ANDRAGOGIKA
Dziedzina powstała w XX wieku (wg Petersona 1926 – utworzenie Amerykańskiego Stowarzyszenia na rzecz Edukacji Dorosłych – AAAE). Początkowo stanowiła część składową pedagogiki ogólnej i filozofii wychowania.
Jej rozwój związany jest także z antropologią filozoficzną, psychologią człowieka dorosłego, etyką, socjologią kultury i wychowania, historią oświaty i myśli pedagogicznej.
Andragogika zajmuje się procesami kształcenia, wychowania, samokształcenia i samowychowania ludzi dorosłych. Bada, opisuje i analizuje cele, treści, systemy, formy i metody w/w procesów oraz ich uwarunkowania społeczne, ekonomiczne, kulturowe, cywilizacyjne i biologiczne.
Odpowiada na pytanie, jakim może być człowiek dorosły, jaki poziom rozwoju i sprawności może osiągnąć, jeśli stworzy mu się optymalne warunki edukacji a on sam podejmie autokreację.
Umożliwia zrozumienie procesu przekształcania potencjału jednostki w realną zdolność do sprawnego funkcjonowania we wszystkich rolach społecznych.
· W "Dialogach" Sokratesa (469-399 p.n.e.) - wzmianki o uczeniu się dorosłych, o starszych panach którzy się późno uczyć zaczęli.
· Platon (427-347 p.n.e.) - "Rzeczypospolita„ - ideał państwa - początkowe koncepcje ed. dorosłych z możliwościami kształcenia najlepszych do 35 r. ż.
· Kalwinizm [Kalwin Jan (1509-1564)], prawnik, humanista, reformator religii ), neoprezbiterianizm - "od kolebki do grobu"
· Tomasz More (14778-1535, najwybitniejszy humanista angielski ) - "Utopia" – 1516 r. - pierwszy o edukacji dorosłych.
· Tommaso Campanella (1568-1639) włoski filozof, Dominikanin – "Państwo Słońca" 1620 r. – równe prawa wszystkich ludzi do korzystania z dóbr kult. i gosp. Praca dla kobiet i mężczyzn.
· Jan Amos Komeński (1592-1670) – Comenius, czeski pedagog, filozof - "Wszechoświecenie" - powszechność oświaty.
· Gerard Winstanley (1609-1676) – angielski reformator społeczny i religijny - "Prawo wolności" - praca kulturalno-oświatowa.
Przedmiot zainteresowania andragogiki jako nauki jest trójstopniowy:
- zajmuje się ona możliwościami rozwoju ludzi dorosłych, ich edukacją,
- procesami, które składają się na edukację. W obrębie tych procesów jeszcze bardziej szczegółowymi procesami,
- instytucjami, w których ten proces zachodzi, np. szkoła, przychodnia lekarska, biblioteka, czytelnia, zakłady pracy.
Cele andragogiki jako nauki:
- prowadzenie badań procesów edukacyjnych
- formułowanie wniosków
- wprowadzanie ich do życia
Cele edukacji dorosłych w praktyce:
- ułatwianie zmian
- uczestniczenie w życiu państwa i w upowszechnianiu wartości demokratycznych
- promowanie przedsiębiorczości i podnoszenie wydajności gospodarki
- doskonalenie każdej formy rozwoju i rozwój osobisty
Cztery teorie uczenia się dorosłych:
1. Uczenie się poprzez nawyki.
Teoria ta opiera się na dokonaniach noblisty, Iwana Pawłowa. Prowadził on badania z psami
i przyzwyczajał je do dźwięku dzwonka przed karmieniem. W ten sposób przyzwyczaił psy do
tego, że po pewnej ilości powtórzeń (ok. 25), wydzielały ślinę, gdy słyszały dźwięk dzwonka.
Tak samo reagowały psy tylko w obliczu jedzenia. Człowiek we wczesnym dzieciństwie uczy się
najczęściej właśnie tak.
2. Uczenie się metodą prób i błędów.
Badaczami, którzy zgłębili, uzasadnili i rozwinęli teorie uczenia się metodą prób i błędów
Thorndike, Hull i Siknner. Jak u Pawłowa zaczęli prowadzić eksperymenty na zwierzętach. Thorndike zamykał koty w specjalnych klatkach i obserwował, w jakich warunkach zwierzęta czyniły próby uwolnienia się, według jakich zasad one następowały i w jakim stopniu
zwierzę było zdolne powtórzyć udane próby uwolnienia się.
3. Uczenie się według wzorca.
W przypadku uczenia się opartego o wzorzec sposoby zachowania zmieniają się pod wpływem obserwacji. Ten sposób uczenia się nazywany jest w związku z tym także uczeniem się przez podglądanie. Uczący się nie naśladuje tu bezmyślnie wzorca, lecz raczej nieświadomie przenosi własne obserwacje na sposoby zachowania. Samego procesu uczenia się nie da się tu jednak
skontrolować, ponieważ nie można stwierdzić, czy uczący się zaobserwował coś istotnego i jak głęboko zapadły jego obserwacje.
4. Uczenie się poglądowe.
Rozwiązania problemów związanych z uczeniem się mogą nasunąć się przez wyrobienie poglądu na sprawę, bez uciążliwego „dreptania wokół”. Uczenie się poglądowe wymaga przejrzystej
sytuacji, tzn. uczący się musi mieć możliwość określenia struktury sytuacji i przeanalizowania jej.
Istnieją trzy istotne zalety uczenia się poglądowego w porównaniu do trzech opisanych
wcześniej form:
l Wyrobić sobie pogląd można tylko na sytuację dla nas zrozumiałą. Zrozumiałość i przejrzystość to podstawowe warunki uczenia się poglądowe-go. Te warunki należy stwarzać i jest to podstawowe zadanie dla prowadzącego zajęcia.
l W uczeniu poglądowym można bardzo mocno ograniczyć fazę ćwiczenia. Ćwiczenia automatyzujące należy w ogóle opuścić.
l Uczenie się poglądowe można łatwiej przekładać na nowe sytuacje niż wiedzę przyswojoną mechanicznie. Tylko w uczeniu poglądowym można pracować na jednym wybranym przykładzie, tzn. tak, aby uczestnicy zgłębili przy pomocy prowadzącego tylko jeden wybrany aspekt zagadnienia, a następnie sami przenieśli nabytą wiedzę na nowe sytuacje.
l Proces uczenia się wspiera dobry klimat.
l Uczenie się to proces wymagający czasu.
l To, co się da zrozumieć, lepiej i łatwiej się zapamiętuje.
l Powtórzenia są zasadne tylko wtedy, gdy uczący się tego potrzebują.
l Ćwiczenia bez poglądu na daną sprawę nie mają sensu.
l Ćwiczenia powinny być zróżnicowane pod względem treści i metod, powinny zawsze uwzględniać kontekst etc.
l Uczenie się powinno prowadzić do zrozumienia i zbudowania opinii.
l Zachowanie, które wywołuje pozytywne konsekwencje, powinno być wzmacniane.
l Zachowanie, które pozwala unikać wcześniej zaznanych nieprzyjemnych sytuacji, powinno być wzmacniane.
l Natychmiastowa informacja zwrotna do zacho-wania oddziaływuje wprost na to zachowanie (feedback).
Uczenie się nowych rzeczy chodzi o to, aby nauczyć się nowych sposobów zachowań lub rozszerzyć istniejące.
Przykład: dyrektor szkoły zaobserwował, że członkowie rady pedagogicznej zaczynają mieć lepszy kontakt z uczniami, gdy on chwali ich regularnie za postawę otwartości i partnerstwa.
Zapominanie treści wcześniej nauczonych chodzi o to, że można odzwyczaić się od wcześniej praktykowanego zachowania.
Przykład: nauczyciel zmienia swoje dotychcza-sowe zachowanie w stosunku do uczniów na podstawie uzyskanej od nich informacji zwrotnej.
Uczenie się w celu dokonania istotnej zmianyw tym wypadku chodzi o to, aby zrezygnować z dotychczasowego zachowania i zastąpić je innym.
l Przykład: student doświadcza w czasie studiów, że nie wszystko, czego się uczy, może przełożyć wprost na praktykę zawodową. Robi więc selektywne notatki, a nie – tak jak dotychczas – z całego wykładu.
Zapamiętujemy jedynie:
l 10% tego, co czytamy,
l 20% tego, co słyszymy,
l 30% tego, co widzimy,
l 50% tego, co słyszymy i widzimy,
l 70% tego, co sami mówimy,
l 90% tego, co sami robimy.
Nasze strategie i techniki uczenia się:
• robienie ściąg
• systematyczne uczenie się małych partii materiału
• przepisywanie i zaznaczanie najważniejszych rzeczy
• czytanie na głos
• uczenie się z kimś
• przekładanie notatki na swój zrozumiały język
• picie kawy, czekolady; jedzenie
• szukanie skojarzeń
• nagrywanie siebie i odsłuchiwanie
• spacer z notatkami
• uczenie się w określonej porze dnia/ nocy
• kąpiel dla relaksu przy muzyce
• zapisywanie skrótów, zapisywanie pierwszych liter
• W 1982 roku Weinstock napisał:
„Jeśli w ogóle można twierdzić coś pewnegona temat znaczenia okresu dorosłości, to chyba jedynie to, iż ludzie, starzejąc się, stają się:
- coraz bardziej zróżnicowani,
- różnorodni,
- kompleksowi i
- zindywidualizowani.
Z każdym rokiem okresu dojrzałości zdecydowanie wzrasta ilość doświadczeń, które człowiek jest w sta-nie zgromadzić.” [1]
[1] Lenz W., Lehrbuch der Erwachsenenbildung, Stuttgart 1987
Okres dorosłości nie jest czasem spokoju i stabilizacji.Bycie dorosłym oznacza nieustanną konfrontację ze zmianami i konieczność zmagania się z nowymi sytuacjami. Życie ludzkie można pojmować jako pewne kontinuum, podlegające wpływom zmiennych warunków społecznych i indywidualnych decyzji.
• Rozwój człowieka dokonuje się bowiem nie poprzez zdobywanie kolejnych stopni „wtajemniczenia”, lecz
• poprzez kojarzenie obecnej rzeczywistości z jakością wcześniejszego procesu uczenia się i zdobytych doświadczeń,
• warunków społecznych
• oraz rozmaitych sytuacji wyciskających indywidualne piętno na sposobie podejścia do różnych problemów, które niesie życie.
Ich uczenie się jest uzależnione od dotychczasowych doświadczeń życiowych i doświadczeń związanych z nauką (historia uczenia się), a także od obecnych warunków życia i nauki.
Dorośli uważają, że uczenie się ma sens tylko wtedy, gdy mogą oni znaleźć jakieś punkty odniesienia do własnych doświadczeń i warunków życia i kiedy to, czego się uczą, może im być w jakikolwiek sposób przydatne.
Dla człowieka dorosłego uczenie się oznacza najczęściej także konieczność zmiany podejścia do procesu oraz przedmiotu nauki, a więc zakwestionowanie posiadanych przezeń doświadczeń życiowych i doświadczeń związanych z nauką, zdobytej wiedzy i postaw.
Może to prowadzić do sceptycyzmu, lęków oraz niechęci do nauki.
Uczący się dorosły różni się od uczącego się dziecka czy młodego człowieka nie mniejszą zdolnością uczenia się, lecz posiadanym doświadczeniem życiowym, historią wcześniejszej nauki, silniej ugruntowanym wizerunkiem samego siebie i motywacją.
Jego zdolność uczenia się cechuje zatem inna struktura. Posiada on bogatszą wiedzę, sprawdzoną w praktyce i opartą na doświadczeniu, większą ilość zgromadzonych informacji, wyraźniej ukształtowany świat wartości, a zatem także więcej możliwości łączenia faktów. Może to jednak prowadzić do spowolnienia tempa uczenia się.
Uczący się dorosły kieruje się pewnymi motywami. Między innymi właśnie od motywacji zależy jego sukces w nauce.
Można wyróżnić następujące motywy, jakimi kierują się dorośli, uczestniczący w różnych formach dokształcania i doskonalenia:
Motyw związany ze sposobem widzenia samego siebie
Proces uczenia się ma na celu zniwelowanie dostrzeganych rozbieżności między zinternalizowa...
Evi0320