Skały jury i kredy w dolinie Prądnika w Trojanowicach.pdf

Ska³y jury i kredy w dolinie Pr¹dnika

w Trojanowicach

Ska³a

Lokalizacja:

województwo ma³opolskie

powiat krakowski

gmina Zielonki

miejscowoœæ Trojanowice

5558

Region geograiczny:

Wy¿yna Œl¹sko-Krakowska

Wy¿yna Krakowsko-Czêstochowska

Wy¿yna Olkuska

Jednostka geologiczna:

monoklina œl¹sko-krakowska

5556

4420

4422

Kraków

Na lewym brzegu doliny Pr¹dnika, miêdzy Zielonkami a

Korzkwi¹, u podnó¿a Bia³ej Góry znajduj¹ siê dwie odkryw-

ki, w których ods³aniaj¹ siê wapienie górnej jury, wapienie

piaszczyste i margle górnej kredy, i³y mioceñskie oraz lessy.

Oba obiekty le¿¹ przy szosie Kraków-Ska³a-Wolbrom, w

miejscowoœciach odleg³ych od siebie o 0,5 km – Trojano-

wicach i Januszowicach.

Ma³y, nieczynny kamienio³om w Trojanowicach le¿y

ok. 350 m na po³udnie od skrzy¿owania szosy z drog¹

prowadz¹c¹ do Szyc. Na jego dnie urz¹dzono boisko

pi³karskie dla m³odzie¿y. Œciana kamienio³omu ma 70 m

d³ugoœci i ok. 7 m wysokoœci. Wystêpuj¹ tu utwory jurajskie

i proil utworów zaliczanych to górnokredowych (93-89

mln lat temu), powierzchnie abrazyjne oraz uskok. W

dolnej czêœci œciany ods³aniaj¹ siê górnojurajskie wapienie

niewyraŸnie u³awicone z faun¹ g¹bek, ma³¿y i ramieniono-

gów. Wapienie te s¹ œciête powierzchni¹ abrazyjn¹, przy-

kryt¹ przez ¿ó³tawo-szare wapienie z otoczakami kwarcu

(od 0,1 do 120 cm), zawieraj¹ce skamienia³oœci dolnego

turonu- piêtra górnej kredy (ma³¿e, ramienionogi i je¿owce).

Druga powierzchnia abrazyjna œcina zarówno wapienie

jurajskie, jak i dolnoturoñskie, a na niej le¿y 60-centyme-

trowa warstwa zlepieñców zawieraj¹cych faunê dolnego i

œrodkowego turonu. Kolejnym ogniwem reprezentowanym

w ods³oniêciu s¹ wapienie gruz³owate (ok. 3,5 m), a proil

koñcz¹ wapienie p³ytkowe (do 1 m). W œrodkowej czêœci

œciany kamienio³omu widoczny jest uskok o azymucie 60°,

zrzucaj¹cy po³udniowo-wschodnie skrzyd³o o oko³o 50

cm. Przemieszczone zosta³y wapienie jurajskie oraz wapieñ

najni¿szego turonu, natomiast zanika on w wy¿szych jego

ogniwach. Szczelina na powierzchni uskoku jest poszerzona

i wype³niona zielonym t³em.

Drugi nieczynny kamienio³om jest usytuowany w Ja-

nuszowicach, 0,5 km na pó³noc od wy¿ej opisanego. Jego

œciana ma 60 m d³ugoœci i ok. 11 m wysokoœci, a ods³ania

siê w niej górnojurajski wapieñ u³awicony z krzemieniami,

œciêty w stropie powierzchni¹ abrazyjn¹ pokryt¹ przez

turoñskie wapienie piaszczyste (2 m), zawieraj¹ce nieliczne

skamienia³oœci. W kamienio³omie mo¿na obserwowaæ uskok

o przebiegu zbli¿onym do po³udnikowego, którego wschod-

nie skrzyd³o z utworami górnej kredy zosta³o obni¿one o

kilka metrów. Wystêpuj¹ tu zielone margle glaukonitowe

(ok. 60 cm) z faun¹ wskazuj¹c¹ na santon - koleje piêtro

górnej kredy (86-83 mln lat temu), przechodz¹ce ku górze

w margle szare, reprezentuj¹ce dolny kampan (83-70 mln lat

temu). Po³udniowa czêœæ ods³oniêcia jest ograniczona such¹

dolink¹ (roz³ogiem), a na jej zboczach ods³ania siê proil

lessów. W jego dolnej czêœci wyró¿niono mu³ki wapniste z

fragmentami margli kredowych, przechodz¹ce ku górze w

less zawieraj¹cy cienkie warstewki mu³ków piaszczystych.

W proilu lessu wystêpuje bardzo bogata fauna œlimaków,

których wystêpuj¹ce gatunki wskazuj¹ na pleniglacja³ ostat-

niego zlodowacenia.

Oba ods³oniêcia reprezentuj¹ najpe³niejsze profile

turonu okolic Krakowa i dokumentuj¹ sekwencjê warstw

zawieraj¹cych faunê. Dobrze zaznaczone s¹ dwie powierzch-

nie abrazyjne – dolnoturoñska i œródkowoturoñska. Na

uwagê zas³uguj¹ wyraŸnie widoczne uskoki, jak równie¿

proil lessu zawieraj¹cego bogat¹ malakofaunê.

Obiekty usytuowane s¹ na brzegu doliny Pr¹dnika, przy

drodze prowadz¹cej m.in. do Ojcowskiego Parku Narodo-

wego. W pobli¿u przebiega pêtla szlaku rowerowego wyty-

czonego miêdzy Krakowem a Korzkwi¹. Kilkaset metrów

dalej na pó³noc, przy szosie, wznosz¹ siê ska³ki wapienia

jurajskiego, czêœciowo zakryte przez zabudowê.

Oba kamienio³omy s¹ pod ochron¹ i maj¹ status stano-

wisk dokumentacyjnych przyrody nieo¿ywionej.

Obiekt jest ³atwo dostêpny szos¹ Kraków-Ska³a-Wol-

brom, a przy kamienio³omie w Trojanowicach znajduje siê

przystanek autobusu miejskiego (linia 237). Nie jest on

zagospodarowany, po³o¿ony blisko Krakowa (ok. 10 km) i

bardzo dogodny do weekendowych wycieczek.

102

Trojanowice

The Jurassic and Cretaceous rocks

in the Pr¹dnik River valley in Trojanowice

In the left bank of the Pr¹dnik River valley, between

Zielonki and Korzkiew, at the foot of White Mt. two out-

crops are located in which Upper Jurassic limestones, Upper

Cretaceous sandy limestones and marls, Miocene clays and

loess are exposed. Both sites are located close to Kraków-

Ska³a-Wolbrom highway, in two 500 meters distant villages:

Trojanowice and Januszowice,.

In the abandoned quarry in Trojanowice, in the lower part

of the pit wall Upper Jurassic limestones can be observed with

fossils: sponges, bivalves and brachiopods. The sequence is

truncated by abrasion surface and covered with yellowish-

grey limestones with quartz pebbles and fossils indicating the

Upper Cretaceous (Turonian) age. Second abrasion surface

cuts off both the Jurassic and Cretaceous limestones, and is

covered by 60-centimeters-thick conglomerates containing

Lower and Middle Turonian fossils. Up the sequence, the

pelletal limestones appear followed by platy limestones. In

the middle of the wall a fault is visible, which throws down

the southeastern block by about 50 centimeters.

The second, inactive quarry is located in Januszowice.

The pit wall is 60 meters long and about 11 meters tall.

The exposed rocks are Upper Jurassic bedded limestones

with lints, cut in the top by abrasion surface covered by

Turonian sandy limestones. A fault can be observed of

north-south strike, which eastern block, thrown down by

several meters, comprises Upper Cretaceous sediments:

green, glauconitic marls with Santonian fossils grading

into Lower Campanian grey marls. Southern part of the

exposure is terminated by a dry valley with loess sequence

appearing in the slopes. In its bottom part calcareous muds

were encountered with intraclasts of Cretaceous marls

grading up the sequence to loess with thin layers of sandy

muds. Loess contains very abundant gastropods fauna

indicating the last glacial epoch.

Both quarries are located at the edge of the Pr¹dnik

River valley, at the road leading to the Ojców National

Park and are under protection as documentation sites of

inanimated nature.

Wybrana literatura: 5, 11, 146, 149, 476

Autorzy karty stanowiska dokumentacyjnego i fotograii:

Z. Alexandrowicz, S. W. Alexandrowicz (2006)

103

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: