3. Wybrane zagadnienia i koncepcje ontologiczne_Uniwersytet Pedagogiczny.doc

3. WYBRANE ZAGADNIENIA I KONCEPCJE ONTOLOGICZE

Monizm.

PROBLEMY ONTOLOGICZNE:

Ile jest rodzajów substancji?

§       jedna – monizm ontologiczny (koncepcja monistyczna);

§       dwie – dualizm ontologiczny (koncepcja dualistyczna);

§       wiele – pluralizm ontologiczny (koncepcja pluralistyczna).

Jaka jest natura (atrybut[1], cecha istotna[2], czyli byt niesubstancjalny) substancji?

§       materialna – materializm;

§       duchowa – spirytualizm;

§       idealna – idealizm.

Prosty podział koncepcji ontologicznych uzyskuje się łącząc odpowiedzi na dwa powyższe pytania:

§       monizm:

·         materialistyczny – pogląd na istnienie jednego rodzaju substancji, tj. materialnej;

·         spirytualistyczny – pogląd na istnienie jednego rodzaju substancji, tj. duchowej;

·         idealistyczny – pogląd na istnienie jednego rodzaju substancji, tj. idealnej;

§       dualizm:

·         materialistyczno-spirytualistyczny – pogląd na istnienie duszy i ciała;

·         materialistyczno-idealistyczny;

·         spirytualistyczno-idealistyczny;

§       idealizm.

MONIZM MATERIALISTYCZNY

to najczęstszy pogląd pośród monizmów. Materializmu można doszukiwać się w dziejach najwcześniejszych, u pierwszych filozofów.

FILOZOFIA STAROŻYTNA

1.       TALES Z MILETU (624 – 547 p.n.e.)

Tales był twórcą jońskiej filozofii przyrody. Jako pierwszy dobrze postawił pytanie filozoficzne oraz zaproponował nowy sposób formułowania odpowiedzi. Pytanie dotyczyło przyrody i brzmiało: co stanowi arche? Termin arche posiada dwa znaczenia:

§       początek – pytanie o znaczeniu genetycznym;

§       zasada, podstawa, osnowa – pytanie o podstawowy budulec świata.

Arche oznacza prazasadę przyrody i świata.

Nowatorstwo pytania o arche i próby odpowiedzi polegało na przejściu od mitologii do nauki. Wcześniejsze odpowiedzi, stawiane przez poprzedników Talesa, miały charakter teologiczny, mitologiczny (w mitologii zawierała się kosmogonia i teogonia). Tales natomiast postulował, aby odpowiedzi na pytanie o początek świata szukać w samej przyrodzie poprzez jej obserwację, a wyniki obserwacji uogólniać – był to zalążek metody empiryczno-indukcyjnej.

Następcy Talesa przejęli od niego zagadnienie arche, metodę filozofowania opartą na obserwacji przyrody oraz pogląd zwany hilozoizmem – związek materii z życiem, materia ma pewne cechy istot żywych: jest obdarzona ruchem, siłą, energią, zdolnością do działania i przekształceń.

Następcy Talesa: Anaksymander, Ksenofanes, Anaksymenes, Heraklit.

2.       ANAKSYMANDER (609 lub 610 – 547 lub 546 p.n.e.)

Tales rozmyślał nad początkiem świata, ale dopiero Anaksymander zaczął używać terminu „początek” (arche). Początek był dla niego już czymś więcej niż pierwszym momentem w rozwoju rzeczy. Był przekonany, że to co było na początku, nie przestaje istnieć, tylko przybiera inne kształty. Tales zaś szukał materii, która była na początku, ale przestała istnieć, bo przetworzyła się w inne rodzaje materii. Dla Anaksymandra arche była już nie tylko początkiem, ale zasadą rzeczy – odtąd termin arche, który znaczył tyle co początek, zaczął oznaczać zasadę.

Początkiem u Anaksymandra był bezkres, czyli apeiron – rodzaj pramaterii nieskończonej ilościowo i nieokreślonej jakościowo.

3.       ANAKSYMENES

Podczas gdy Anaksymader, poprzednik Anaksymenesa, celowo nie określił bliżej zasady bezkresnej, Anaksymenes utożsamił ją z powietrzem. Twierdził, że jest to materia ilościowo nieskończona i wypełniająca bezkres.

4.       HERAKLIT Z EFEZU (VI/V wiek p.n.e.)

Heraklit znalazł arche w jeszcze innym rodzaju materii: w ogniu. Za zasadniczą własność rzeczy uważał zmienność. Obrazem rzeczywistości jest rzeka – wszystko płynie, nic nie trwa i „niepodobna wstąpić dwukrotnie do tej samej rzeki”. Nie ma rzeczy o stałych własnościach. Nie ma bytu, jest tylko „stawanie się”. Pogląd o powszechnej zmienności nazywa się wariabilizmem.

5.       ...