Komensalizm - (współbiesiadnictwo) jest to typ zależności o charakterze symbiozy między dwoma lub więcej gatunkami zwierząt, roślin lub rośliny i zwierzęcia, przy czym jeden z gatunków czerpie z tej zależności wyraźne korzyści, nie szkodząc pozostałym (np. rekin i podnawka; lew i hiena). Innym przykładem komensalizmu może być odżywianie się owadów żyjących w ptasich gniazdach resztkami pokarmu gospodarzy lub znalezionymi w gnieździe piórami. Komensalizm jest więc współżyciem korzystnym dla jednego z partnerów, a dla drugiego obojętnym.
Komensalizm jest najbardziej luźnym i najmniej obligatoryjnym związkiem międzygatunkowym, jako że obaj partnerzy często mogą egzystować niezależnie od siebie. Obaj partnerzy odnoszą tu korzyść i mają biologiczną przewagę nad osobnikami tych samych gatunków, które nie pozostają w takim związku. Komensal (bo tak nazywamy organizm czerpiący korzyści) może mieszkać w ciele swego gospodarza lub w miejscu jego siedliska.
Przyczyny komensalizmu:
1.chęć zdobycia pożywienia,
2.potrzeba transportu,
3.potrzeba ochrony i zamaskowania.
Croll (1977) wyróżnia cztery główne rodzaje komensalizmu:
· Komensalizm „czyszczący” - istnieją komensale żywiący się produktami łuszczenia skóry. Występują oni na włosach ssaków, piórach, a nawet łuskach ryb.
· Komensalizm chroniący i maskujący
· Komensalizm synecjalny (synoika, synoekia) - forma symbiozy (niektórzy autorzy zaliczają do komensalizmu) dwu lub większej liczby owadów, w której gospodarz nie osiąga żadnej korzyści, a gość nie czyni mu szkód żywiąc się odpadkami lub niewielkimi ilościami materiału budowlanego gniazda. Należą tu liczne owady żyjące w gniazdach, np. larwy niektórych motyli z rodziny molowatych (Tineidae).
· Komensalizm „transportowy” lub forezja - przenoszenie jednych organizmów przez drugie; chrząszcze są często przenosicielami roztoczy, muchówki – zaleszczotków, pszczoły – wczesnych stadiów larwalnych chrząszczy z rodziny Meloidae; forezja może powodować śmierć przenosiciela.
Przykłady komensalizmu
Różanka - ryba żyjąca w naszych wodach. Składa ikrę w skrzelach małża za pomocą długiego pokładełka. Samiec zaś składa plemniki do wody w pobliżu małża. Wraz z wodą dostają się one do skrzel i zapładniają ikrę. Małe rybki mają ochronę w pierwszych dniach życia. Po pewnym czasie opuszczają małża nie robiąc mu żadnej krzywdy.
Ryba pilot żyje w pobliżu rekina korzystając z rozszarpanych na dużej powierzchni szczątków jego ofiar.
Jednym z wielu przykładów komensalizmu jest związek pomiędzy pewnym gatunkiem Rybika - owada bezskrzydłowego, a jednym ze środkowoamerykańskich gatunków mrówek wędrownych. Rybiki żyją wśród mrówek, korzystając z pożywienia zdobywanego przez armię mrówek. Mrówki nie odnoszą z obecności rybików żadnych widocznych korzyści, ani nie ponoszą żadnych strat. Ilość pokarmu wyjadanego przez rybiki nie jest duża, w związku z czym mrówki nie cierpią z powodu głodu.
W tej samej biocenozie tropikalnego lasu deszczowego spotykamy wiele innych przykładów komensalizmu. Jest nim niewątpliwie związek roślin epifitycznych (np. liany, mchy, paprocie czy storczyki) z drzewami, na których one rosną. Epifity nie szkodzą drzewom, korzystają jedynie ze ściekającej wody i substancji mineralnych zmywanych z powierzchni kory i liści, niewykorzystywanych przez drzewo. Ponadto, dzięki drzewu właśnie, znajdują się wyżej, w lepszych warunkach świetlnych. W związku tym drzewo nie ponosi ani korzyści ani strat.
Komensalizm nie musi polegać na zależnościach pokarmowych. W przypadku komensalizmu chroniącego komensal wykorzystuje gospodarza do ochrony, np. ryby ukwiałowe z rodzaju Amphipron żyją pomiędzy chroniącymi je ramionami ukwiałów, które są parzące dla innych gatunków.
W komensalizmie czyszczącym symbiont oczyszcza gospodarza, np. z pasożytów zewnętrznych. Funkcje takie pełnią przedstawiciele wielu gatunków ryb i skorupiaków, np. ryba pilot towarzyszy rekinom i usuwa z ich łusek oraz jamy gębowej pasożyty korzystając jednocześnie z resztek pokarmu i nie padając łupem gospodarza. Rekin nie jest dla niej żadnym zagrożeniem, ponieważ rybka pływa pod nim i jest tak mała, że drapieżnik jej nie widzi. Poza tym rekin nie próbowałby jej złapać, gdyż by się nią nie najadł.
O komensalizmie synencjalnym można mówić, gdy komensal wykorzystuje gospodarza jako miejsce schronienia i przebywania, np. kraby chroniące się w muszlach mięczaków.
Kolejnym rodzajem zależności jest komensalizm transportowy, w którym gospodarz jest wykorzystywany jako środek transportu, np. ryba remora o zmienionej morfologii płetwy grzbietowej, przyczepia się do rekina i razem z nim się przemieszcza.
W pewnych warunkach komensalizm może przekształcić się w mutualizm lub pasożytnictwo.
3
ewciaz_ow