EKOLOGIA jest złożeniem dwóch greckich słów „oikos” (miejsce życia, występowania) oraz „logos” (nauka). Termin ten oznacza badanie organizmów żywych w miejscu ich przebywania. Badania ekologiczne dotyczą zatem biologii organizmów i ich grup oraz procesów zachodzących na lądach i wodach pod wpływem działalności tych organizmów.
EKOLOGIA – nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody oraz o zależnościach i stosunkach między organizmami żywymi a ich środowiskiem. Ekologię dzielimy na: AUTOEKOLOGIĘ i SYNEKOLOGIĘ.
AUTOEKOLOGIA – badanie pojedynczych organizmów lub poszczególnych gatunków
SYNEKOLOGIA – badania nad grupami organizmów , które ze środowiskiem tworzą pewną całość (np. ekologia lasu, ekologia jeziora)
Podstawowe pojęcia stosowane w ekologii:
GATUNEK – pojęcie obejmujące populację osobników wykazujących taką samą budowę i funkcje, żyjących w warunkach naturalnych, odznaczających się wspólnym pochodzeniem.
POPULACJA – grupa osobników jednego gatunku występująca na określonym obszarze, gdzie grupy osobników tego samego gatunku żyją wspólnie. Wszystkie populacje zamieszkujące określone terytorium określa się mianem biocenozy.
BIOCENOZA – to naturalny zespół organizmów żywych występujący w danym środowisku wzajemnie uzależnionych od siebie i od czynników ekologicznych. Zespół organizmów tworzy w biocenozie organiczną całość, podlega samoregulacji i utrzymuje się w przyrodzie w stanie dynamicznej równowagi. Najważniejszymi zależnościami występującymi w biocenozie są zależności żywieniowe, gdzie wyróżnia się trzy podstawowe grupy organizmów:
PRODUCENCI – organizmy autotroficzne (samożywne) korzystające z energii słonecznej i budujące materię organiczną ze związków mineralnych i CO2. Np. rośliny.
KONSUMENCI – organizmy heterotroficzne (cudzożywne), odżywiają się materią organiczną wyprodukowaną przez producentów. W tej grupie występują zwierzęta roślinożerne (tzw. konsumenci I stopnia) oraz zwierzęta mięsożerne (konsumenci II stopnia).
REDUCENCI – organizmy mineralizujące (rozkładające) złożone substancje organiczne, które wytworzyli producenci i konsumenci. Należą do nich głównie bakterie oraz niektóre grzyby.
EKOSYSTEM - podstawowa jednostka, jaką zajmuje się w sposób teoretyczny i praktyczny ekologia. Określa się ekosystem jako podstawową funkcjonalną jednostkę występująca w przyrodzie. Mówiąc o ekosystemie mamy na myśli obszar, na którym nieożywione oraz żywe elementy środowiska oddziaływują na siebie. Ekosystem łączy w całość biocenozę oraz biotop. Biotop charakteryzuje środowisko biocenozy. Ekosystem składa się z dwóch części: autotroficznej i heterotroficznej. CZĘŚĆ AUTOTROFICZNA obejmuje wiązanie energii świetlnej, zużywanie prostych substancji nieorganicznych oraz syntezę skomplikowanych związków. W CZĘŚCI HETEROTROFICZNEJ zachodzi zużywanie, przemiana i rozkład skomplikowanych związków. Układ biocenozy i biotopu stanowi całość przestrzeni, gdzie zachodzi stała wymiana materii pomiędzy jej biocenozą a biotopem. Działalność producentów, konsumentów i reducentów wymusza obieg materii w przyrodzie. W ekosystemie odbywa się również przepływ energii z tym, że w odróżnieniu od materii utrzymanie funkcjonowanie ekosystemu wymaga stałego dopływu energii z zewnątrz. Ekosystemy zajmują różne obszary w zależności od tego co stanowi podmiot badań ekologicznych np. (morze, ocean, jezioro, pasmo górskie, obszar leśny, kałuża).
EKOLOGIA POPULACJI:
Organizacja populacji jest oparta na zróżnicowaniu osobników i występowaniu nakładających się struktur genetycznych oraz ekologicznych, które tworzą mechanizmy rozwoju i kontrolowania populacji. STRUKTURĄ EKOLOGICZNĄ populacji nazywamy skład populacji w konkretnym momencie. Skład populacji określa się liczbą i zagęszczeniem osobników oraz powierzchniami pomiędzy osobnikami. Struktura ekologiczna pokazuje stopień przystosowania populacji do środowiska. Oprócz liczby i zagęszczenia do dodatkowych właściwości populacji zaliczamy śmiertelność, rozrodczość, strukturę wieku i płci, szybkość rozprzestrzeniania się gatunków. ZAGĘSZCZENIE POPULACJI jest to liczba osobników przypadająca na jednostkę powierzchni i objętości. Zagęszczenie jest wskaźnikiem stopnia rozwoju populacji na danym terenie. Bardzo ważną informacją w badaniach ekologicznych są zmiany w zagęszczeniu, jakie następują w określonym czasie oraz szybkość zachodzenia tych zmian. Zmiany liczebności przedstawia się za pomocą tzw. krzywych wzrostu populacji. Cechą charakterystyczną jest podobieństwo krzywych wyznaczanych dla wszystkich gatunków z człowiekiem włącznie. Krzywe mają charakterystyczny przebieg, na którym rozróżnia się charakterystyczne fazy.
FAZY KRZYWYCH WZROSTU:
1. Faza pozytywnego wzrostu (po pojawieniu się na danym obszarze kilku osobników określonego gatunku wzrost populacji na początku jest bardzo szybki).
2. Faza logarytmiczna (po fazie pozytywnego wzrostu następuje intensywny przyrost populacji według krzywej wykładniczej)
3. Faza negatywnego wzrostu (tempo wzrostu po fazie logarytmicznej zaczyna maleć w miarę jak wzrasta opór środowiska)
4. Faza równowagi (populacja osiąga poziom nasycenia i wydolność środowiska, którego opór jest równoważony tendencjami wzrostowymi populacji).
Liczebność populacji zależy od wydolności środowiska. W zakres wydolności środowiska wchodzi zasobność pokarmowa, odnawialność zasobu, objętość danej przestrzeni itp. Populacje nieprzystosowane do danego środowiska wchodzą w fazę negatywnego wzrostu, dochodzi nawet później do zmniejszenia ilości osobników danego gatunku. Wyróżnia się cztery zasadnicze typy dynamiki liczebności populacji:
1. Typ wykładniczy. Intensywny wzrost występuje tutaj według postępu geometrycznego. Po osiągnięciu szczytu liczebności następuje jej opadanie.
2. Typ logistyczny. Charakterystyczny dla populacji, które opanowują nowe obszary o ograniczonych zasobach
3. Typ cykliczny. Charakterystyczny dla populacji znajdującej się w niezrównoważonych warunkach danego obszaru.
4. Typ ustabilizowany. Charakterystyczny dla populacji znajdujących się w stałych warunkach środowiska i dysponujących sprawnymi mechanizmami regulacji liczebności. Jest to typ wyjątkowo rzadko występujący w przyrodzie.
CZYNNIKI EKOLOGICZNE
Czynniki ekologiczne tworzą swoiste środowisko danego obszaru i oddziaływują na zamieszkujące je organizmy, populacje i biocenozy. Pośród czynników ekologicznych wyróżniamy czynniki biotyczne (elementy przyrody żywej) i czynniki abiotyczne (elementy przyrody nieożywionej). O istocie czynników biotycznych danego obszaru decydują organizmy żywe, jakie na tym obszarze występują. Czynniki te wynikają z wzajemnych relacji między organizmami (np. z konkurencji, symbiozy, pasożytnictwa, drapieżnictwa). Wśród czynników biotycznych wyróżnia się łańcuchy troficzne, które odnoszą się do zależności żywieniowych między organizmami. Mówiąc zatem o biotycznych czynnikach ekologicznych mamy na myśli nie tylko skład flory i fauny występującej na określonej przestrzeni, ale również współzależność między organizmami oraz wpływ tych organizmów na przyrodę nieożywioną. W zakresie czynników abiotycznych wyróżnia się czynniki klimatyczne (temperatura, światło, ciśnienie, opady, wiatry itp.) oraz czynniki edaficzne tzn. glebowe – cechy gleby, od których zależy życie na niej i w niej (właściwości fizyczne, chemiczne, kwasowość, zawartość soli mineralnych, itp.)
Czynniki biotyczne obejmują zatem: rośliny, zwierzęta, grzyby i bakterie, natomiast czynniki abiotyczne: skały, gleby, klimat, parametry atmosfery. Wielka różnorodność zarówno czynników ekologicznych jak i ich właściwości w skali całej Ziemi jest wywołana przede wszystkim zróżnicowaniem dopływu energii słonecznej w zależności od kąta padania promieni słonecznych. Energia Słońca ma bezpośredni wpływ na szybkość zachodzenia reakcji chemicznych, co z kolei warunkuje rozwój materii organicznej, a więc obieg całej materii w przyrodzie. Ujęcie strefowości i różnorodności czynników ekologicznych w zależności od dopływu energii słonecznej warunkuje podział kuli ziemskiej na określone strefy klimatyczne. W poszczególnych strefach na kuli ziemskiej występuje również zróżnicowanie warunków klimatycznych. Wynika to z tzw. czynników zakłócających: obecność lub brak wielkich zbiorników wodnych, występowanie pasm górskich, prądów morskich itp. Czynnikiem najbardziej zakłócającym środowisko naturalne jest działalność człowieka. Definiujemy to pod pojęciem działalności antropogenicznej.
EKOLOGIA ŚRODOWISK WODNYCH
Ekosystemy wodne zajmują większą część powierzchni Ziemi. Czynnikami warunkującymi życie w środowiskach wodnych jest przede wszystkim światło oraz poziom zasolenia. W ekosystemach wodnych rozróżniamy trzy rodzaje organizmów:
1. Bentosowe – związane z dnem akwenów wodnych, jak np. ostrygi, szkarłupnie itp.
2. Nektonowe – żyjące w strefie gdzie zachodzą procesy fotochemiczne, np. ryby, ssaki morskie, żółwie itp.
3. Planktonowe – biernie unoszące się na powierzchni wody, np. plankton.
Czynnikami decydującymi o rozwoju życia w akwenach wodnych jest ilość światła przedostająca się w głąb oraz stopień zasolenia. Generalnie, środowiska wodne dzielimy na słodkowodne i morskie.
ŚRODOWISKA SŁODKOWODNE
Biotopy słodkowodne dzielą się na następujące: wody stojące (stawy, jeziora, bagna, itp.), wody płynące (rzeki, potoki). Mimo, że biotopy słodkowodne zajmują niewielką część powierzchni Ziemi to ich znaczenie dla rozwoju jest bardzo duże. Zbiorniki słodkowodne stanowią źródło wody dla rozwoju cywilizacji. Degradacja zbiorników i akwenów słodkowodnych może doprowadzić do stanu, w którym woda stanie się czynnikiem ograniczającym życie na ziemi. Spośród wielu czynników wpływających negatywnie na rozwój różnych form życia w akwenach słodkowodnych do najważniejszych możemy zaliczyć: temperaturę, stężenie gazów, przeźroczystość, występowanie prądów itp.
Temperatura jest istotnym czynnikiem ograniczającym rozwój organizmów żywych. Wzrost temperatury w wodach słodkich powoduje obniżenie zawartości tlenu i w konsekwencji zahamowanie rozwoju organizmów zwierzęcych. Woda ma największą gęstość w temperaturze 4 stopni Celsjusza. Powyżej i poniżej tej temperatury woda zwiększa swoją objętość i staje się lżejsza. Największa gęstość wody – przy wymienionej temperaturze – powoduje, że w stojących akwenach woda nie zamarza do dna w okresie zimowym. Dzięki temu może nastąpić przechowanie życia do momentu zakończenia okresu zimowego. Największym zagrożeniem dla podwyższenia temperatury wody jest działalność antropogeniczna. Duże ilości wody o podwyższonych temperaturach jest spuszczane do rzek i jezior w wyniku prowadzenia procesów technologicznych w przemyśle oraz wynikających z urbanizacji terenów. Wzrost temperatury powoduje intensywniejszy rozrost roślinności wodnej. Jest to szczególnie niekorzystne w stojących akwenach, gdyż powoduje zarastanie dna jezior i stawów oraz ich brzegów.
Stężenie gazów w wodach słodkich jest związane głównie z ilością O2 i CO2. Składniki te szczególnie są związane, poza temperaturą, ze stanem zanieczyszczenia. Wprowadzenie zanieczyszczeń do wody słodkiej powoduje powstanie tzw. deficytu tlenowego, który hamuje rozwój życia. CO2 natomiast z powiązaniu z podwyższoną temperaturą przyśpiesz proces fotosyntezy, powodując szybszy rozwój roślinności wodnej.
Przeźroczystość wody jest istotna, gdyż ułatwia lub utrudnia przenikanie światła. Większa mętność wody powodowana zanieczyszczeniami ogranicza przenikanie światła, a tym samym przebieg procesów fotosyntezy. Ogranicza to rozwój roślinności wodnej.
Prądy rzeczne, biorąc pod uwagę rozwój różnych form życia, są również czynnikiem ograniczającym. Szybki przepływ wody nie pozwala na stabilny rozwój roślinności i zagnieżdżenie się organizmów żywych. Szczególnie widoczne jest to w strumieniach górskich.
Zanieczyszczenia komunalne i przemysłowe należą do najbardziej niebezpiecznych , które ograniczają rozwój życia w akwenach słodkowodnych. Zanieczyszczenie głównie typu chemicznego poza ograniczeniem przezroczystości powodują również wprowadzenie toksyn. W zależności od stopnia stężenia może to spowodować nawet całkowity zanik życia biologicznego. W tych warunkach bowiem następuje tzw. deficyt tlenowy.
ŚRODOWISKO MORSKIE
Strefy morskie obejmują trzy rodzaje form rozwoju życia. Rozróżniamy następujące strefy: pływów, nerytyczną, oceaniczną.
Strefa pływów – teren pomiędzy linią, do której sięgają wody podczas przypływu a linią, do której sięgają wody podczas odpływu. Wzajemne oddziaływanie ziemi, słońca i księzyca powoduje, że w ciągu doby powierzchnia mórz i oceanów zmienia się dwukrotnie. Występuje przypływ i odpływ. Z uwagi na dużą zmienność tej strefy wynikającą z zalewania wodą możliwość rozwoju różnych form życia jest utrudniona. Środowisko nie jest stabilne, zarówno dla zakorzenienia się roślin jak i organizmów zwierzęcych.
Strefa nerytyczna – strefa morza lub oceanu, która rozciąga się pomiędzy strefą pływów a linią wyznaczającą głębokość 200 metrów. Potencjalnie do głębokości 200 metrów mogą występować różne formy życia zarówno roślinnego jak i zwierzęcego. W większości mórz i oceanów możliwość rozwoju życia ogranicza się do głębokości 60 metrów. Wynika to z faktu przenikania do tej głębokości dostatecznej ilości światła zapewniającej rozwój materii organicznej. Do tej głębokości występuje najwięcej form roślinnych, koralowców, skorupiaków, zdecydowana większość gatunków ryb, delfiny, rekiny itp. Praktycznie przenikanie światła w głąb wód morskich i oceanicznych nie przekracza 100 metrów
Strefa oceaniczna – występuje powyżej głębokości 200 metrów. Prawie 88% łącznej powierzchni mórz i oceanów przekracza 1500 metrów głębokości. Wody tej strefy są bardzo ubogie w organizmy żywe. Nie dociera tu światło i jest bardzo mało materii organicznej.
EKOLOGIA ŚRODOWISK LĄDOWYCH
Na kuli ziemskiej lądy są najbardziej zmiennym środowiskiem. Głównym czynnikiem decydującym o rozwoju różnych form życia są strefy klimatyczne. W strefach klimatycznych decydującym parametrem w rozwoju świata roślinnego i zwierzęcego jest wilgotność. Na przestrzeni ostatnich dziesiątków lat odwodnienie zagraża coraz większym obszarom naszego globu. Na lądach temperatura jest zmienna, a jej wartości skrajne są znacznie większe niż w akwenach wodnych. W przeciwieństwie do mórz i oceanów ląd nie wykazuje ciągłości, ponieważ występują na nim bariery geograficzne utrudniające przemieszczanie się szczególnie świata zwierzęcego. Zbiór wszystkich ekosystemów zamieszkujących rozległy teren kuli ziemskiej, który charakteryzuje się podobnym klimatem, glebami roślinami i zwierzętami nazywa się biomem. Granice biomu są określane głównie przez warunki klimatyczne, na co szczególny wpływ ma temperatura i wielkość opadów na danym terenie.
BIOMY:
Tundra – biom dalekiej północy. Na półkuli południowej brak jest biomu tundry arktycznej, dlatego, że na odpowiednich szerokościach geograficznych nie występuje tam ląd. Występuje tu bardzo krótki okres wegetacji, z uwagi na to, że okres wiosny, lata i jesieni waha się w granicach 70 – 80 dni w roku. Suma opadów rocznych wynosi w tym biomie 10-25 cm3 . Opady te występują głównie w miesiącach letnich. Dlatego też biocenozę tundry stanowi bardzo niewiele gatunków. Dominują tu mchy. Porosty i trawy. Ekosystemy tundry są wyjątkowo wrażliwe na jakiekolwiek zanieczyszczenia zewnętrzne. Skutki działalności antropogenicznej są widoczne w tym biomie przez wiele dziesiątków lat.
Tajga – biom ten występuje poniżej biomu tundry i charakteryzuje się duzymi kompleksami leśnymi ciągnącymi się przez Amerykę Pólnocną i Euroazję. Zimy wyjątkowo srogie, podobnie jak w tundrze. Biom tajgi zajmuje na kuli ziemskiej 11% powierzchni lądowej świata. Biom ten ma niewielką ilość opadów rocznych <50 cm3 . Gleba zakwaszona, co jest spowodowane grubą warstwą materii organicznej pochodzącej głównie z igieł świerkowych. W tajdze spotyka się niewiele gatunków zwierząt, są one znaczących rozmiarów (renifery, łosie, niedźwiedzie). Obszary tego biomu nie nadają się na uprawy rolne ze względu na krótki okres wegetacji oraz ubogie gleby. Znaczenie przemysłowe natomiast jest istotne, ponieważ pozyskuje się tutaj duze ilości drewna do celów przemysłowych i budulcowych oraz znaczne ilości skór zwierzęcych.
Lasy strefy umiarkowanej – lasy strefy umiarkowanej występują na obszarach o znacznych, ale zróżnicowanych opadach atmosferycznych, a drzewostan zmienia się na lądzie wraz ze zmianą długości geograficznej i zależnie od odległosci od wybrzeża morskiego. Tam, gdzie suma opadów rocznych wynosi 200-300 cm3 występuje tzw. wilgotny las strefy umiarkowanej. Lasy takie występują na zachodnich wybrzeżach Ameryki Północnej oraz na południowo-wschodnich wybrzeżach Australii. Bliskość oceanów łagodzi tam zmiany temperatury, dlatego zimy są łagodne, a lata mało upalne. Następną grupą lasów w tej strefie jest las liściasty. Wykształca sie on głównie tam, gdzie średnia suma opadów rocznych waha się 75-175 cm3. Na obszarach tych lata są upalne, a zimy stosunkowo ostre. Lasy liściaste strefy umiarkowanej to głównie dęby, buki, klony, brzozy, itp. Charakterystycznym jest to, że drzewa te tracą w okresie zimowym swoje liście. W całej strefie umiarkowanej lasy liściaste były tego typu ekosystemami, które najwcześniej zostały przekształcone przez ludzi w pola uprawne i osady.
Ekosystemy trawiaste strefy umiarkowanej – występują na obszarach o średnich opadach atmosferycznych – 25-75 cm3 rocznie. Lata są tu gorące, zimy mroźne, opady nieregularne i trudne do przewidzenia. Gleby są bogate w materię organiczną powstającą z obumierających traw i roślin, np. Stany Zjednoczone – ekosystem ten znany jest pod nazwą preria. Tereny te charakteryzują się brakiem drzew, lub pojedynczym ich występowaniem. Innym ekosystemem trawiastym w strefie umiarkowanej, gdzie opady atmosferyczne <30 cm3 rocznie jest ekosystem zwany stepem. Rośnie tu bardzo dużo gatunków traw o dużej gęstości. Gatunki te są odporne na długotrwałą suszę. Takie ekosystemy występują na zachodzie USA, obszarach Ukrainy i Kazahstanu. Gleby są tu bardzo żyzne z uwagi na obumieranie traw bogatych w zróżnicowane sole mineralne. Obszary te zwane są tradycyjnymi spichlerzami świata i nadają się głównie do uprawy wszelkiego rodzaju zbóż. W strefie umiarkowanej występuje jeszcze jeden ekosystem pod nazwą wiecznie zielonych krzewów i niskich drzew. Występuje on na terenach strefy umiarkowanej, gdzie zimy są bardzo łagodne, a lata stosunkowo suche. Taki ekosystem występuje na wybrzeżach Morza Śródziemnego, w Kalifornii, na zachodniej Australii i w Chile. Dominują tu gatunki odporne na długotrwałą suszę, a dominującym są sosny o niewielkiej wysokości i karłowatym rozgałęzieniu. Pora deszczowa przypada tutaj na zimę i wówczas roślinność jest intensywnie zielona, podobnie jak w okresie pozostałych pór roku. W strefie tej często występują naturalne pożary wynikłe z samozapalenia.
Pustynie – są ekosystemami występującymi najczęściej na granicy strefy umiarkowanej i tropikalnej. Na terenach tych opady atmosferyczne nie przekraczają rocznie 25 cm3. Niewielka ilość wilgoci w atmosferze jest przyczyną dużych róznic temperatury między dniem i nocą. Roślinność jest tutaj wyjątkowo uboga lub nie występuje wogóle.
Strefa tropikalna – Charakterystycznym ekosystemem tej strefy jest sawanna – rzadko rozmieszczone drzewa lub kępy drzew. Tereny sawanny mają małe wahania temperatury między dniem i nocą, a opady są w granicach 85-150 cm3. Istotą tych opadów jest to, że występują one jedynie z bardzo dużym natężeniem w porze deszczowej. Największe obszary sawanny występują w Afryce i Północnej Australii. Np. w Afryce na sawannie żyją największe stada zwierząt kopytnych świata (antylopy, żyrafy, zebry, gazele). Zwierzęta te są podstawą życia ssaków drapieżnych, które występują tu również w dużej ilości ze względu na mnogość pożywienia (lwy, lamparty, hieny). Na terenach, gdzie suma opadów rocznych waha się średnio 200-450 cm3 występuje tzw. wilgotny las tropikalny. Jest on ze wszystkich ekosystemów lądowych najbogatszy w gatunki roślin i zwierząt. Jest ekosystemem o największej różnorodności i nigdy nie dominuje tutaj jeden gatunek jak ma to miejsce w innych ekosystemach. Las ten charakteryzuje się dużym zagęszczeniem, gdzie korony drzew tak ściśle zachodzą za siebie, że zasłaniają niemal całkowicie podłoże przed dostępem światła. W drzewostanie i roślinach można tu wyróżnić trzy piętra: największe (korony najwyższych drzew), środkowe (gęste korony drze niższych), najniższe (składające się z krzewów i bogatej, niskiej roślinności). Szczególnie wykształciły się tu pewne gatunki roślin o bardzo wysokich pnączach, z uwagi na brak dostępu światła do podłoża. Wszystko to powoduje, że przy dużym zagęszczeniu dużej ilości krzewów i roślin poruszanie się tropikalnym lesie jest utrudnione.
Strefowość w górach – ekosystemy górskie jako odrębne ekosystemy nie występują, natomiast na wszystkich lądach i pod róznymi szerokościami geograficznymi góry stanowią warunki specyficzne. Przemieszczając się w górach wraz ze zwiększaniem wysokości wyczuwamy postępujący spadek temperatury. Każde 60 metrów wysokości daje efekt klimatyczny podobny jak przemieszczenie się o 1 stopień szerokości geograficznej w kierunku bieguna. Przemieszczenie się o 1 stopień w zmianach klimatycznych jest mało odczuwalne, ale gdy wzniesiemy się o 600 metrów wówczas róznice klimatyczne są oczywiste. Szczyty górskie o wysokości powyżej 3500 metrów najczęściej pokrywa wieczny śnieg i lód (jak Antarktydę i Arktykę). Strefa wiecznych lodów i zmrożonego śniegu jest granicą życia roślinnego i zwierzęcego. Idąc w górę mijamy kolejno piętra roślinności podobne do tych ekosystemów jakie występują kierując się w stronę bieguna. W Tatrach najniżej rośnie mieszany las liściasty, który odpowiada lasom liściastym strefy umiarkowanej, wyżej rośnie las świerkowy, który przypomina drzewostan tajgi, wyżej rośnie kosodrzewina i roślinność wysokogórska, która przypomina roślinność tundry.
BARIERY ROZWOJU CYWILIZACJI
Przekraczanie naturalnych barier występujących w środowisku przyrodniczym prowadzi do bardzo dużych strat ekologicznych i ekonomicznych, które niejednokrotnie uniemożliwiają normalne funkcjonowanie gospodarki. Istotna jest zatem znajomość tych barier, aby nie dopuszczać do ich przekraczania. Postępująca degradacja środowiska naturalnego zmusza rządy i organizacje pozarządowe do powstrzymania niszczenia środowiska. Według międzynarodowych norm ustalonych przez ONZ dla swoich członków wyróżnia się trzy rodzaje barier: uniwersalne (biologiczne), zasobowe (surowcowe), regionalne (przestrzenne).
BARIERY UNIWERSALNE – ograniczenia te dotyczą właściwości chemicznych i fizycznych warunkujących możliwość rozwoju zycia. Bariery te są związane z samą naturą świata ożywionego, a ich przekraczanie powoduje obumieranie zywych organizmów roślin i zwierząt. Ograniczenia te są ogólnoświatowe, a ich modyfikacje występują w poszczególnych regionach świata. Bariery uniwersalne określają dopuszczalne zanieczyszczenie wody, powietrza i gleby. Są to trzy składowe części środowiska na które człowiek wywiera najbardziej negatywny wpływ, co doprowadza do zaburzeń w poszczegónych ekosystemach.
BARIERY ZASOBOWE – zasoby naturalne dzielimy na zasoby odnawialne (lasy, woda) oraz nieodnawialne (surowce naturalne). Bariery surowcowe dotyczą możliwości bezpośredniego wykorzystania zasobów przyrody. Rozwijany nadmiernie od przeszło 100 lat przemysł oparty głównie na energetyce węgla i ropy naftowej przyczynił się do wyczerpania zasobów. Perspektywistycznie zmierza się do tego, by wykorzystywać paliwa alternatywne, które mogą zastąpić surowce mineralne.
BARIERY REGIONALNE – walory przyrodnicze określonych regionów warunkują w znacznym stopniu ich rozwój społeczno-gospdarczy. Bariery regionalne są ściśle powiązane z planowaniem regionalnym w zakresie perspektywistycznego rozwoju. Z planowaniem regionalnym wiąze się dwie głowne grupy zagadnień: walory środowiska przyrodniczego oraz naturalna odporność ekosystemu występująca w tym środowisku.
Pod pojęciem BARIERY KRAJOBRAZOWEJ rozumiemy kompleksową ocenę walorów środowiska przyrodniczego. Ekologicznie wyróżnia się podział obszarów na następujące 4 klasy:
1. Klasa I – obszary o zdegradowanym środowisku (aglomeracje miejskie, obszary przemysłowe)
2. Klasa II – obszary leśno-rolne o przeciętnych walorach przyrodniczych
3. Klasa III – obszary o wyróżniających się walorach krajobrazowych (lasy chronione, obszary chronionego krajobrazu)
4. Klasa IV – obszary o wybitnych wartościach przyrodniczych (parki narodowe, krajobrazowe, rezerwaty)
Taka klasyfikacja walorów przyrodniczych zmusza do właściwego i rozumnego planowania rozwoju i zagospodarowania regionów określonego krajobrazu.
ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA
Atmosferą ziemską nazywamy powłokę gazową otaczającą ziemię, składającą się z mieszaniny gazów zwanej powietrzem. Atmosfera ta jest układem dynamicznym, w którym zachodzi ciągłe przemieszcz...
ogrodnicy