Metodologia badań społecznych część 1
Metodologia badań społecznych jako nauka.
Prawa i prawidłowości w naukach społecznych.
Metodologia – nauka o sposobach badania życia społecznego
( E. Babbie)
Badania społeczne zmierzają do odkrywania prawidłowości w życiu społecznym. Ten cel jest trudniejszy do zrealizowania niż ma to miejsce w naukach przyrodniczych, gdzie zjawiska badane w większym stopniu niż zjawiska społeczne podlegają prawidłowościom. Jednak zjawiska społeczne wykazują także duży stopień regularności, które można wykryć za pomocą badań i wyjaśniać za pomocą teorii. Te regularności są wynikiem m.in. formalnych norm obowiązujących w społeczeństwie. (E.Babbie, 2001, s. 37 i nast.)
Prawa nauki są to należycie uzasadnione i dostatecznie sprawdzone twierdzenia nauki mające postać zdań ogólnych lub w przybliżeniu ogólnych.
Pierwsze z nich to prawa ogólne – oznaczają stały bezwyjątkowy związek pewnych zjawisk (np. prawo ciążenia czy inne prawa nauk przyrodniczych). W humanistyce nie ma takich praw.
Drugie z nich to prawa statystyczne ( sprawozdawcze), stwierdzają istnienie prawidłowości. Mówią o towarzyszeniu sobie pewnych zjawisk, zachodzeniu określonych relacji z określona częstotliwością.
W naukach społecznych trudno mówić o prawach formalnych czy prawach uniwersalnych. Bardziej przydatne jest pojęcie prawidłowości w nauce.
Prawidłowością nazywamy obiektywne, stale powtarzające się związki lub relacje cech i zdarzeń zachodzących w rzeczywistości.
(T.Pilch, 2001, s.23 i nast.)
Cechy poznania naukowego:
· usystematyzowanie – czynności poznawcze regulują rygory konsekwencji czasowej i treściowej
· obiektywizm- wynik badań nie jest zależny od nastawienia badacza; prawdziwość wyników gwarantuje stosowanie uznanych narzędzi i procedur poznania
· sprawdzalność – badanie może być powtarzane i przy zachowaniu określonych warunków powinno dawać porównywalne wyniki
· utylitarność – badanie wyjaśnia określone zjawiska, nadaje się do rozwiązania konkretnej trudności
· twórczość lub destrukcja wobec twierdzeń tworzących teorię danej nauki – badanie może je utwierdzać lub podważać
( T. Pilch, 2001, s. 17)
Źródła błędów w badaniach społecznych :
· Błędne obserwacje ( m.in. prowadzone bez świadomego planu. Obserwacja naukowa, w przeciwieństwie do obserwacji potocznej, jest działaniem świadomym. Wprowadzenie planu obserwacji, posługiwanie się narzędziami obserwacji pozwala ograniczyć błędy. )
· Nielogiczne rozumowanie ( np. błąd hazardzisty-przekonanie, że przedłużająca się dobra lub złą passa zapowiada swoje przeciwieństwo; przekonanie, że wyjątek potwierdza regułę podczas kiedy wyjątek tej regule zaprzecza itp. Podobne przykłady nielogicznego rozumowania w życiu codziennym mogą być przenoszone do wnioskowania naukowego)
· Nieuprawnione uogólnianie ( założenie, że kilka podobnych zdarzeń stanowi dowód istnienia ogólnego wzorca np. na podstawie podobnych wypowiedzi kilkunastu uczestników jakiegoś zdarzenia wnioskujemy, że wszyscy uczestnicy tego zdarzenia mają podobną opinię.). Tego błędu można uniknąć prowadząc badania na odpowiednio dużej i reprezentatywnej próbie badawczej lub powtarzając badania.
( E. Babbie, 2007, s. 31 i nast.)
Evi0320