Pan Tadeusz, w trakcie powstawania, był dla Adama Mickiewicza uczcieczką od sporów, kłótni i waśni jakie dzieliły polską emigrację po powstaniu listopadowym. Związane one były zarówno z róznicami poglądów na temat przyczyn klęski powstania, koncepcji działań na przyszłość jak również z zróżnicowaniem społecznym emigracji(3/4 stanowiła szlachta). Poeta próbował przywołać obrazy i wspomnienia z dzieciństwa, które miały pomóc mu w ucieczce od otaczającej go smutnej rzeczywistości.
Mickiewicz, w swoim utworze, który urósł potem do rangi epopei narodowej, przedstawia pełnen obraz polskiego społeczeństwa w czasie wypraw napoleońskich. Przeważająca cechą polskiej szlachty jest patriotyczna postawa i tradycjonalizm. Taka postawa nie jest obca żadnemu bohaterowi występującemu w „Panu Tadeuszu”. Wyjątkiem od tego twierdzenia jest Telimena, która lekceważy narodowe obyczaje i zapatrzona jest w cudze wzory. Tradyzjonalizm polaków jest w utworze często podkreślany przez Mickiewicza. Objawia się on przywiązaniem szlachty do swych herbów, narodowych strojów i tradycji rodzinnych. Pozytywnym, kultywowanym przez szlachtę przyzwyczajeniem jest staropolska gościnność.
Obraz społeczeństwa polskiego nie jest jednak przejaskrawiony, jak mogłoby się wydawać, pozytywnie przez wierszokletę. Bohaterów eposu poeta oskarża o stawianie swojego insteresu ponad racje stanu – rozwiązywanie sejmików, skłonność do anarchii. Nie jest to jedyny zarzut wysuwany pod adresem szlachty. Wieszcz drwi również z pychy, buty oraz lekceważenia praw i obowiązków obywatela przez polskie elity. Mickiewicz nie zostawia na szlachcie suchej nitki pokazując jej pielęgnowane od lat wady takie jak pieniactwo, skłonność do awantur i sporów.
Jednak wszystkie te wady idą w zapomnienie, gdy szlachta jest w niebezpieczeństwie. Staje się solidarna i pokazuje swój honor obywatleski. Dobrym przykładem jest tutaj zajazd moskali na Soplicowo, gdzie ramię w ramie walczą dawni wrogowie.
W ten sposób Mickiewicz wydaje sąd nad Polską. Podkreśla patriotyzm i solidaryzm polaków w trakcie zagrożenia, ale również skłonność do ponoszenia ofiar w służbie ojczyźnie. Ukazuje też wady i przywary polskiej szlachty między innymi skłonność do awantur i sporów.
Nie możemy zapominać, że „ Pan Tadeusz” jest nie tylko sądem nad Polską, ale równierz snem o wspaniałej Polsce. Mickeiwicz próbuje w swoim dziele wyidealizować piękno swojej ojczyzny. Soplicowo w opisie poety staje się wyśnionym rajem, gdzie wszystko jest ładniejsze, piękniejsze. Ludzie, mimo sporów, stanowią tutaj zwartą całość.
Jednak świat przedstawiany przez poetę nie jest światem realnym i bardzo odbiega od rzeczywistości.
W miarę rozwoju akcji bohaterowie stają się bardziej szlachetni. Ich przywary, opisywane z nutką humoru, odchodzą w zapomnienie. I sąd nad nimi wydany, przez Mickiewicza, przeradza się w sen.
„Pan Tadeusz” powstał w chwili najodpowiedniejszej. Dawał nadzieję wszystkim Polakom, zarówno emigrantom jak i rodzimym mieszkańcom. Polska wedlug Mickeiwicza miała wkrótce zmartwychwstać i stać się Chrystusem wśród narodów świata, miała zrzucić więzy i stać się niepodległym i suwerennym państwem. Wydaje się, że utwór miał jednorazowo wzbudzić patriotyzm w tamtym czasie, jednak jego przesłanie że jutro będzie lepiej jest ponad czasowe.
mazi_mazi