Grocjusz / Holender/ ojciec teorii praw natury –doktryna stanowi novum .Próbuje prawa naturalne zlaicyzować ,odseparować od źródła jakim jest Bóg, różnica od starożytności i średniowiecza. Wiek XVIII odkrycia geograficzne –wnioski na podstawie obserwacji ,
przemiany gospodarcze ,powstanie warstw burżuazyjnych ,które próbują się emancypować ,
formułuje postulaty:
-stan natury
-prawo natury 3 terminy na które będą się wypowiadać myśliciele XVIII wieku
-umowa społeczna
Stan natury –stan przed państwowy , w którym żyją ludzie w wspólnotach ,nie ma porządku prawnego.
Umowa społeczna-monent kiedy ludzie zdecydują się do powołania stanu państwowego /struktura państwa ,organizacja/
Prawo natury –związane z losem i życiem człowieka , uznają ,że to prawo jest najważniejsze.
Wiek XVII powstają szkoły prawa natury. Cechą charakterystyczną dla tego wieku są: poszerzone horyzonty myślowe - przez odkrycia geograficzne, autorytet papieża leci na pysk, pojawiają się inne religie. Państwa próbują się uniezależnić od katolicyzmu. System feudalny zaczyna być wypierany wczesnokapitalistycznymi formami. Religię wyprze matematyka, bo należy odwoływać się do czynników, które są pewne. Wszystko to ma wpływ na zmianę światopoglądu społeczeństwa. Człowiek przy pomocy rozumu jest w stanie panować nad przyrodą. Wiek XVII ukształtował osoby, które stworzą nowożytną szkołę natury. Prawo natury ma charakter racjonalny, źródeł poszukuje się w rozumnej naturze człowieka.
Hugo Grocjusz o prawie.
Grocjusz był pierwszym prawnikiem, który dokonał klasyfikacji praw podmiotowych. Prawa dzielił na:
*te, które dają władzę w stosunku do siebie (tzw. wolność),
*te, które są władzą w stosunku do innych ludzi,
*te, które sprowadzają się do władztwa nad rzeczami.
Wg Grocjusza prawo stanowione powinno być zgodne z prawem natury. Podkreślał, iż wszystkim państwom przysługuje równe prawo korzystania z morza. Zajmował się też prawem wojny. Uważał, że nikt ni ma prawa odebrać komuś życia – może co najwyżej sprawować nad nim pieczę. Odróżniał wojny sprawiedliwe od niesprawiedliwych. Twierdził, iż wojnę można sprawiedliwie prowadzić tylko w obronie zagrożonych praw natury. Opowiadał się za humanizacją wojny: głosił obowiązek ludzkiego traktowania przeciwników, oszczędzania kobiet i dzieci. Równocześnie godził się z istnieniem niewolnictwa i kategorycznie protestował przeciwko zasadzie równouprawnienia w społeczności międzynarodowej. Widział w państwie dzieło kontraktu. Dowodził, że jeżeli ludzie w umowie tworzącej państwo przekazali jednostce pełnię władzy, to absolutyzm jest formą legalną, a społeczeństwo jest zobowiązane dotrzymać warunków umowy, nawet gdyby żałowało, że zrzekło się suwerenności. Gorcjusz sympatyzował z władzą absolutną.
Znaczenie Grocjusza dla rozwoju pojęcia „prawo natury”.
Grocjusz uważał, że prawo natury jest zracjonalizowane i autonomiczne, wolne od teologii i religijnego mistycyzmu. Był to pogląd nowy, gdyż do tej pory prawo natury zwykle utożsamiano z prawem boskim i nie wiązano go z rozumem. Prawo natury jest związane z niezmienną naturą człowieka (ona jest jego matką) i istniałoby nawet wtedy, gdybyśmy założyli, że Boga nie ma. Sam Bóg bowiem nie może zmienić prawa naturalnego, które nie ma nic wspólnego z prawem ludzkim i prawem boskim pozytywnym.
Zasady prawa natury według Grocjusza.
Wśród fundamentalnych zasad prawa natury Grocjusz wymieniał:
*obowiązek nienaruszania cudzej własności (podział na „moje” i „twoje”),
*obowiązek wynagradzania szkód,
*obowiązek dotrzymywania umów (pacta sunt servanda), ponieważ brak tej zasady uniemożliwiłby życie w społeczeństwie,
*obowiązek ponoszenia kary za popełnione przestępstwa.
Uważał, że są one wartościami samoistnymi i uniwersalnymi. Są one nierozerwalnie związane z naturą człowieka, są prawami podmiotowymi, rodzącymi roszczenia, których można dochodzić na drodze sądowej.
GROCJUSZ (HUGO DE GROT): przedstawiciel szkoły prawa natury z XVII wieku. Autor: "O prawie wojny i pokoju", "Wolność mórz". Jego doktryna faworyzowała warstwę, z której się wywodził (mieszczaństwo). Był zwolennikiem absolutyzmu monarszego. Ludzie żyjący w stanie natury będą dążyć do społeczeństwa, a potem państwa, bo w ludziach istnieje popęd społeczny. Są 2 metody stwierdzające:
1) apriori (metoda wprost, bez doświadczenia, ludzie z rozumu wiedzą, że ich prawa i popęd społeczny istnieją, więc apriori dążą do życia w pokoju z innymi ludźmi)
2) aposteriori (metoda na podstawie doświadczenia i obserwacji, zauważamy, że w ludziach jest popęd społeczny, który pcha ludzi do zawarcia umowy społecznej).
Koncepcja prawa natury:
Twierdził, że jest ono prawem powszechnym, uniwersalnym, niezmiennym, świeckim. Źródłem prawa natury jest ludzka rozumna natura. Używa sformuowania, że Bóg nie jest w stanie wpłynąć na charakter prawa natury, które jest nakazem prawego rozumu. Zwraca uwagę na 4 zasady prawa naturalnego:
1) umów należy dotrzymywać (pacta sund serwanda) - z tego prawa wynikają kolejne:
2) obowiązek nienaruszania cudzej własności
3) za naruszenie należy dokonać zadośćuczynienia (naprawić szkodę)
4) poniesienie kary dla naruszyciela.
zasady te powinny też obowiązywać w prawie międzynarodowym. W prawie narodów dostrzegamy element prawa pozytywnego i naturalnego. Po zawarciu umowy, gdy państwo już jest, to suwerenem jest naród. Umowa nie jest dana na zawsze społeczeństwu, a naród może zrzec się suwerenności dla grupy lub jednostki. Naród przekazując suwerenność może wpisać różnego rodzaju zastrzeżenia. Obie strony muszą dotrzymywać umowy - społeczeństwo nie stawia oporu wobec władzy, a jeśli był opór to dlatego, że suweren nie przestrzegał warunków umowy. Państwo mogło powstać na podstawie dobrowolnej umowy społecznej, ale zdobycie suwerenności może odbywać się na zasadzie podboju i tak samo można podbić państwo.
Grocjusz stworzył teorię wojny sprawiedliwej, gdy obywatele innego państwa są terroryzowani, to można najechać, aby pomóc tamtemu społeczeństwu i teorię wojny niesprawiedliwej. Wymieniał zasady humanitarne podczas wojny: nie narażanie życia kobiet i dzieci, oszczędzanie ludzi cywilnych. Wojna to słuszny środek do rozstrzygania konfliktów międzynarodowych.
Grocjusz jest twórcą nowożytnych praw podmiotowych. Traktuje je jako subiektywne uprawnienia jednostki, dzieli je na 3 grupy:
1) władztwo wobec samego siebie
2) władztwo nad innymi ludźmi (ojca nad synem, pana nad chłopem)
3) władztwo nad rzeczami (prawo rzeczowe, ograniczone prawo rzeczowe).
GROCJUSZ – „Wolność mórz” „O prawie wojny i pokoju”; pr. nat.; związane z niezmiennymi cechami ludzkiej natury; bóg nie może go zmienić; oddzielone od treści religijnych, są dobre lub złe same przez się,a nie dlatego że je takimi Bóg ogłosił; źródłem pn jest badanie społecznej natury człowieka; bezpieczeństwo własności i handlu dla burżuazji a nie postulat władzy dla niej; Ustrój polityczny - nie ma idealnego; akceptował ideę suwerenności ludu, wybór ustroju należy do narodu; wolność ludzi i narodów może być przedmiotem obrotu; monarcha może zdobyć pełnię wł. przez podbój; lud może wystąpić przeciw wł. który łamie zastrzeżenia i warunki; podstawowe pr. natury – 1)obowiązek nienaruszania cudzej własności 2)obowiązek wynagradzania szkód 3)obow. dotrzymywania umów 4)obow. ponoszenia kary za popełnione przestepstwa; tylko w obronie pr.nat. wojna jest usprawiedliwona;
GROCJUSZ –uznał ,że prawo natury należy zlaicyzować ,jest prawem ponadczasowym ,
czyli uniwersalne i niezmienne. Od początku istnienia w stanie natury kiedy nie było prawem,
kiedy był chaos ,kiedy nie było współpracy .W związku z tym ludzie kierują się prawem naturalnym ,ludzie dochodzą do wniosku ,że należy powołać stan państwowy na mocy umów społecznych .Kierując się prawem naturalnym poznają go prze to ,że są istotami rozumnymi .Źródłem prawa natury jest ludzka natura –społeczna. Źródłem prawa natury nie będzie Bóg tylko niezmienna społeczna ludzka natura .Natura ludzka z jedne strony jest cielesna kieruje się instynktem ,samo zachowaniem , nie wyznacza granic zachowań.
Uzupełnieniem jest rozumność ,to rozum wyznacza granice zachowania człowieka zgodnego z instynktem samozachowawczym. W związku z tym człowiek odkrywa poprzez rozum tą naturę ludzką .Sterując się świadom jest ,że tkwi w nim pęd społeczny a zatem będzie dążyć do stworzenia zorganizowanej wspólnoty. Bo instynkt samozachowawczy i społeczny natury każą mu stworzyć taką wspólnotę ,która mu zapewni życie w pokoju i poczuciu bezpieczeństwa. Dlatego też prawem natury zdefiniował :jest to nakaz prawego rozumu. Ponieważ każdy człowiek jest istotą rozumną ,każdy odkrywa te prawa sterującego jego życiem ,dlatego te prawa są takie same dla wszystkich.
Zasady prawa natury – zasady ,które są nie tylko w stosunkach między jednostkami ,ale powinny być stosowane w relacjach między narodami ale i państwami. 4 Zasady –1 jest priorytetem :pacta sun serwanta tzn. 1/ obowiązek dotrzymywania umów.
2/obowiązek nienaruszania cudzej własności
3/a jeśli cudzą własność naruszyłeś obowiązek naprawienia szkody
4/obowiązek poniesienia kary za uczynienie szkody
Stan natury ,potem zawarcie umowy społecznej –istnieje państwo.
Grocjusz uważał ,że suwerenność w państwie może należeć do narodu ,co nie oznacza ,że suwerenność naród będzie posiadał na wieczność. Może on 2 sposobami przekazać suwerenność komu innemu ,albo monarsze /rządy jedynowładztwa/ bądź przekazać władze w grupie osób /rządy arystokracji –ustrój republikański/ .Na drodze dobrowolnej lud przekazuje władzę nad sobą albo na drodze podboju ,następnie przejęcie władzy. Przy przekazaniu tej władzy zawiera się umowę społeczną ,która może zawierać warunki , której ma przestrzegać jedna i druga strona- zgodnie z zasadą umów należy dotrzymywać.
Wg Grocjusza to kwestia praw podmiotu-twórca nowożytnej teorii praw podmiotowych ,
dokonał rozdziału między prawem przedmiotowym a podmiotowym. W myśl prawa przedmiotowego każda rzecz, człowiek., instytucja ma ściśle określone miejsce w organizmie państwa ,przypadkowe zadania. W przypadku prawa podmiotowego nadaje się ludziom określone uprawnienia /nawet to właściwość moralna/
Wizja –koncepcja w przypadku podmiotu:
-władztwa nad samym sobą,
-władztwa nad innymi osobami /władza ojca nad dzieckiem ,pana nad chłopem/
-władztwo nad rzeczami /prawo własności, zastawu ,najmu/.
Grocjusz był wyrazicielem teorii wolności morza ,był dzieckiem swojej epoki i klasy z której się wywodził / w tym czasie Holandia nie miała dostępu do morza/ mówił o dostępie wszystkich, równości tego dostępu do mórz ,a jeśli chodzi o równości narodów ,to jest hierachizacja ,czyli sa takie które powinny rządzić ,zwolennik humanitarnej wojny ,żeby było jak najmniej ofiar ,najmniej w zapleczu wojny /kobiety ,dzieci/
Grocjusz / Holender/ ojciec teorii praw natury –doktryna stanowi novum .Próbuje prawa naturalne zlaicyzować ,odseparować od źródła jakim jest Bóg, różnica od starożytności i średniowiecza. Wiek XVIII odkrycia geograficzne –wnioski na podstawie obserwacji ,przemiany gospodarcze ,powstanie warstw burżuazyjnych ,które próbują się emancypować , formułuje postulaty: stan natury, prawo natury, umowa społeczna
Stan natury –stan przed państwowy , w którym żyją ludzie w wspólnotach ,nie ma porządku prawnego. Umowa społeczna- moment, kiedy ludzie zdecydują się do powołania stanu państwowego /struktura państwa ,organizacja/
kiedy był chaos ,kiedy nie było współpracy .W związku z tym ludzie kierują się prawem naturalnym ,ludzie dochodzą do wniosku ,że należy powołać stan państwowy na mocy umów społecznych .Kierując się prawem naturalnym poznają go prze to ,że są istotami rozumnymi .Źródłem prawa natury jest ludzka natura –społeczna. Źródłem prawa natury nie będzie Bóg tylko niezmienna społeczna ludzka natura .Natura ludzka z jedne strony jest cielesna kieruje się instynktem ,samo zachowaniem , nie wyznacza granic zachowań. Uzupełnieniem jest rozumność ,to rozum wyznacza granice zachowania człowieka zgodnego z instynktem samozachowawczym. W związku z tym człowiek odkrywa poprzez rozum tą naturę ludzką .Sterując się świadom jest ,że tkwi w nim pęd społeczny a zatem będzie dążyć do stworzenia zorganizowanej wspólnoty. Bo instynkt samozachowawczy i społeczny natury każą mu stworzyć taką wspólnotę ,która mu zapewni życie w pokoju i poczuciu bezpieczeństwa. Dlatego też prawem natury zdefiniował :jest to nakaz prawego rozumu. Ponieważ każdy człowiek jest istotą rozumną ,każdy odkrywa te prawa sterującego jego życiem ,dlatego te prawa są takie same dla wszystkich.
Zasady prawa natury – zasady ,które są nie tylko w stosunkach między jednostkami ,ale powinny być stosowane w relacjach między narodami ale i państwami. 4 Zasady –1 jest priorytetem :pacta sun serwanta tzn. 1/ obowiązek dotrzymywania umów., 2/obowiązek nienaruszania cudzej własności 3/a jeśli cudzą własność naruszyłeś obowiązek naprawienia szkody, 4/obowiązek poniesienia kary za uczynienie szkody
Stan natury ,potem zawarcie umowy społecznej –istnieje państwo. Grocjusz uważał ,że suwerenność w państwie może należeć do narodu ,co nie oznacza ,że suwerenność naród będzie posiadał na wieczność. Może on 2 sposobami przekazać suwerenność komu innemu ,albo monarsze /rządy jedynowładztwa/ bądź przekazać władze w grupie osób /rządy arystokracji –ustrój republikański/ .Na drodze dobrowolnej lud przekazuje władzę nad sobą albo na drodze podboju ,następnie przejęcie władzy. Przy przekazaniu tej władzy zawiera się umowę społeczną ,która może zawierać warunki , której ma przestrzegać jedna i druga strona- zgodnie z zasadą umów należy dotrzymywać.
Grocjusz był wyrazicielem teorii wolności morza ,był dzieckiem swojej epoki i klasy z której się wywodził / w tym czasie Holandia nie miała dostępu do morza/ mówił o dostępie wszystkich, równości tego dostępu do mórz ,a jeśli chodzi o równości narodów ,to jest hierarchizacja ,czyli są takie które powinny rządzić ,zwolennik humanitarnej wojny ,żeby było jak najmniej ofiar ,najmniej w zapleczu wojny /kobiety ,dzieci/
Umowa społeczna według Thomasa Hobbesa: przyczyny jej zawarcia, treść i skutki.
Przyczyny:
*zachowanie życia i bezpieczeństwa (ta chęć wynika z rozumu) – cel utylitarny,
*zakończenie walki wewnętrznej, wyjście z chaosu,
*wyjście z walk wszystkich ze wszystkimi i zapewnienie ochrony,
*osiągnięcie równości, harmonii.
Treść:
*ma postać jednego aktu,
*zawierana na korzyść trzeciego (suwerena),
*umowa każdego człowieka z każdym o to, że oddają się pod władzę osoby trzeciej – suwerena, nie będącej podmiotem umowy i mającej postać zbiorowości (zgromadzenia) bądź jednostki (za czym optował Hobbes).
Skutki:
*umowa jest niezrywalna,
*oddanie się władcy jest całkowite,
*umowa zapewnia ład i bezpieczeństwo,
*silna władza państwowa zapewnia życie w zgodzie z prawem natury,
*„jak nie ma władzy, to nie ma społeczeństwa”.
Stan natury w ujęciu Hobbesa
Hobbes:
*ludzie kierują się namiętnościami (dążą do bogactwa),
*z natury ludzie są równi,
*ludzie niechętnie przestrzegają jednego prawa, nie szanują się nawzajem,
*stan natury jest stanem chaosu, stanem ciągłego zagrożenia wojną, otwartym konfliktem,
*ponieważ nie ma państwa, nie ma też społeczności – jest tylko zbiorowość.
TOMASZ HOBBES: stan natury, prawo natury i umowa społeczna. Obserwował ludy tubylcze i wyszedł z założenia, że przed państwem istniał stan natury, gdzie ludzie żyli niezależnie , nie znali obowiązków. Granicą naturalnej wolności była siła rozumu ludzkiego. Ludzie kierowali się swoimi instynktami., ideą posiadania władzy i majętności, stan ten był stanem wiecznej wojny. Ciągle było niebezpiecznie. Hobbes zauważył, że w człowieku tkwi instynkt samozachowawczy. Jednostki zawiązują kontrakt, czyli umowę społeczną, na podstawie której przekazują zakres swojej wolności na rzecz jednej jednostki. Każda jednostka zrzeka się dobrowolnie swojej wolności pod warunkiem, że tak uczyni każda inna jednostka. Tak powstanie społeczeństwo i państwo, które Hobbes nazwał lewiatan (stwór bibilijny), gdzie bóg śmiertelny panuje i podporządkowany jest Bogu nieśmiertelnemu. Pojawia się państwo, na czele którego stoi lewiatan, ma on nieograniczoną i niepodzielną władzę. Faworyzuje monarchię absolutną. Legiatan sprawował najwyższą władzę w polityce i religii. Władca decydował jak ma wyglądać życie społeczeństwa. Nie ma pośrednich instytucji. Społeczeństwo jest mu podporządkowane i nie ma prawa zastosować oporu wobec niego. Lewiatan ma prawo do tworzenie prawa pozytywnego i jego interpretacji. Prawo natury istniało jeszcze w stanie natury, obowiązywało wszystkich ludzi, ale oni nie postępowali zgodnie z nim, bo groziłoby to utratą zdrowia, mienia. Wg. Habbesa prawo jest zespołem reguł, które zakazują człowiekowi czynić to, co jest szkodliwe dla ich zdrowia. Jest ono powszechnie znane, ale ludzie boją się go przestrzegać, np:. unikania konfliktów.
Lewiatan tworzy prawo pozytywne wyrażające wolę suwerena, nakazuje ludziom to, co jest słuszne i sprawiedliwe. Jest to rozkaz suwerena, prawo obowiązuje od momentu jego ogłoszenia przez pracodawcę. Suweren ma stworzyć warunki pokoju i bezpieczeństwa. Obydwa prawa wzajemnie się uzupełniają. Prawo natury staje się w pewnym sensie prawem pozytywnym, bo zyskało statut prawa obowiązującego w państwie. Prawo pozytywne dzieli się na: prawo ludzkie i prawo boskie (uznane przez ludzi kościoła). Prawo wg. Hobbesa podzielone jest na: fundamentalne i niefundamentalne.
TOMASZ HOBBES - A) Stan Natury - Człowiek z nat. jest egoistą; każdy chce mieć dla siebie więcej; to popycha do konfliktów; w okresie pierwotnym: wojna wszystkich ze wszystkimi; subiektywna wolność daje każdemu pr. do każdej rzeczy; pn rozwija się, gdy ludzie zrezygnują z części swych pr. i wybiorą pokój nad wojnę; B) Umowa Społeczna - umowa każdego z każdym; z zawarciem umowy znika wolność naturalna; pojawia się życie społ., pr, wł. chroniona pr.; p. tworzy wolna decyzja ludzi; nikt nie może być zwolniony z umowy, pod pretekstem, że suweren jej nie zachował; suweren nie jest stroną umowy; C) Absolutyzm Państwa - suweren nie podlega kontroli, władzę otrzymał w darze od ludzi; pr. suwerena są niepodzielne; nie może ich delegować, ani utracić; p. zwierzchnictwo nad kościołem; s. jedyny reprezentant poddanych; wolności obywateli otrzymane i gwarantowane przez p.; tylko absol. władca może skutecznie rządzić ludzmi; mądry władca nigdy nie będzie tyranem; państwo absol. miało zapewnić ład i bezpiecz.;
Tomasz Hobbes /czyt.Hobs/ Anglik
Doktryna pesymistyczna pod względem antropologicznym .Na podstawie lektur i opowieści z
Związanych z odkryciami geograficznymi .stwierdził , że w stanie natury ludzie funkcjonują w totalnym chaosie i anarchii. Bo człowiek z natury jest istota złą ,między ludźmi nie widać różnic pod względem naturalnym ,co każdy kieruje się swoimi egoistycznymi dążeniami posiadania majętności ,władzy zaszczytów . Skoro każdy kieruje się tym i dąży do tego ,nie ma nad sobą żadnej władzy dlatego dochodzi do naruszeń ,jest to wojna wszystkich ze wszystkimi :granica tu jest tylko siła i rozum.
Każdy kierując się tym ,dążąc do osiągnięcia swoich potrzeb może zawładnąć czegoś, kogoś i życia –jest tu strata ,utrata majątku i życia .W związku z tym ludzka zła natura pcha do walki ,a z drugiej strony w ludzkiej naturze odzywa się instynkt samozachowawczy /utrata życia/ i ten instynkt jest silny ,że staje się podstawą egzystencji ludzkiej. W związku z tym człowiek ,za pośrednictwem rozumu wie ,że trzeba ograniczyć tą naturalną wolność i zorganizować taki twór ,który da poczucie pokoju i bezpieczeństwa i stworzyć państwo. Ludzie jak dążą do tego przekonania zawrą umowę społeczną ,jest to umowa każdego z każdym tzn. że każda jednostka zobowiązuje się pozbawić tego naturalnego uprawnienia pod warunkiem ,że uczynią to inni w takim samym stopniu zakresie .W ten sposób powstanie państwo ,które Hobbes utożsamia ze społeczeństwem i powstaje w ten sposób państwo. Lewiatan który jest biblijnym potworem ,który będzie sprawował władzę śmiertelną celem zabezpieczenia pokoju i dania bezpieczeństwa ludziom ,a czynić to będzie pod nadzorem Boga nieśmiertelnego . W ten sposób powstało państwo składające się z jednostek ludzkich ,które uprawnienia przekazały suwerenowi .Suweren posiada władze na podstawie umowy społecznej skoro władze przekazano . Władza suwerena ma dać bezpieczeństwo i pokój i nie można go pozbawić władzy choć będzie tyranem. Suweren jest panem życia i śmierci swoich poddanych.
Sprawuje władzę w pełni :ustawodawczą i jest interpretatorem tego prawa , sprawuje władze wykonawczą i sądowniczą .Nie dopuszcza do władzy organizacji innych i jakichkolwiek jednostek. Suweren jest przedstawiony –to wielki potwór w którym znajdują się małe istoty ludzkie .W jednej ręce dzierży miecz /władza świecka/ w drugiej brewiarz -symbol władzy duchownej. Podporządkowany jest kościół ,ustala światopogląd za to że dostają ludzie od niego pokój i bezpieczeństwo. Zakres wolności jednostek sprowadzany jest do tego ,że mogą zawierać umowy kupna /kupna art.spożywczych .wybierać miejsce zamieszkania. Zwolennik rządów jednostki monarchicznej ,dopuszcza władze grupy osób .Ważne jest to żeby władza była niepodzielna i nieograniczona. Dlatego , że w innych przypadkach istnieją :zamach stanu , zabójstwa władcy ,wtedy konsekwencją jest powrót do chaosu ,stanu natury dlatego muszą ludzie się godzić nawet na władzę tyrańską . Koncepcja prawa natury : Wg Hobbesa prawo natury jest jeszcze w stanie natury ,niemniej ludzie nie przestrzegają go w stanie natury. Prawa natury są to ogólne reguły nie spisane ,nie sformułowane , które powszechnie obowiązują bo ludzie swoim rozumem je odkrywają w niezmiennej naturze. A skoro je odkrywają tzn. że jest takie samo dla wszystkich .Definicja prawa natury /treść/ : „masz unikać tego co szkodzi twojemu życiu”
Prawo natury wzmocnieniu ulega w stanie państwowym bo wtedy jest możliwość wyegzekwowania od ludzi przestrzegania tego prawa .Oprócz prawa natury musi być zdefiniowane prawa pozytywne .Wg Hobbesa jest to rozkaz suwerena usankcjonowany tzn.pochodzi od suwerena ,jego wola, decyzja a dlatego może stać się prawem usankcjonowanym bo posiada środki przymusu , że może wyegzekwować posłuszeństwo wobec prawa poddanych ,wobec swojego rozkazu .Prawo obowiązuje wszystkich w momencie kiedy jest sformułowane w ten sposób ,że jest jasne ,wyraźne i musi być wskazany twórca tego prawa oraz musi być ogłoszone . Od tego momentu jest to prawo powszechnie obowiązujące. Relacje między prawem natury a prawem pozytywnym –nie są przeciwne oba stanowią jeden wielki system prawa w ramach którego się uzupełniają .Prawo naturalne staje się prawem pozytywnym o ile swoją moc uzyska dzięki poparciu prawa pozytywnego. Natomiast prawo pozytywne staje się prawem naturalnym o ile postulaty prawa naturalnego stają się postulatami prawa pozytywnego. Prawo natury może ale nie musi stanowić źródła dla prawa pozytywnego ,nie obowiązuje suwerena który stoi ponad prawem.
Kolejny podział : prawo natury które Hobbes utożsamia z moralnością .Prawo pozytywne ludzkie i boskie /ludzie które stanowią prawo kościelne/
Kolejny podział:
1.prawo fundamentalne
2.prawo niefundamentalne
Ad.1 takie reguły prawne bez których państwo nie może istnieć
Ad.2 te zasady prawne ,które nie mają wpływu na istnienie i rozwój państwa
Prawo pozytywne nie musi być systemem idealnym ,słusznym i sprawiedliwym ,nie jest poddane ocenie pod względem aksjologicznym /ocennym/ . Istotą tego prawa jest by utrzymać panujący porządek publiczny ,bezpieczeństwo i pokój. Suweren dokonuje na podstawie prawa pozytywnego ,wskazuje co jest dobre, słuszne a co nie ,wg suwerena należy się kierować zasadami .Suweren w imię interesu publicznego może dopuszczać się do zabójstwa swoich poddanych .W tym jest sprzeczność ,ponieważ w uzasadnieniu władzy suwerena jest ,że ludzie mogą chronić życie pod jego władzą ,z drugiej strony może pozbawić jednostkę życia .
POZYTYWIZM PRAWNY pod presją rozwoju nauk przyrodniczych; musiał odrzucić pr.nat., bo stało na drodze do kapitalizmu (pr. wrodzone, idee dem. burż.); negacja szkoły historycznej w prawoznawstwie; Cechy: Dogmatyzm (programowa apolityczność, metafizyczny ahistorycyzm), Formalizm (idealistyczne traktowanie pojęć pr. i systemu pr.); Prawo – tylko system norm ustanowionych przez suwerenną wł,;
LIBERAŁOWIE: wychodzili z założenia, że państwo jest tworem sztucznym, złą koniecznością. Jedyną naturalną strukturą jest społeczeństwo, które składa się z sumy jednostek. Każdą jednostkę należy uszanować. Jednostka jest pierwotna wobec państwa i społeczeństwu można zapewnić odpowiednie prawo. Charakterystyczne cechy liberałów:
1) indywidualizm: jednostka jest najważniejsza; z indywidualizmem wiąże się pojęcie leseferyzm, czyli pozwolenie realizować się jednostce, nie ingeruje się w sferę gospodarczą, jednostka podejmuje działanie,
2) szeroki zakres wolności jednostki: myśli, poglądów, wyznania, postulaty wolności ekonomiczne i polityczne, dostęp do wiedzy dla wszystkich. Najważniejsze jest prawo posiadania własności, człowiek może posiadać własność indywidualną.
3) ograniczony aparat państwowy: liberałowie są przeciwnikami wszechobecności państwa we wszystkie sfery życia. Aparat państwowy musi być podzielony, aby był odpowiedni
4) ograniczenie zadań państwowych: zadania państwa wg. liberałów to wewnętrzny porządek i bezpieczeństwo w państwie, oraz bezpieczeństwo zewnętrzne.
Liberałowie zwracali uwagę, że to nie państwo ma się bogacić, a obywatele i dlatego państwo nie ingeruje w sferę gospodarczą. Idea takiego rządu - aby był najmniej uciążliwy (małe wydatki, niskie podatki). Instytucje użytku publicznego to: mosty, ulice, szkoły publiczne. W XIX wieku pojawili się dwaj przedstawiciele liberalizmu sceptycznego (krytycznego): A de Tocgoeville i J. S. Mill. Uważali, że obok inicjatywy powinna pojawić się interwencja państwa w sferę gospodarczą.
Liberalizm – elementy charakterystyczne dla doktryn liberalnych.
Rozmaicie rozumiana niechęć do królewskiego absolutyzmu
Wielkie rewolucje: angielska, amerykańska i francuska sprawiły, że liberalizm stał się ideologią mieszczaństwa jako siły panującej politycznie
Doktryna najbardziej typowa dla kapitalizmu w jego stadium wolnokonkurencyjnym
Zasada leseferyzmu – gospodarka rozwija się najlepiej przy pełnej swobodzie gospodarczej jednostek, bez ingerencji państwa
Człowiek to jednostka gospodarująca (homo oeconomicus), która dąży do maksymalnego zysku lub zmniejszenia strat
Człowiek produkujący działa w idealnych warunkach: nieograniczonej własności prywatnej, całkowitej wolności umów, doskonałej znajomości sytuacji na rynku, całkowicie racjonalnego postępowania w stosunkach społecznych
Skrajny indywidualizm, utylitaryzm
Państwo to stróż nocny, chroniący własność prywatną, czuwający nad przestrzeganiem zasad porządku publicznego
Podkreślanie praw politycznych jednostki, autonomii myśli i sumienia, wolności słowa i druku, prawa jednostki do zrzeszania się i do wyboru zawodu
Podejmowanie problemu równości praw politycznych
Wspieranie konstrukcji demokracji politycznej (liberalizm demokratyczny = demoliberalizm)
LIBERALIZM POLITYCZNY - Liberalizm ukształtował się w wyniku zwycięstwa rewolucji burżuazyjnej. Dał wyraz dążeniom burżuazji do woln. gosp. i polit., uzasadniał racjonalność kapitalist. spos. prod. Idea woln. opierała się na rozwoju wolnego czł. Państwo miało nie ingerować w życie społ. i gosp., wyzwalać maks. aktywność czł. Beniamin Constant - własność - podstawowe pr. człow.; ochrona własn. to podstawowe zadanie p.; udział we wł. przez własność i wykształcenie; wolność - wyzwolenie od przymusu i bezprawia (ściśle sprecyzowane pr. pod., przysługujące jednostce - obywatelowi p.); większość ma pr. zmusić mniejszość do poszanowania porządku; to co nie zakłuca porządku nie podlega wł.; jednostka jest suwerenem; granicę wł. wyznacza sprawiedliwość i pr. jednostek; odrzucił ideę suwerenności ludu; 6 władz: 1. reprezentacyjna trwała, 2. wł. rep. opinii, 3. wł. królewska, 4. wł. wyk., 5. wł. sądowa, 6. wł. municypalna (gdzie dotyczy coś części, tam decyduje część); król panuje nie rządzi; Jeremy Bentham - odrzucił kompromis z tradycją feudalną; Utylitaryzm - człowiek aprobuje to co jest dla niego pożyteczne (co sprawia mu przyjemność); system moralny na podstawie 3 pojęć: interes, przykrość, przyjemność; potrzebne są pr, bo nie wszyscy kalkulują poprawnie; równość wszystkich ludzi i podobieństwo ich natury; Społeczeństwo - luźny agregat jednostek (skupisko atomów); Postępowanie moralne, gdy prowadzi w danych okolicznościach do największego szczęścia największej ilości ludzi (to powinna być też zasada p. ze środkiem - socjalnego ustawodawstwa); Prawo - racjonalne, gdy użyteczne, gdy potrafi zapewnić bezpieczeństwo, posiadanie, równość; tylko w demokracji interes rządzących i rządzonych jest identyczny; pełna wolna konkurencja; bogactwo przedsiębiorstwa - droga do dobrobytu powszechnego; John Stuart Mill - (lib. scept.); dopuszczał odejście od nieingerencji p.; przyjemności nie są równe; wolność - indywidualna odrębność jednostki; konflikt między interesem jednostki i ogółu; pr. tkwiące w naturze człow. - wolność sumienia, głoszenia poglądów; nie należy ich pozbawiać, chyba, że przez działalność naruszają przekonania innych; społ. kapitalistyczne; pracujący, żyjący z owocu pracy; człowiek ogranicza swą wolność tylko w takim stopniu, w jakim ona przeszkadza innym; obrona interesów ekonomicznych warstw posiadających; powszechne pr. wyb.; równouprawnienie kobiet; Tocqueville - prorok społ. masowego; demokracja - nie tylko forma rządów, wpływa też na idee, uczucia; d. musi istnieć w świadomości politycznej i pr. społecz.; p. musi stworzyć organizację scentralizowaną, równolegle do demokracji; demokracja - formalna równość wobec pr., wpływ mas na rządzenie; ingerencja p. jest procesem nieuchronnym; te same instytucje pr. mogą służyć równym celom i różnym klasom społ.; Ochrona przed tyranią: decentralizacja administracji na rzecz samorządu; nowa elita zawodowa i intelektualna w miejsce arystokr.; podniesienie wartości moralnych ponad politykę; Religia spaja społ. i stabilizuje p.;
Umowa społeczna według Johna Locke’a: przyczyny jej zawarcia, treść i skutki.
*brak obiektywności w ocenianiu swoich praw,
*brak gwarancji praw,
*brak władzy podtrzymującej słuszne wyroki i wykonującej je,
*egzekucja praw naturalnych,
*stan natury jest niepewny, a nadużywanie prawa natury grozi zamętem i nieładem.
*umowa jest dwufazowa: I faza – powstanie społeczeństwa (civil society), pactum unionis – zjednoczenie; II faza – społeczeństwo poddaje się rządowi, pactum subiectionis,
*powstała z mocy umowy władza powinna być podzielona na prawodawczą (społeczeństwo), wykonawczo-administracyjno-sądowniczą (z monarchą na czele) i federacyjną (polityka zagraniczna, za którą odpowiadał monarcha).
*istnieje możliwość oporu wobec władzy ale jest on złem ostatecznym,
*uzyskanie prawa do skutecznej ochrony własności, a także umocnienie innych praw,
*zerwanie pactum subiectionis nie powoduje zerwania pactum unionis,
*możliwe są zmiany ustrojowe
John Locke jako prekursor liberalizmu.
...
chomixus