Służebność - to ograniczone prawo rzeczowe, obciąża nieruchomość i ma na celu zwiększenie użyteczności innej nieruchomości albo zapewnienie zaspokojenia określonych potrzeb osobie fizycznej i stanowi ograniczenie w wykonywaniu prawa własności. Kodeks cywilny wyróżnia służebność gruntową i osobistą. Natomiast służebność gruntową dzieli na czynną i bierną. Służebność gruntowa czynna - polega na korzystaniu w oznaczonym zakresie z cudzej nieruchomości np. służebność drogi koniecznej, czerpania wody, przejazdu, przechodzenia. Służebność gruntowa bierna - może mieć zgodnie z wolą ustawodawcy różnorodną postać. Może polegać np. na tym, że właściciel obciążonej nieruchomości nie może dokonywać określonych działań np. zakaz wznoszenia budowli.
Zastaw - to ograniczone prawo rzeczowe, którego głównym celem jest zabezpieczenie wierzytelności
Najważniejszą cechą zastawu jest to, że może być ustanowiony jedynie na rzeczach ruchomych (oraz na niektórych prawach zbywalnych np: akcjach, obligacjach). Ponadto wraz z ustanowieniem zastawu powstaje więź łącząca go z wierzytelnością, którą zabezpiecza wraz z zaspokojeniem wierzyciela zastaw upada (jest to więc prawem akcesoryjnym, a więc jego istnienie jest zależne od istnienia wierzytelności).
W razie niemożności zaspokojenia wierzyciela przez dłużnika, wierzyciel ma prawo do sprzedaży rzeczy objętej zastawem i zaspokojenia się z uzyskanej sumy. Ponadto wierzyciel ma pierwszeństwo do zaspokojenia się z rzeczy zabezpieczonej zastawem przed innymi wierzycielami (pod warunkiem, że nie mają oni także ustanowionego wcześniej zastawu na tej samej rzeczy).
· na podstawie czynności prawnej (umowy)
· z ustawy.
Zastaw umowny - powstaje na podstawie umowy między właścicielem rzeczy a wierzycielem. Sama umowa nie wystarcza do powstania zastawu. Jako, że zastaw jest czynnością realną to konieczne jest wydanie rzeczy wierzycielowi, bądź osobie trzeciej na którą strony się zgodziły
Zastaw ustawowy - powstaje na mocy przepisów szczególnych. Przysługuje on na przykład wynajmującemu na zabezpieczenie czynszu na rzeczach ruchomych najemcy wniesionych do przedmiotu najmu (art.570 kc).
Zastaw wygasa z chwilą wygaśnięcia wierzytelności. Również z przeniesieniem wierzytelności zabezpieczonej, bez przeniesienia zastawu (art. 321 p1 kc). Zastaw wygasa w przypadku zwrócenia przez zastawnika rzeczy zastawcy (art.325 kc).
· zastaw zwykły
· zastaw rejestrowy: istotną cechą tego zastawu jest możliwość pozostawania przedmiotu zastawu u zastawcy oraz obowiązek zgłoszenia zastawu do rejestru prowadzonego przez sąd rejonowy
· zastaw na prawach
· zastaw skarbowy: to instytucja funkcjonująca w prawie podatkowym mająca na celu zabezpieczenie zaległości podatkowych na rzecz Skarbu Państwa.
Posiadanie to faktyczne sprawowanie władzy nad rzeczą, które może wynikać z prawa własności, jak i nie być związane z żadnym prawem. W odróżnieniu od własności nie jest prawem, lecz stanem faktycznym. Stanowi najprostszą i najbardziej naturalną postać władzy osoby nad rzeczami, które wykonywane i ochraniane siłami samego zainteresowanego jest możliwe nawet w najprostszych stosunkach społecznych.
Posiadanie występuje przy równoczesnym istnieniu fizycznego elementu władania rzeczą (łac. corpus possesionis) oraz elementu psychicznego, rozumianego jako zamiar władania rzeczą dla siebie (łac. animus rem sibi habendi).
Jako pierwsze oddzieliło posiadanie od własności Prawo rzymskie. W epoce feudalizmu zwane dzierżeniem (w terminologii staropolskiej), gewere (z niemieckiego; oznaczało faktyczne władanie rzeczą), seisin (saisine; termin pochodził od obejmowania spadku), possessio (od łacińskiego sedere - siedzieć).
Z posiadaniem jako zjawiskiem prawnym Kodeks cywilny łączy skutki prawne, które można podzielić na cztery grupy:
· domniemania związane z posiadaniem, których celem jest usunięcie trudności w ustaleniu stanu faktycznego i prawnego:
o domniemanie posiadania samoistnego
o domniemanie ciągłości posiadania
o domniemanie zgodności posiadania ze stanem prawnym
o domniemanie posiadania w dobrej wierze
· ochrona posiadania w drodze przymusu państwowego albo pomocy własnej.
· możliwość nabycia wykonywanego prawa przez zasiedzenie.
· korzyści, przypadające posiadaczowi w dobrej wierze będące naturalnym następstwem faktycznego władania rzeczą. Dotyczy to w szczególności korzystania z rzeczy i czerpania z niej pożytków.
Kodeks cywilny dzieli posiadanie na samoistne i zależne. Posiadaczem samoistnym jest ten, który włada rzeczą jak właściciel, ale niekoniecznie musi nim być, natomiast posiadacz zależny włada rzeczą tak jak wykonujący inne prawo niż własność np. prawo dzierżawy, użytkowania, najmu.
W polskim prawie istnieje bezwzględny zakaz naruszania posiadania bez względu na to czy jest w dobrej czy złej wierze, samoistne czy zależne, prawne czy bezprawne, wadliwe czy niewadliwe. Ochrona posiadania przybiera dwojaką postać:
· ochrony siłami samego posiadacza
o obrona konieczna
o dozwolona samopomoc
· ochrony na drodze sądowej
o roszczenia o przywrócenie posiadania (roszczenia posesoryjne)
Roszczenia posesoryjne wygasają jeśli nie będą dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia posiadania.
Zobowiązanie (inaczej obligacja) jest to stosunek prawny, w którym jedna strona (podmiot uprawniony) zwana wierzycielem może żądać od drugiej strony (podmiot zobowiązany) zwanej dłużnikiem określonego zachowania się, zwanego świadczeniem. Na dłużniku spoczywa obowiązek spełnienia tego świadczenia.
W literaturze prawniczej stosowane jest również pojęcie stosunek zobowiązaniowy.
Źródła zobowiązań:
· umowy,
· czyny niedozwolone,
· bezpodstawne wzbogacenie,
· jednostronne czynności prawne,
· akt administracyjny (decyzja administracyjna),
· pozostałe zdarzenia nie mieszczące się we wcześniej wymienionych.
· nienależne świadczenie
· prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia
Rodzaje zobowiązań:
- wzajemne
- podzielne
- niepodzielne
- solidarne.
O zobowiązaniach solidarnych może być mowa wtedy, gdy po stronie dłużników występuje kilka osób. Jeżeli zobowiązanie dłużników jest solidne, wierzyciel może żądać całości (lub części) świadczenia według swego uznania od każdego z dłużników, od wszystkich lub od kilku z nich. Każdy, więc z dłużników musi się liczyć z tym, że odpowiadać może za całość zobowiązania. Oczywiście, gdy jeden z dłużników solidarnych spełni w całości świadczenie, pozostali są już zwolnieni od świadczenia. Może on też żądać od współdłużników zwrotu odpowiedniej części świadczenia.
Odpowiedzialność cywilna jest to odpowiedzialność majątkowa w przewidzianym prawem sytuacjach za zdarzenia, skutkiem, których inna osoba ponosi szkodę. Istotę odpowiedzialności stanowi obowiązek naprawienia szkody. Naprawienie szkody powinno nastąpić według wyboru poszkodowanego bądź przez przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego bądź zapłacenie odszkodowania.
Rodzaje odpowiedzialności:
-kontaktowa- odpowiedzialności ta powstaje, gdy dłużnik w ogóle niespełna świadczenia z przyczyn, za które odpowiada, albo, gdy świadczenie jest np. złej jakości lub nie zostało spełnione w terminie.
-deliktowa-odpowiedzialność taką ponosi np. ten, kto z winy swej wyrządził szkodę innej osobie uszkadzając lub niszcząc jej rzecz i wyrządzona została ona poza stosunkiem prawnym.
Wykonanie zobowiązania polega na spełnieniu przez dłużnika świadczenia, do którego był on zobowiązany. Oczywiście zobowiązanie zostanie wykonane wtedy, gdy świadczenie zostanie spełnione w sposób należyty.
Zasady obowiązujące przy wykonaniu zobowiązań
-zasada realnego wykonania zobowiązania
-zasada należytej staranności
-zasada odpowiedniej jakości świadczenia
-zasada osobistego wykonania zobowiązania
-zasada niedopuszczalności odmowy przyjęcia świadczenia częściowego
Skutki niewykonania zobowiązania
-obowiązek naprawienia szkody
-nieprzyjęci świadczenia
-nabycie rzeczy na koszt dłużnika
-wykonanie zastępcze na koszt dłużnika
Wygaśniecie zobowiązania następuje wskutek jego wykonania. Spełniony zostaje wtedy społeczno-gospodarczy cel zobowiązania. Kodeks cywilny przewiduje jednak, ze zobowiązanie może wygasnąć na skutek innych przyczyn np. złożenie do depozytu sądowego.
Zdarzenia prawne powodują wygaśniecie zobowiązań:
A) śmierć dłużnika
B) dobrowolne zwolnienie z długu
C) świadczenia w miejsce wykonania polega na spełnieniu przez dłużnika za zgoda wierzyciela innego świadczenia, zamiast świadczenia, do którego był zobowiązany.
D) odnowienie polega na zobowiązaniu dłużnika spełnienie innego świadczenia w miejsce dotychczasowego lub nawet tego samego, lecz z innej podstawy prawnej.
E) złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sadowego w wypadkach przewidzianych przepisami jest równoznaczne z wykonaniem zobowiązania wobec wierzyciela. Może ono nastąpić, gdy nie wiadomo dokładnie, kto jest wierzycielem itp.
F) potrącenie, kompensacja - może mieć miejsce, jeżeli obydwie strony (np. pozostają z sobą w stosunkach handlowych) mają względem siebie wzajemne wierzytelności. Istnieje wtedy możliwość potracenia tj. wzajemnego skompensowania. Kodeks przewiduje dokładnie, kiedy potrącenie jest dopuszczalne. Konieczne jest miedzy innymi, aby wierzytelności były jednorodne (nie mogę, bowiem potrącić świadczenia dostarczenia samochodu ze świadczeniem w postaci wybudowanego garażu). Wierzytelności muszą być również wymagalne i muszą nadawać się do dochodzenia na drodze sądowej. Najczęściej potrącenia odnosi się do wzajemnej wierzytelności
Hipoteka – jedno z ograniczonych praw rzeczowych na nieruchomości, służące zabezpieczeniu oznaczonej wierzytelności pieniężnej. Pozwala ono wierzycielowi hipotecznemu dochodzić zaspokojenia wierzytelności z nieruchomości, niezależnie od tego, czyją ona stała się własnością (tzn. zbycie nieruchomości przez dłużnika nie narusza prawa wierzyciela do dochodzenia roszczeń). Dodatkowo zaspokojenie to ma pierwszeństwo przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości.
Hipoteka zabezpiecza wyłącznie wierzytelności pieniężne i może być wyrażona jedynie w oznaczonej sumie pieniężnej. Jeśli zabezpieczaną wierzytelnością jest pożyczka lub kredyt, nazywa się ją, odpowiednio, pożyczką hipoteczną lub kredytem hipotecznym.
Hipoteki rejestrowane są w księdze wieczystej nieruchomości.
Pełne definicje hipoteki oraz przepisy regulujące jej stosowanie zawiera Ustawa z dnia 6 lipca 1982 o księgach wieczystych i hipotece (dział II).
Hipoteka jest prawem akcesoryjnym pozostającym w ścisłym związku z wierzytelnością, którą zabezpiecza. W zasadzie hipoteka może istnieć tylko o tyle, o ile istnieje prawo główne (wierzytelność, którą zabezpiecza). Nie może powstać bez wierzytelności i nie może być bez tej wierzytelności przeniesiona, a wygaśnięcie wierzytelności powoduje wygaśnięcie hipoteki.
Wyjątki:
· hipoteka może zabezpieczać także wierzytelność przyszłą lub warunkową (art.106);
· przedawnienie wierzytelności nie pozbawia wierzyciela prawa zaspokojenia się z nieruchomości obciążonej (art. 77) – jednak nie można ustanowić hipoteki na już przedawnionej wierzytelności.
chomixus