Trucizny.doc

Trucizny

Trucizna – substancja, która wprowadzona w małych ilościach do organizmu, wskutek swych właściwości toksykodynamicznych może wywołać zaburzenia czynności ustroju i śmierć

Zatrucia:

1.      Ostre – szybki rozwój objawów chorobowych o wyraźnym nasileniu po przyjęciu jednorazowej dawki trucizny

2.      Podostre – szkodliwe zmiany w organizmie występują mniej gwałtownie, a wykrysie powstałych zmian jest możliwe po zastosowaniu fizjologicznych badań czynnościowych

3.      Przewlekłe – powstają wskutek działania małych dawek trucizny podawanych przez dłuższy czas

Przyczyny zatruć:

1.      Trucizny przemysłowe

2.      Trucizny środowiskowe

3.      Żywność

4.      Leki i środki odurzające

5.      Tlenek węgla

6.      Artykuły gospodarstwa domowego

Własności związków chemicznych.

Prawie wszystkie związki chemiczne odznaczają się właściwościami fizjologicznymi, czyli oddziałują na organizm dodatnio (leczniczo) lub ujemnie (toksycznie). O właściwości decyduje dawka, droga wnikania, środowisko działania, stan biologiczny ustroju.

1.      W przypadku związków organicznych o toksyczności decyduje układ przestrzenny atomów w cząsteczce oraz rodzaj rodników i grup funkcyjnych.

a) Izomery optycznie czynne są bardziej toksyczne od nieczynnych optycznie, a lewoskrętne bardziej toksyczne od prawoskrętnych.

b) Toksyczność związku wzrasta w obecności następujących grup funkcyjnych:

- aminowej                            -NH2

- nitrowej                             -NO2

- nitronowej                             -N=O

- nitrozoaminowej               –N-N=O

- cyjanowej                             -CN

- fenylowej                             -C6H5

- winylowej                            –CH=CH2

c) Toksyczne właściwości związków aromatycznych są dodatkowo sprzężone z liczbą grup metylowych – CH3

d) Izomery w pozycji para- są najbardziej toksyczne, a w pozycji orto- najmniej

e) toksyczne właściwości estrów fosfoorganicznych rosną w miarę wydłużania się łańcucha alkilowego

2. Na toksyczność wpływa też rozpuszczalność, stopień dysocjacji elektrolitycznej, rozdrobnienie substancji, stężenie.

Działanie trucizn:

1.      Trucizny protoplazmatyczne – uszkadzające żywą komórkę:

- kwasy

- zasady

- fenol

- chlor

- cyjanowodór

2.      Trucizny krwi

a)     wiążące się silnie z hemoglobiną i uniemożliwiają jej utlenowanie, co prowadzi do śmierci przez uduszenie

- tlenki azotu

- azotany

- związki aminowe

- związki nitrowe

- siarkowodór

- siarczki

- tlenek węgla

b) substancje hemolityczne powodujące rozpuszczanie lub pękanie otoczek erytrocytów i przechodzenie hemoglobiny do osocza krwi

- jady wężów, skorpionów

- arsenowodór

3.      Trucizny wątroby

- etanol

- chloropochodne węglowodorów alifatycznych

- związki arsenu

- sulfonamidy

- fosfor

- trucizny niektórych grzybów

4.      Trucizny nerek

- I-rzędowe alkohole (metanol, etanol)

- sulfonamidy

- sole rtęci

- sole złota

5.      Trucizny mięśnia sercowego

- glikozydy nasercowe

6.      Trucizny OUN

- alkohole

- rozpuszczalniki

- barbiturany

- rtęć

- związki ołowiu

- związki glinu

Jeśli reakcja w/w związków jest odwracalna to wykazują one działanie lecznicze. Jeśli nieodwracalna – toksyczne.

Niektóre trucizny działają na przez mechanizm fizykochemiczny tzn. wpływają na zmianę np. ładunku elektrycznego komórek, przepuszczalność błon komórkowych, obniżenie napięcia powierzchniowego itd.