Alessandro Pronzato - Niewygodne Ewangelie.pdf - E-Booki MIX_wiara - ostres

ALESSANDRO PRONZATO

NIEWYGODNE EWANGELIE

"W drodze"

Poznań 1994

przełożyła Anna Gryczyńska

Tytuł oryginału Yangeli scomodi

Edizione riveduta e ampliata

Projekt okładki i stron tytułowych Mirosław Adamczyk

Nihii obstat

Poznań, dnia 20 lipca 1989 roku i 9 lutego 1990 roku

ks. doc. dr hab. Marian Wolniewicz, cenzor

Imprimatur

Poznań, dnia 9 lutego 1990 roku

ks. bp Zdzisław Fortuniak, wikariusz generalny

ISBN 83-7033-004-5

"W drodze"

Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów

61-716 Poznań, ul. Kościuszki 99

tel. 52-39-62; tel./fax 52-88-58

DZIĘKUJĘ ZA KŁOPOT (WYZNANIE SPÓŹNIONEGO CZYTELNIKA)

Gdybym powiedział, że nie chce mi się wierzyć, że jestem zaskoczony drogą, jaką Niewygodne Ewangelie

przebyły od października 1967 roku, wielu nie uwierzyłoby mi i przypisało grzeszną pokorę.

A jednak tak jest.

Te stronice, zrodzone w ciągu lata, kiedy to zostałem wysiedlony z mojego pokoju i zmuszony do pracy pod

gołym niebem, pośród świerków, mając do dyspozycji tylko notes, pióro i Ewangelię - zawsze stanowiły dla

mnie powód do zdumienia.

Nigdy nie potrafiłem sobie wytłumaczyć ich sukcesu (używam tego słowa bez zakłopotania, jako że grzech

pokory już popełniłem i wobec tego będę brnąć dalej).

Po złożeniu Niewygodnych Ewangelii - bez nadmiernych złudzeń - na biurku Wydawcy, nigdy ich nie

przeczytałem ponownie. Pojawiają się na moim stole różne tłumaczenia: na język niemiecki, portugalski,

japoński, hiszpański (w języku kastylijskim wznowienia są równie liczne jak w języku włoskim, a to między

innymi dzięki Ameryce Południowej).

Otrzymuję listy utrzymane we wszystkich możliwych tonacjach, od ślepego entuzjazmu aż do najwulgarniej

szych wymyślań, od anonimowych podziękowań po równie anonimowe przekleństwa. (Pewna dość pobożna

osoba życzyła mi "po bratersku", bym skończył usmażony albo utopiony w substancji, której nie mogę

wymienić, w ostatnim kręgu piekła). Żadna inna książka nie przyniosła mi tak ogromnej korespondencji od

czytelników z najróżniejszych części świata.

Stanowiło to dla mnie pocieszające potwierdzenie opinii, że książki rozchodzą się nie wtedy, gdy wyrażają

się o nich pochlebnie krytycy lub gdy są reklamowane na ekranach telewizyjnych czy też wymieniane w

bezwartościowych ankietach, ale wyłącznie wtedy, gdy wprowadzają je w obieg najbardziej przekonani

czytelnicy.

W każdym razie nigdy nie zdobyłem się na powtórne odczytanie tego "szczęśliwego" tomu. Nawet wtedy,

gdy pewien mądry kanonik, w konfesjonale bardzo sławnej bazyliki, nie [znając tożsamości penitenta, polecił

mi (albo nałożył jako pokutę?) lekturę tej książki. Nawet wtedy, gdy pewien czcigodny kardynał zaczepił mnie

u progu Spiżowej Bramy i pod groźnym spojrzeniem Szwajcara-halabardnika wypominał mi gniewnie jakieś

błędy, polecając, bym niektóre rozdziały oczyścił. Nic nie zrobiłem, nie poszedłem nawet skontrolować owego

corpus delicti, tym bardziej że nie było żadnej groźby interwencji ze strony Świętego Oficjum ani

szwajcarskiej halabardy.

Nie zmusiły mnie też do ponownego wzięcia do ręki tej książki, uznanej za nadmiernie niewygodną,

czcigodne siostry, które pewnego wieczoru w Wielkim Poście spaliły ją na dziedzińcu swego zamożnego

klasztoru nie zapraszając mnie do wzięcia w tym udziału. (Kto kupuje książkę, nabywa również prawo do

spalenia jej, choć może tajemnym życzeniem byłoby raczej wepchnięcie na stos autora...)

Teraz, gdy mam uroczyście obchodzić piętnaste wydanie książki w nowej szacie (do którego sam się

przyczyniłem dając zdjęcie na okładkę: zależy mi bowiem na sławie nie byle jakiego fotografa), Wydawca

skłonił mnie wreszcie do ponownego przeczytania tekstu. Mam nadzieję, że może i on zrobi to przy

następnym wydaniu.

Było to doświadczenie dość zaskakujące. Sądziłem, że wypadnie mi wstydzić się bardziej. Przekonałem się,

że takie "dzikie" podejście do Ewangelii - bezbronne, bez doświadczenia, z wysokim współczynnikiem

prostoty, z zielonym światłem dla serca i intuicji, zachowuje rację bytu również dzisiaj, szczególnie w

zestawieniu z niektórymi komentarzami "mrożącymi" swym formalizmem i erudycją nazbyt może

ostentacyjną.

Rozumiem, dlaczego czytelnik chętniej wybacza pewien nadmiar emocji niż chytrą nienaganność typu

intelektualnego. Dużo lepiej jest podjąć ryzyko, wyjść na zewnątrz, niż ukrywać się za niezliczonymi liśćmi

figowymi uczonych cytatów, kilometrowych bibliografii i rozwlekłych przepisów, które prowadzą do zasłonięcia

nie tylko autora, ale i samego Słowa.

Osobiście pojmuję pisanie jako trud ogołacania się (tak, ogołacam się również z książek, które sumiennie

czytam, i tekstów, które studiuję). Jest to jedyna forma ubóstwa, jaką praktykuję. Natomiast wielu autorów,

nim weźmie do ręki pióro, ubiera się w całą bibliotekę z kurzem włącznie. Rzecz gustu.

A przecież to czytelnicy decydują ostatecznie, czy lepiej zaufać komuś, kto ujawnia się bezbronny i

nieosłonięty, czy też komuś ukrytemu w kokonie, niczym żyjąca mumia (...).

Tak czy inaczej, wniosłem nieliczne poprawki, wykreśliłem niewiele linijek. W zamian dodałem kilka stron,

wręcz kilka rozdziałów wziętych w większości z mojego ostatniego komentarza do Ewangelii św. Marka*.

Uznałem za słuszne uzupełnić przede wszystkim teksty, które wykazują powiązanie kultu z życiem,

Kościoła z drogą, modlitwy z troską o bliźniego, pobożności ze sprawiedliwością.

Ewangelia bowiem okazuje się niewygodna właśnie dlatego, że trzeba uwzględnić te powiązania. Jeśliby

chodziło wyłącznie o załatwienie własnych spraw z Bogiem, nie napisałbym Niewygodnych Ewangelii.

Chrystus ze swym orędziem jest niewygodny właśnie dlatego, że nie można o Nim powiedzieć wszystkiego

z ambony.

Mam nadzieję, że niczego nie popsułem, a wprowadziłem trochę nowości, które usprawiedliwiają nową

szatę typograficzną. Nie mogę powiedzieć, że chodzi o nową książkę. Nie wiem nawet, czy powinienem tego

sobie życzyć. Ograniczam się do wyznania, że przeczytawszy ją z opóźnieniem, po 15 latach od narodzin,

odnalazłem siebie dość łatwo, a niektóre fragmenty mnie samego zmusiły do rachunku sumienia.

Fakt, że "rozpoznaję" siebie w książce sprzed tylu lat, może dowodzić, że nie posunąłem się wystarczająco

naprzód. Albo że wręcz zachorowałem na starość. Nawet w najgorszym wypadku uważam jednak, że

niewygoda Ewangelii stanowi skuteczną terapię przeciwko arteriosklerozie.

Serdecznie dziękuję czytelnikom (również tym którzy, być może, dopiero będą czytać tę książkę). Gdyby

ich nie było, prawdopodobnie uległbym perswazjom pewnych "ekspertów", że Ewangelia nie powinna

przeszkadzać. I postarzałbym się przynajmniej o 15 lat wcześniej.

Dziękuję więc za kłopot, jaki zgodzili się przyjąć.

I za ten, którym mnie obdarzyli.

ALESSANDRO PRONZATO

* Un cristiano comincia a leggere U Yangelo di Marca, Gribaudi Editore, Torino.

UCZMY SIĘ SMUTKU BOŻEGO NARODZENIA

Kiedy tam przebywali, nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. Porodziła swego pierworodnego Syna, owinięta

Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie. (Łk 2,6-7)

Wszystkiego trzy linijki. Aby opowiedzieć nam o najbardziej niezwykłym wydarzeniu w dziejach świata,

Łukaszowi wystarczają trzy linijki. Bóg przychodzi, by "rozbić własny namiot pośród nas", a Ewangelista

opowiada nam o tym w trzech linijkach. Zapewne jego pióro musiało zmagać się z pokusą powiedzenia

więcej.

Trzy linijki na początku strony. A więc cała kartka biała. A my spieszymy się, by wysmarować ją naszymi

słowami.

Może się to wydawać dziwne, że serię rozważań o "niewygodnych Ewangeliach" rozpoczynamy od opowieści

o Narodzeniu, która zdaje się dopuszczać wyłącznie czułość, słodycz i myśli najbardziej pocieszające.

Jednak właśnie te trzy Łukaszowe linijki, jeżeli uda się nam oczyścić je z mgieł podejrzanego

sentymentalizmu, okazują się straszliwie niewygodne. Stanowią bowiem rzeczywiście bezlitosne potępienie

naszego Bożego Narodzenia, nadętego retoryką, wypchanego lukrowała poezją, bogatego w różnokolorowe

świecidełka i tanie wzruszenia.

Trzy linijki. Tymczasem my rozpisaliśmy olbrzymi, nie kończący się scenariusz, naładowany pospolitością.

Wylaliśmy na niego całe tony sentymentalizmów, ludowych obyczajów, tandety i kiczu.

Boże Narodzenie jako pretekst. Pretekst, aby dać upust wenie poetyckiej (raczej pośledniego gatunku), aby

nadać połysku naszej religijności, aby odkurzyć nasz mundur chrześcijański, by uporządkować nasze

kontakty z biednymi, może poprzez podanie im wieczerzy wigilijnej, jednym słowem, by upewnić się, że

jesteśmy ludźmi przyzwoitymi. Pretekst, by wejść na scenę i odegrać raz w roku rolę człowieka dobrego. Tak,

pozwalamy sobie wręcz na luksus uznania l siebie za ludzi dobrych. Raz w roku.

Zepsuliśmy Boże Narodzenie. Oto wszystko. Dopuściliśmy się sabotażu wobec prostoty tych trzech linijek.

Nasze bogate Boże Narodzenie doprowadziło do zubożenia prawdziwego Bożego Narodzenia...

Gdy głęboka cisza zalegała wszystko,

a noc w swoim biegu dosięgała polowy,

wszechmocne Twe Słowo z nieba, z królewskiej stolicy...

jak srogi wojownik runęło pośrodku zatraconej ziemi.

(Mdr 18,14-15)

Cisza jest naturalnym otoczeniem dla zejścia Słowa na ziemię. A my postanowiliśmy przerwać tę krępującą

nas ciszę wystrzeleniem milionów korków szampana.

Czy jednak Chrystus dlatego zstąpił z nieba, byśmy mogli poczuć się ludźmi przyzwoitymi? Abyśmy

opychali się piernikami? Abyśmy pochłaniali rzeki szampana? Abyśmy wzruszali się słysząc grających

dudziarzy? Abyśmy radowali się z przekreślenia prostoty Jego przyjścia do nas?

BOŻE NARODZENIE "ZNIEWOLONE"

"...I położyła Je w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie" (Łk 2,7).

Później powie: "Pukajcie, a będzie wam otworzone". Jednak dla Jego Matki, która nosiła Go w swym łonie,

drzwi pozostawały zatrzaśnięte, a ludzie za nimi, zamknięci w fortecy swego egoizmu, byli zdecydowani nie

ustąpić skrawka podłogi.

Nie było dla Niego miejsca. Musi więc urodzić się za miastem. Tak samo, jak potem będzie za miastem

umierał.

Uważamy za swój obowiązek oburzać się na tych, którzy zatrzasnęli przed Nim drzwi.

Może to być jednak fałszywe oburzenie. Może to być wygodne alibi.

W rzeczywistości my sami czynimy coś gorszego. Nauczyliśmy się dobrych manier i budzi w nas odrazę

gest pozostawienia Go za drzwiami; jesteśmy ludźmi dobrze wychowanymi. Nie to, co ci prostacy...

Nie zostawiamy Go na dworze. Przeczuwamy niebezpieczeństwo, dostrzegamy Jego niepokojącą obecność,

rozumiemy, że musimy bronić się przed Nim. Jednak nie pozostawiamy Go na dworze. Odwołujemy się do

dobrych manier, stosujemy subtelne wybiegi dyplomatyczne, aby uczynić Go "nieszkodliwym ".

"Zniewalamy" Boże Narodzenie. W swoim działaniu jesteśmy bardziej perfidni niż ci, którzy pozostawiają

Go na zewnątrz.

W jaki sposób to czynimy?

Otóż Chrystus pragnie przynieść nam światło.

Naród kroczący w ciemnościach ujrzał światłość wielka;

nad mieszkańcami kraju mroków światło zabłysło. (Iz 9,1)

A światłość w ciemności świeci. (J 1,5)

Jednak my zdaliśmy sobie zaraz sprawę, że jest to światło niewygodne, niedyskretne, które szpera we

wszystkich zakątkach, które obnaża wszystkie nasze nędze, niedostatki, podłości.

Jest to światło, które nie chce być tylko ornamentem, ale które zobowiązuje, żąda zmiany kursu naszego

życia. Jest to światło bezlitosne, męczące, prowokujące. A my, aby nie dać się zwyciężyć przez to światło,

aby mu się nie podporządkować, wolimy z nim konkurować. Przeciwstawiamy mu nasze śmieszne kolorowe

lampiony, a w końcu dziecinnym gestem zakrywamy rękoma oczy, aby obronić się przed światłem, które

wdarło się do stajni betlejemskiej. Zamknięte dłonie przed oczyma albo kolorowe lampiony:

oto w jaki sposób udaje się nam zneutralizować światło.

Chrystus przyszedł, by podarować nam radość. Anioł powiedział do pasterzy: "Nie bójcie się! Oto zwiastuję

wam radość wielką, która będzie udziałem całego narodu" (Łk 2,10).

Radość, gdyż posiadamy Boga, który zajmuje się człowiekiem, który zstępuje do człowieka, który staje się

kimś bliskim dla człowieka, który staje się człowiekiem. Bóg, który staje na drodze człowieka, by iść z nim

razem, by dzielić z nim zmartwienia, nędze, łzy, lęki, nadzieje. Bóg, który przychodzi, by

przynieść zbawienie. Dla wszystkich. Bóg, który objawia się jako miłosierdzie.

Radość, gdyż dla człowieka otwiera się możliwość, która mogła wydać się szalona. "Bóg stał się

człowiekiem, by człowiek mógł stać się Bogiem". Na dobrą sprawę, można oszaleć z radości.

A my tymczasem odmawiamy przyjęcia radości. Chrystus przyszedł, by przynieść szczęście przewyższające

wszystkie horyzonty ziemskie. A my uznajemy Go za intruza. Za osobę przeszkadzającą w zabawie. Za

nieprzyjaciela radości. Wydaje się nam, że przychodzi ukraść nam ziemię, że przychodzi zatruć nam nasz

"ziemski pokarm", w którym zatapiamy zęby i paznokcie.

Radość? Niech pozwoli nam w spokoju delektować się naszymi małymi radościami ludzkimi, zabarykadować

się w legowisku własnego spokojnego egoizmu...

Chrystus przynosi nam swój dar. Więcej: nie przynosi nam darów, ale sam staje się darem. Darem

prawdziwym.

A my udajemy, że nie zauważamy nawet daru. Zresztą jesteśmy zbyt zajęci rozpakowywaniem naszych

małych podarków.

I tak unicestwiamy Dar pod górą kolorowego papieru, zabawek, drobiazgów, bezużytecznej galanterii.

W ten sposób operacja udała się. Udało się nam "zablokować" Boże Narodzenie. Dobrymi manierami.

TRZEBA ..UWOLNIĆ" BOŻE NARODZENIE

Za wszelką cenę musimy "uwolnić" Boże Narodzenie. Biada, jeżeli tego nie zrobimy. Jest to naszym

posłannictwem.

Naszym zadaniem jest przemienić się w światło, by to światło przeniknęło nas mocno, by nas przemieniło,

by uczyniło nas przezroczystymi. By ludzie mogli je kontemplować w nas i by byli nim olśnieni, by odczuli

cały jego urok i oparli się pokusie zamykania oczu.

Trzeba przemienić siebie w radość. Nie być odpychającymi, swarliwymi, surowymi i odstraszającymi

stróżami prawdy i moralności. Nie mamy być strażnikami, policjantami, ale świadkami radości. Mamy

umożliwić zrozumienie prawdy, że posłanie Chrystusa jest posłaniem zbawienia, a nie potępienia. Orędziem

wyzwolenia, a nie ucisku. Orędziem radości, a nie smutku.

Trzeba przemienić siebie w dar. Na Boże Narodzenie ludzie obdarowują się nawzajem. Góry podarków,

tony ozdobnego papieru, kilometry złotego sznurka, kartki z życzeniami wielkie jak prześcieradła. Wydaje się

nam, że w ten sposób rewanżujemy się osobom, którym coś zawdzięczamy. To jednak zbyt łatwe, zbyt

wygodne. Jako chrześcijanie mamy obowiązek nie tyle obdarowywać, ile sami przemieniać się w dar. Czynić

tak, by zawsze nasze życie było bezgranicznym darem. Dla wszystkich. Wszyscy bowiem ludzie są naszymi

wierzycielami. Każdy z nas jest dłużnikiem wobec wszystkich innych.

Przede wszystkim musimy mieć odwagę przyjrzeć się sobie w tych trzech Łukaszowych linijkach. Odzyskać

ich prostotę. Odrzucić nasze rozdęte i skomplikowane Boże Narodzenie, aby odkryć na nowo to autentyczne.

By ubogacić się jego ubóstwem.

Może bardziej niż radości musimy nauczyć się smutku Bożego Narodzenia. I wyrzutów sumienia, że je

popsuliśmy.

"W oczach Tego, który nie brzydzi się stać jednym z nas, jesteśmy biednymi grzesznikami, którzy nawet z

Bożego Narodzenia, obok radości płynącej z odkupienia, wynoszą nieskończony smutek, że nie są jeszcze

chrześcijanami" (P. Mazzolari).

POPSUTY ŻŁÓBEK

W tej samej okolicy przebywali w polu pasterze i trzymali straż nocą nad swoją trzodą. Naraz stanął przy

nich anioł Pański i chwalą Pańska zewsząd ich oświeciła, tak że bardzo się przestraszyli. Lecz anioł rzekł do

nich: "Nie bójcie się! Oto zwiastuję wam radość wielka, która będzie udziałem całego narodu: dziś w mieście

Dawida narodził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz, Pan. A to będzie znakiem dla was: znajdziecie

Niemowlę, owinięte w pieluszki i leżące w żłobie". I nagłe przyłączyło się do anioła mnóstwo zastępów

niebieskich, które wielbiły Boga słowami: "Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom Jego

upodobania". Gdy aniołowie odeszli od nich do nieba, pasterze mówili nawzajem do siebie: "Pójdźmy do

Betlejem i zobaczmy, co się tam zdarzyło i o czym nam Pan oznajmił". Udali się też z pośpiechem i znaleźli

Maryję, Józefa i Niemowlę, leżące w żłobie. Gdy Je ujrzeli, opowiedzieli o tym, co im zostało objawione o tym

Dziecięciu. A wszyscy, którzy to słyszeli, dziwili się temu, co im pasterze opowiadali. Lecz Maryja

zachowywała wszystkie te sprawy i rozważała je w swoim sercu. A pasterze wrócili, wielbiąc i wystawiając

Boga za wszystko, co słyszeli i widzieli, jak im to było powiedziane. (Łk 2,8-20)

PIERWSZA LITURGIA KOŚCIOŁA UBOGICH

Przyszedł na ziemię. Nie wybrał drogi dyplomatycznej. Nie powiadomił wielkich. Nie uprzedził możnych. Nie

dał znać kapłanom. Pominął hierarchię. Nie zwołał konferencji prasowej, by oznajmić o tym sensacyjnym

wydarzeniu.

A przecież bardzo chciał, by o tym wiedziano. Ktoś miał prawo dowiedzieć się jako pierwszy.

Posłał więc swoich wysłanników do pasterzy, którzy koczowali na polu, strzegąc stada.

Jezus urodził się nie tylko jako ubogie dziecko, ale także jako mały koczownik. I pragnie przed wszystkimi

innymi objawić się grupie koczowników, którzy żyją na granicy życia cywilizowanego. Pasterze żyją na

marginesie społeczeństwa, również na marginesie religii. "Ludzie pobożni", faryzeusze, patrzą na nich

krzywo, gdyż są oni niewykształceni i dlatego nie mogą znać Prawa, są więc poza religią, są skazani na

potępienie.

Aniołowie zwiastują Chrystusa właśnie tym "wyłączonym". Co za gafa! Co za lekceważenie kolejności!

Wydaje się, że Jezus od samego początku zaprowadza zmiany. Jasno daje nam do zrozumienia, że nasza

tabela kolejności nie odpowiada Jego tabeli, że następują przesunięcia, wręcz odwrócenie. Nie oczekujemy od

Niego przestrzegania "drogi służbowej", zachowania naszych ceremoniałów, szacunku dla naszych

przywilejów. On widzi wszystko odwrócone. Wielcy w jego oczach są mali. Ostatni są pierwszymi. Wyłączeni

mają szczególne przywileje.

Właśnie epizod z pasterzami rozpoczyna serię niepokojących i zaskakujących wydarzeń ewangelicznych.

Nowina chrześcijańska zostaje zwiastowana, oddana na własność tym, którzy znajdują się "na zewnątrz". A

dla tych, którzy są "wewnątrz", którzy należą do instytucji, to dziwne postępowanie Pana pozostanie

niezrozumiałe.

Mędrcy przychodzą z zewnątrz. A Herod, który należy do instytucji, od tych cudzoziemców dowie się o

narodzinach "Króla żydowskiego".

Jezus będzie miał dwunastu przyjaciół, pierwszych zwierzchników swego Kościoła. Jednak to nie

apostołowie będą nieśli krzyż, ale człowiek, który przychodzi z zewnątrz: Szymon z Cyreny.

Chrystus objawi się jako Mesjasz kobiecie z Samarii, kobiecie, która nie należy do narodu żydowskiego,

kobiecie wykluczonej z obietnicy, kobiecie, która przychodzi z zewnątrz i której prowadzenie się nie jest z

pewnością przykładne.

Żywej ilustracji "nowego przykazania" nie dostarczy kapłan ani lewita, ale przybysz z zewnątrz, wyklęty

Samarytanin.

"A pierwszym wstępującym do nieba z Chrystusem, pierwszym świętym chrześcijaninem jest zabójca, który

nigdy nie słyszał o Chrystusie".

Do pasterzy więc należy pierwszeństwo absolutne. Nie oddają go nikomu. "Mówili nawzajem do siebie:

Pójdźmy do Betlejem i zobaczmy, co tam się zdarzyło i o czym nam Pan oznajmił

"Wyłączeni" zostają dopuszczeni do kontemplacji, do wzięcia w posiadanie Boga, który stał się Ciałem.

Alessandro Pronzato - Niewygodne Ewangelie.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: