System Ochrony Prawnej UE
Wykład II z dn. 19.12.2009r.
Karta Praw Podstawowych
Zakres stosowania KPP rozstrzyga art. 51, który mówi, że postanowienia karty mają zastosowanie do:
- instytucji, organów i jednostek pomocniczych UE przy poszanowaniu zasady pomocniczości oraz do państw członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii. Prawo zawarte w karcie ma zatem nas ( osoby fizyczne i osoby prawne) chronić przed instytucjami UE. Te instytucje, organy i jednostki Unii w swoim działaniu muszą przestrzegać KPP.
KPP nie jest aktem prawnym przeznaczonym dla państw. Jest to akt prawny, który ma regulować zasady zachowania się instytucji unijnych. KPP to wprowadzenie do systemu prawnego Unii katalogu praw, czyli tak naprawdę mechanizmów ochrony praw człowieka w relacjach jednostka ( osoba fizyczna, osoba prawna) Unia. Państwo członkowskie też będzie tym wiązane ale tylko w zakresie stosowania/ wykonywania prawa UE.
KPP nie rozszerza zakresu zastosowania prawa Unii poza kompetencje Unii, nie ustanawia nowych kompetencji ani zadań Unii, ani nie zmienia zadań i kompetencji określonych w traktatach. (dlatego, że Unia działa zgodnie z Zasadą przyznania (kompetencji przyznanych), czyli może tylko tyle na ile państwa członkowskie jej pozwolą) Unia nie może sobie przydać kompetencji i KPP nie oznacza w żadnym zakresie rozszerzenia tych praw.
Aby zrozumieć KPP musimy również wziąć pod uwagę jeszcze jeden dokument, a mianowicie tzw. Wyjaśnienia Dotyczące Karty Praw Podstawowych ( komentarz do KPP) !
Każde prawo, zasada, wolność, wskazana w KPP jest w tym komentarzu wyjaśniona, w tym sensie, że wskazywane są źródła danego (prawa, wolności, zasady). Wynika to z tego, że tak na prawdę KPP nie wprowadza nic nowego. Te prawa, wolności, zasady już istnieją, tyle, że znajdują się winnych aktach prawnych na poziomie europejskim np. EKPCz, Europejskiej Karcie Socjalnej, trochę w traktatach unijnych. ( Istnieją jedynie dwa lub trzy przepisy, które nie mają swego pierwowzoru). Prawa zawarte w KPP już obowiązują i są stosowane tylko z innej podstawy prawnej.
KPP składa się z 54 artykułów i jest podzielona na 7 Tytułów. ( Tytuł ostatni nie jest materialny)
Tytuł I - GODNOŚĆ
Wskazanie tych praw, które zdaniem twórców Karty są związane zgodnością człowieka, wywodzone są bezpośrednio z godności, jako pewnej nadrzędnej wartości związanej z istotą ludzką.
Artykuł 1 - Godność ludzka
Godność ludzka jest nienaruszalna. Musi być szanowana i chroniona.
Echo zapisu zawartych w Deklaracji Praw Człowieka z 1948r., gdzie we wstępie akcentuje się godność jako tę wartość nadrzędną. Żadne postanowień Karty nie może być w taki sposób stosowane aby było niezgodne z godnością człowieka, jest to „limit” dla samej Karty. Wszelkie prawa i wolności musza być w taki sposób zapewniane aby nie godziny w godność, jako te wartość podstawową.
Artykuł 2 - Prawo do życia
1. Każdy ma prawo do życia.
2. Nikt nie może być skazany na karę śmierci ani poddany jej wykonaniu.
Najdalej idąca ochrona życia, gdyż w tym artykule zawarty jest zakaz stosowania śmieci) . EKPCz dopuszcza karę śmierci , a dopiero Protokół XIII wprowadza jej absolutny zakaz ( Polska tego protokołu nie ratyfikowała). W Polsce może być orzekana i wykonywana kara śmierci w stanie wojny, gdyż Polska jest stroną Protokołu VI, który, wyłącza karę śmierci w czasie pokoju a dopuszcza w czasie wojny.
Artykuł 3 - Prawo do integralności osoby
1. Każdy ma prawo do poszanowania swej integralności fizycznej i psychicznej.
2. W dziedzinie medycyny i biologii muszą być szanowane w szczególności:
– swobodna i świadoma zgoda osoby zainteresowanej, wyrażona zgodnie z procedurami określonymi przez ustawę;
– zakaz praktyk eugenicznych, w szczególności tych, których celem jest selekcja osób;
– zakaz wykorzystywania ciała ludzkiego i jego poszczególnych części jako źródła zysku;
– zakaz reprodukcyjnego klonowania istot ludzkich.
Artykuł 4 - Zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania
Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.
Artykuł 5 - Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej
1. Nikt nie może być trzymany w niewoli lub w poddaństwie.
2. Nikt nie może być zmuszony do świadczenia pracy przymusowej lub obowiązkowej.
3. Handel ludźmi jest zakazany.
Tytuł II - WOLNOŚCI
Artykuł 6 - Prawo do wolności i bezpieczeństwa
Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego.
W wyjaśnieniach do KPP jest zapisane, że to prawo ma być rozumiane taka samo, jak w EKPCz.
Artykuł 7 - Poszanowanie życia prywatnego i rodzinnego
Każdy ma prawo do poszanowania swego życia prywatnego i rodzinnego, domu i komunikowania się.
Artykuł 8 - Ochrona danych osobowych.
1. Każdy ma prawo do ochrony danych osobowych, które go dotyczą.
2. Dane te muszą być przetwarzane rzetelnie w określonych celach i za zgodą osoby zainteresowanej lub na innej uzasadnionej podstawie przewidzianej ustawą. Każdy ma prawo dostępu do zebranych danych, które go dotyczą i prawo do spowodowania ich sprostowania.
3. Przestrzeganie tych zasad podlega kontroli niezależnego organu.
Jest to istotna rzecz z punktu widzenia tego, czemu karta ma służyć, czyli relacjom Unia-jednostka. UE musi zapewnić ochronę naszych danych osobowych
Artykuł 9 - Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny
Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tych praw.
Co do tego artykułu było wiele kontrowersji w Polsce. Artykuł ten nie daje jednak podstaw do zgłaszania jakichkolwiek obaw, dlatego, że ten artykuł tak na prawdę nikomu nic nie gwarantuje. Jest to powtórzenie dużej mierze EKPCz z tym, że tam wskazane jest dokładniej, gdyż art. 12 Konwencji mówi, że mężczyzna i kobieta mają prawo do małżeństwa i założenia rodziny. W przypadku karty nie przesądzono „ z kogo” małżeństwo ma się składać, z osób jakiej płci. Ta kwestia oddana jest do regulacji poszczególnych państw członkowskich.
Artykuł 10 - Wolność myśli, sumienia i religii
1. Każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i religii. Prawo to obejmuje wolność zmiany religii lub światopoglądu oraz wolność uzewnętrzniania, indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swej religii lub światopoglądu poprzez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i uczestniczenie w obrzędach.
2. Uznaje się prawo do odmowy służby wojskowej ze względów sumienia, zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tego prawa.
Artykuł 11 - Wolność wypowiedzi i informacji
1. Każdy ma prawo do wolności wypowiedzi. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe.
2. Szanuje się wolność i pluralizm mediów.
Artykuł 12 - Wolność gromadzenia się i stowarzyszania się
1. Każdy ma prawo do swobodnego, pokojowego gromadzenia się i swobodnego stowarzyszania się na wszystkich poziomach, zwłaszcza w sprawach politycznych, związkowych i obywatelskich, z którego wynika prawo każdego do tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich dla obrony swoich interesów.
2. Partie polityczne na poziomie Unii przyczyniają się do wyrażania woli politycznej jej obywateli.
Artykuł 13 - Wolność sztuk i nauk
Sztuki i badania naukowe są wolne od ograniczeń. Wolność akademicka jest szanowana.
Artykuł 14 - Prawo do nauki
1. Każdy ma prawo do nauki i dostępu do kształcenia zawodowego i ustawicznego.
2. Prawo to obejmuje możliwość korzystania z bezpłatnej nauki obowiązkowej.
3. Wolność tworzenia, z właściwym poszanowaniem zasad demokratycznych, instytucji oświatowych i prawo rodziców do zapewnienia wychowania i nauczania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami religijnymi, filozoficznymi i pedagogicznymi są szanowane, zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tej wolności i tego prawa.
Jednoznacznie rozstrzygnięto kwestię płatności. Z karty, podobnie jak z orzecznictwa Trybunału Praw Człowieka, wynika, że państwo ma zapewnić bezpłatną naukę ale tylko wtedy, gdy nakłada obowiązek szkolny.
Artykuł 15 - Wolność wyboru zawodu i prawo do podejmowania pracy
1. Każdy ma prawo do podejmowania pracy oraz wykonywania swobodnie wybranego lub zaakceptowanego zawodu.
2. Każdy obywatel Unii ma swobodę poszukiwania zatrudnienia, wykonywania pracy, korzystania z prawa przedsiębiorczości oraz świadczenia usług w każdym Państwie Członkowskim.
3. Obywatele państw trzecich, którzy posiadają zezwolenie na pracę na terytorium Państw Członkowskich, są uprawnieni do takich samych warunków pracy, z jakich korzystają obywatele Unii.
Artykuł 16 - Wolność prowadzenia działalności gospodarczej
Uznaje się wolność prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawodawstwami i praktykami krajowymi.
Artykuł 17 - Prawo do własności
1. Każda osoba ma prawo do władania, używania, dysponowania i przekazania w drodze spadku swego mienia nabytego zgodnie z prawem. Nikt nie może być pozbawiony swego mienia, chyba że w interesie publicznym, w przypadkach i na warunkach przewidzianych w ustawie, za uczciwym odszkodowaniem wypłaconym we właściwym terminie. Korzystanie z własności może podlegać regulacji ustawowej, jeśli jest to konieczne ze względu na interes ogólny.
2. Własność intelektualna jest chroniona.
Artykuł 18 - Prawo do azylu
Gwarantuje się prawo do azylu z właściwym poszanowaniem zasad Konwencji Genewskiej z 28 lipca 1951 roku i Protokołu z 31 stycznia 1967 roku dotyczących statusu uchodźców oraz zgodnie z Traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską.
Artykuł 19 - Ochrona w przypadku usunięcia z terytorium państwa, wydalenia lub ekstradycji
1. Wydalenia zbiorowe są zakazane.
2. Nikt nie może być usunięty z terytorium państwa, wydalony lub wydany w drodze ekstradycji do państwa, w którym istnieje poważne ryzyko, iż może być poddany karze śmierci, torturom lub innemu nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.
Zbiorowy zakaz nie oznacza zakazu wydalenia ( np. wywiezienia z Polski grupy cudzoziemców). Chodzi tu o to, że wydalenie nie może mieć charakteru zbiorowego z punktu widzenia prawnego, sprawa wydalenia musi być rozpatrzona dla każdej osoby oddzielnie, w sensie administracyjnym ( każdy musi otrzymać własną decyzję, aby mógł się np. od niej odwołać.)
TYTUŁ III - RÓWNOŚĆ
Artykuł 20 - Równość wobec prawa
Każdy jest równy wobec prawa.
Artykuł 21 - Niedyskryminacja
1. Zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub światopogląd, opinie polityczne lub wszelkie inne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.
2. W zakresie zastosowania Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską i bez uszczerbku dla jej postanowień szczególnych, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową.
Podobne regulacje zawarte są w Protokole XII EKPCz, której Polska nie jest stroną.
Artykuł 22 - Zróżnicowanie kulturalne, religijne i językowe
Unia szanuje zróżnicowanie kulturalne, religijne i językowe.
Jest to artykuł nie będący zagwarantowaniem jakiś praw, co zapisaniem pewnej zasady. ( Unia nie chce się w te kwestie wtrącać)
Artykuł 23 - Równość mężczyzn i kobiet
Należy zapewnić równość mężczyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach, w tym w sprawach zatrudnienia, pracy i wynagrodzenia.
Zasada równości nie stanowi przeszkody w utrzymywaniu lub przyjmowaniu środków zapewniających specyficzne korzyści dla osób płci niedostatecznie reprezentowanej.
Równość w zakresie zatrudnienia pracy i wynagrodzenia jest najbardziej akcentowana w Unii – chociaż ma raczej charakter postulatu.
Artykuł 24 - Prawa dziecka
1. Dzieci mają prawo do ochrony i opieki, jaka jest konieczna dla ich dobra. Mogą swobodnie wyrażać swoje poglądy. Poglądy te są brane pod uwagę w sprawach, które ich dotyczą, stosownie do ich wieku i stopnia dojrzałości.
2. Wszystkie działania dotyczące dzieci, zarówno podejmowane przez władze publiczne, jak i instytucje prywatne, należy podporządkować najlepszym interesom dziecka.
3. Każde dziecko ma prawo do utrzymywania stałego, osobistego związku i bezpośredniego kontaktu z obojgiem rodziców, chyba że jest to sprzeczne z jego interesami.
Odzwierciedlenie regulacji z Europejskiej konwencji o wykonywaniu praw dzieci - sporządzona w Strasburgu dnia 25 stycznia 1996 r.
Artykuł 25 - Prawa osób w podeszłym wieku
Unia uznaje i szanuje prawa osób w podeszłym wieku do godnego i niezależnego życia oraz do uczestniczenia w życiu społecznym i kulturalnym.
Artykuł 26 - Integracja osób niepełnosprawnych
Unia uznaje i szanuje prawo osób niepełnosprawnych do korzystania ze środków mających zapewnić im niezależność, integrację społeczną i zawodową oraz udział w życiu społeczności.
TYTUŁ IV - SOLIDARNOŚĆ
Artykuł 27 - Prawo pracowników do informacji i konsultacjiw ramach przedsiębiorstwa
Pracownikom lub ich przedstawicielom należy zagwarantować, na właściwych poziomach, informację i konsultację we właściwym czasie, w przypadkach i na warunkach przewidzianych w prawie wspólnotowym oraz ustawodawstwach i praktykach krajowych.
Postulat odwołujący się do szczegółowych przepisów unijnych w tym zakresie.
Artykuł 28 - Prawo do rokowań i działań zbiorowych
Pracownicy i pracodawcy, lub ich odpowiednie organizacje, mają, zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawami i praktykami krajowymi, prawo do negocjowania i zawierania układów zbiorowych pracy na odpowiednich poziomach oraz w przypadkach konfliktu interesów, do podejmowania działań zbiorowych w obronie swoich interesów, w tym akcji strajkowej.
Artykuł 29 - ...
chomixus