; Wit k2 wytw saprofityczne bakt jelitow. Dla aktyw p/krwot konieczne jest ugr 2 – metylonafotochinonu, k2 jest waz czyn p/krwotocznym;pełnia role koenzymów karboksylazy glutaminowej. Niedobor Wit k może być wynikiem złego wchłaniania, upośledź wydz kw zołciow, wyniszcze bakt sapro jelit, stos leków dzial antagonisty cz do Wit k. niedobor pow skaze krotocz. Dzienne zapatrz – 1mikrogram na kg m.c. Wit. P „wit. Przepuszczalności” biflawonoidy pochodzące z flawonu. Dział. podobne do witamin. Roślinne polifenole wyst. w post. O-glikozydów.w roślinach najczęściej z wit. C.zapobieg. utlenie.endogennych PGI2, wit C. tworzą chelaty z jonamiCu. Dział. Antyoksydacyjne (neutral. Wolne rodniki), ham.akt. hialuronidazy-wysokie stęż kw. Hialuronow.zwieksza przepuszczalność i elastyczność naczyń, ham. Akt. Enzymów(np.tyrozynaza), stymuluje proliferację.stymuluje wytwarz. Interferonu A,B i interleukin. Hamuje akt. Fosfodiesterazy trypsyny, endopeptydazy obojętnej(NEP), konwertaz angiotensynowych. Inhibitory NEP powinny być użyteczne w lecz. bólu. Stos: żylaki, zapalenia żył, owrzodzenia podudzi, obrzęki, krwiaki pooper.,zespół pozakrzepowy.
WIT. PP- nikotynamid, niacyna. ROLA: procesy utlen.i redukcji- składnik koenzymów ; regul.poziom cukru we krwi; regul. Poziom cholesterolu; regul. Przepływ. Krwi w naczyniach; synteza hormonów płciowych( estrogeny, progesteron); wpływ na prawidłowy stan skóry. NIEDOBÓR(hipowitaminoza): zaburzen. W metabol. Cukrów,procesu oddych. komork.; dysfunkcje ukł.trawiennego-biegunki,spadek wagi,osłabienie; bezsennosc, zawroty głowy,bóle gl., zapal.nerwow,zaburzenia pamięci; tzw.rumień lombardzki( Pelagra)- zmiany skórne, łuszczenie,pękanie,zaczerwienienie. Ponadto-niedokrwistosc, zapal.jamy ustnej,jezyka, owrzodzenie warg, zwiekszona wrazliwosc skory na słońce. Charakterystyczne objawy to tzw. Zespół 3d (dermatitis - zapalenie skóry, diarrhoea - biegunka, dementia - otępienie).Niedobor u osób spozyw. Kukurydze, sorgo, leczonych izoniazydem, piranozydem=antagonizm do wit PP. NADMIAR: uszkodzen. Watroby, arytmia serca,choroby skory-pieczenie, swedzenie, wzrost poziomu glukozy we krwi, szum w uszach, niestrawnosc, utrata łaknienia, zatężenie kw. moczowego// Zródła: mieso,ryby,ziemniaki,prod.zbozowe,mleko, owoce, warzywa,drozdze.// zapotrzebowanie- 20mg/dobe- pokrywane przez normalna diete/// Q10-UBICHINON-bud.chem.pod.do Wit.K,E,poch.benzochinonu z łań.poiliizoprenowym.Syntet.z Phe i Tyr w mitach.Intens tworz zależy on intens przem materii(gł w sercu >100,nerki).Biosynteze aktyw jony F,Mg,Ca.Zad-przenosi elektr w łańc oddech.Zalicz do Wit rozp w tłuszcz.Dział:↓ciśń tętn, ↓zapotrzeb m.sercow na O2,poprawia ukrwienie m. sercow, pobudza ukł.immunolog do wytwarz.p/ciał. -W mitoch. Transport elektr i H na cytochrom B. -↓stęż. Koenzymu Q10-w chor.ukł.krążenia(np.nadciśn),chor.nowotworowe,zatrucia, -Niedożywienie,zakaż.HIV,proces starzenia się i otyłości,parodontoza,w terapii niekt. -Lekami(β-adrenolityki),w czasie napromien. -Podawanie CoQ10-w chor. Krążenia(gdy podłozem jest zaburz proc energ kom) -Niski poziom CoQ10 ↓ efekt łańc oddech--->niewydolność m.serc. -CoQ10-↑biosynt ATP,cAMP,+izotropowo,↓toks glik.naserc,zapobiea kardiodepresji -β-adrenolityków,↓cholesterol,chroni lipoproteidy przed wolnymi rodnikami, -p/dusznicowo.Uzupełnienie niedoboru CoQ10 ↓steż glukozy,aktyw ukł.immunol, -skuteczn antyoksydant,wzmaga dziął leków p/nowotwor i p/wirus(AIDS) -zalecana dawka-30-100mg/dobe.
Wit D:D2(ergokalcyferol),D3(cholekalcyferol)wit d@ oporna na T i utlenianie, 0,025mg czystego prep Wit d2 = 1j.m.Wszystkie wit D mają dział. p/krzywicze ale głownie D2iD3. pobudzają transfer Ca2+ i PO43-. Wit D3 w pożywieniu: kalcyferol, ergokalcyferol, prekursor 7-dehydrocholesterol
Prekursory Wit D gromadzą się w skórze i kom. Malpigiego->tam zachodzi synt. D2,D3. Latwo wchłan. Się z ukł. Pokarm. Sprzyja obecność żółci. Gromadzi się w mózgu, osoczu,erytrocyt,ścianie jelit,płucach,nerkach,wątrobie.Duże ilości Wit D: tran,ryby i ich przetwory, śledzie, mleko, żółtko, wątroba, jadalne grzyby. Zapotrzebowanie zależy od wieku stanu zdrowia ilość powastajaca w skorze nie wystarcza podajemy z pożywieniem. Długość fali słonecznych= 281nm.Stosowane w zapobieganiu i leczeniu krzywicy, w wiotczeniu kosci, wspomaga kom szpiku kostnego o funkcjach obronnych, działnie immunomodulujace i częściowo p/bakteryjne. Nadmiar duże steż Ca2+we krwi, wyd Ca2+ z moczem,bóle zawroty głowy,zaburz pracy serca,psychozy osteopenia.
Rola: *składnik enzymu reakcji karboksylacji*przemiana tłuszczów*nukleotydy purynowe – potrzebne łącznie w kwasem foliowym i pantotenowym*metabolizm białek, tłuszczu i cukrów.
ŹRÓDŁA: związane jest z białkami, jest w drożdżach, wątrobie, nerkach, żółtku, kalafiorze, czekoladzie, jako wolna w warzywach.
Niedobory:
-b rzadkie – tak jak przy wit B-zaburzenia skóry, języka-bóle mięśni-nudności-niedokrwistość
Zapotrzebowanie : 100-300 mg.
Nie jest toksyczna, syntetyzowana w jelitach, niszczona antybiotykami i sulfonamidami.
BŁONNIK-nie ulega metabolizmowi-pomaga w zaparciach, biegunkach, hemoroidach(wchłania wodę, zwiększa objętość kału i % zaw. wody), przy otyłości(pęcznieje w żołądku-zmniejsza głód), obniża poziom cholesterolu i 3-glicerydów (ham. biosyntezę cholesterolu, usuwa kw. żółciowe z jelit,,zmniejsza ryzyko miażdżycy), stabilizuje poziom glukozy we krwi(blokada dostępu glukozy do krwi,zmniejsza wydzielanie insuliny i hormonów-enteroglukagon i GIP), oczyszcza org. z toksyn, met. ciężkich i rakotwórczych(zdolność wymiany jonów). Duża dawka błonnika zmniejsza skuteczność niektórych leków,np. antykoncepty, ogranicza wchłanianie Fe, Zn, Ca. WHO zaleca dawkę dzienną 20-40g. W Polsce śr.spoż.15g, w Afryce nawet do 60g dziennie.
BIAŁKA- Struktury: Irz-kolejnosc aminokw w łańcuchu polipeptyd, IIrz- zwiniecie łańcucha polipeptydowego w helisę ustabilizowaną wiązaniami wodorowymi (powinowactwo at H do at elektroujemnych N,O) IIIrz- wyst glownie w białkach globularnych, powstaje przez zwinięcie spirali białkowej w zwarty układ z udziałem wiązan: jonowych, wodorowych, estrowych, tioestrowych, dwusiarczkowych, typu Van der Walsa; IVrz- okreslona jest stopniem asocjacji lub polimeryzacji cząstek białkowych w większe agregaty, utrwalają ją wiązania dwusiarczkowe i chelatowe. Identyfikacja białek- a) reakcja biuretowa (OH- + białko + CuSO4-> fioletowe; char dla wiazań peptydowych) b) ksantoproteinowa (stęż HNO3-> nitrowaniu ulegają reszty aminokwasów aromatycznych Tyr, Phe oraz tryptofan) c)białko + HgNO3 + HNO3-> zabarwienie na skutek nitrowania reszt am aromat Klasyfikacja białek- 1. Ze wzgl na pochodzenie- roślinne, zwierzęce 2. Występowanie- mleko, krew, mięsnie, nasiona 3. Wartośc- pełnowartościowe, niepełnowartościowe, czesciowo pełnowartościowe 4. Funkcję- strukturalne, enzymatyczne, hormonalne, odpornościowe 5. Budowe chemiczna- proste i złożone. Mięso- zawartość białek w mięsie jest zroznicowana i zalezy od gatunku zwierzęcia, wieku, zawartości wody, stopnia odtłuszczenia tk miesnej. Są Tu: białka sarkoplazmy (frakcja miogenów, globulin) miofibryli (frakcja miozyny, aktyny) stromy (białka osłonowe, kolagen+ sarkosomy) Oprocz tych 3ech grup jest mioglobina a w krwi hemoglobina należą do chemoprotein i są białkami oddechowymi. Rola mioglobiny- tworzy rezerwę tlenową niezbędną w przypadkach zahamowania dopływu tlenu rozprowadzanego przez hemoglobinę. Mleko- frakcja kazeiny, białek serwatkowych (laktoglobuliny, laktoalbuminy) Fr. Kazeinowa- 3 podstawowe fosfoproteiny (alfa, B, gamma kazeina) W mleku występuje w postaci koloidalnej zawiesiny kazeinian wapniowy (kazeinogen) Wyst tu: immunoglobuliny jako subst odpornosciowe o duzej masie cz łatwo ulegają denaturacji. Mleko ma b. duża wartość odzywczą. JAJA- 10,6% białek w postaci r-ru wodnego, 16,6% w żółtku, część związana z lipidami. W białku wyst globuliny i albuminy podst- owoalbumina 55%, konalbumina (owotr...
niach_niach1