NIECH ŻYJE REWOLUCJA SOCJALISTYCZNA
De Daedalo et Icaro
O Dedalu i Ikarze
Uxor Minois, illius filii Europae, Venerem deam neglexerat.
Żona Minosa, (tamtego) syna Europy, zaniedbała boginię Wenerę.
Dea irata: "Nescio", iquit, "cur ista regina tam superba merit, cur me numquam coluerit.
Zagniewana bogini rzekła: „Nie rozumiem. Dlaczegóż ta oto królowa była tak bardzo wyniosła, dlaczego nigdy mnie nie czciła. (nie oddawała czci, hołdu).
Ei demonstrabo, quanta sit potestas deae neglectae!"
Udowodnię jej, jak wielka jest siła zlekceważonej bogini”.
Ergo poenam asperam constituit: Filius reginae natus est, cui erat et tauri et hominis figura.
Przeto uczyniła gorzką pokutę: urodzony przez królową syn, (dosł. Syn królowej urodził się) jako postać pół byka, pół człowieka (dosł. Który był i byka i człowieka postacią).
Qua re regina maximo dolore est affecta.
Przez to królowa została dotknięta ogromnym bólem.
Minos autem, postquam illlud monstrum vidit, perterritus est.
Minos zaś, gdy tylko zobaczył tamtego potwora, przeraził się.
Daedalum hospitem vocavit, illum hominem propter scientiam praeclarum, qui iam multa artificia confecerat.
Zaprosił gościa imieniem Dedal, który to wykonywał już wiele dzieł sztuki; z powodu jego rozsławionej wiedzy (ponieważ tamten człowiek posiadał rozsławioną wiedzę).
"Interrogas", inquit, "cur te vocaverim? Quo dolore affectus sim? Vide Minotauro, fi Hum meum!"
„Pytasz”, rzekł, „Po cóż cię zaprosiłem? Dlaczego nęka mnie zmartwienie (dosł. Jestem dotknięty)? Zobacz Minotaura, mego syna!”
Deinde Daedalo narravit, quae res adversae sibi accidissent.
Później opowiedział Dedalowi, jakie to nieszczęścia spadły na niego.
Tum eum oravit, ut sibi adesset, ut arte cognita efficeret, ne umquam illud monstrum sibi in conspectu esset.
Następnie rzekł (powiadomił go), aby podjął się (Dedal) zbudowania takiego dzieła, dzięki któremu (dosł. Aby nigdy) tamten potwór nigdy nie został odnaleziony (dosł. Nie stał się widoczny).
Timebat enim, ne populus a se deficeret, si Minotaurus liber esset.
Bał się bowiem (Minos), że lud stanie przeciw niemu jeśli Minotaur będzie wolny.
Monuit igitur hospitem, ne dubitaret aedificium quam celerrime Minotauro perficere.
Mianowicie bojąc się (bał się – król), czy ukończy swe dzieło (Dedal), zabronił (jemu) pływać okrętem (żeglować).
Qui autem timens, ne hospes arte sua alteri regi prosit, navem negai Daedalus tarnen seit, quomodo fugere possit.
Dedal jednak wiedział, w jaki sposób może uciec.
Nam permis cera coniunctis sibi filioque alas parat.
Przygotował bowiem skrzydła dla siebie i syna- z piór złączonych woskiem.
Icarum instruit, cur id fecerit.
Założył (je- skrzydła) Ikarowi, aby to wykonać (plan).
"Nave, mi fili, per mare abire nobis non licet.
„Zważ, mój synu, nie wolno nam przepływać przez morze.
Certe tibi notum est, cur haec via nobis clausa sit.
Bez wątpienia wiedz, że droga jest dla nas niedostępna (zamknięta dosł.).
Sed nos iter per caelum faciemus.
Lecz my odbędziemy podróż powietrzną (dosł. Po niebie).
Moneo te, ne nimis soli neve mari appropinqes."
Upominam cię, abyś nie zbliżał się zbytnio ani do słońca ani do morza”.
Curis excitatus filium monet, ut semper se sequatur.
W trosce upomniał syna aby ciągle trzymał się go (aby go nie odstępował).
Primo puer patre dace iter fecit, turn ducem deserit et altius contendit.
Najpierw chłopiec przygotował podróż, pod kierownictwem ojca, po czym pozostawił ojca i jako drugi odleciał (podążył).
Ecce, soli proprior est:
Oto jest bliższy słońca:
Vi solis cera, quae pennas coniunxit, tabescit.
Wosk, który łączył pióra, stopił się pod wpływem promieni słonecznych (energii słońca dosł.)
Pater autem filium non iam videt, timore commotus et filium cecidisse sispicans clamat: "Icare. Icare, ubi es?"
Ojciec już nie widzi syna i ogarnięty drogą woła „Ikarze, Ikarze, gdzie jesteś?”.
Turn pennas in aqua videns pater intellexit, quid filio accidisset.
Później ojciec zauważył widoczne w wodzie skrzydła, które spadły synowi.
De magisratibus de romanis
O urzędach rzymskich
Marcus Iunius Silanus Cornelio suo salutem dicit.
Marek Julisz Silanus mówi z pozdrowieniami swemu Korneliuszowi.
Recepi litteras tuas, quibus multa ex me quaesiveras: "Quis rem publicam nostram summa cum diligentia administrât? Quis ad rem publicam accedit? Licerne mihi quoque honores petere?"
Otrzymałem twoje listy, w których to wiele zadałeś mi pytań- (dosł. Licznie wypytywałeś). „kto naszą republiką zarządza całkowicie (z dokładnością) ? Kto do republiki przystępuje, czy mnie także nie wolno starać się o zaszczytne stanowisko?
Paucis verbis tibi hoc explicabo: Leges atque magistratus rem publicam administrant.
„wyjaśnię Ci to w kilku zaledwie słowach: przeto prawa ustawy wraz z władzą (urzędami) kierują republiką.
Vere autem dici potest magistratus leges esse loquentes.
Mianowicie, zgodnie z prawdą, możesz sądzić, że wskazuje się prawnie urzędy.
Non omnes quidem magistratus tibi explicabo, sed praecipuos.
Nie wszystko na temat władzy (ci/tobie) wyjaśnię, lecz rzeczy najważniejsze.
Regibus ex urbe pulsis duo consules rei publicae praeerant
Po obaleniu władców w miastach, republiką zarządzali dwaj konsulowie.
Numerus aliorum mgistratuum varius erat, ut tempus resque poscebant.
Liczba innych stanowisk była zmienna, skoro czasy tego wymagały (w zależności od czasu).
At officia eorum per multa saecula eadem erant: rem publicam administrare, ius dicere, exercitui praeesse.
Obowiązki ich były takie same przez wiele pokoleń. (Obowiązki niezmienne były przez wiele pokoleń): zarządzać republiką, ustanawiać prawo, kierować wojskiem.
Omnes fere magistratus usque ad hoc tempus annui creantur
Prawie wszystkie urzędy mianują się (dosł. Są mianowane) do tego czasu (do dziś dnia).
Uterque consul senatu convocato senatores sententi am rogat, de pace et bello consulit.
Każdy z konsulów oddaje głos na czyjąś kandydaturę, w celu powołania senatu (rady państwa), naradza się w sprawie wojny i pokoju.
Tum senates consulta perficit.
Następnie sporządza uchwały senatu.
Nos Romani, ut sois, nomine utriusque consulis numerum annorum significare solemus.
My Rzymianie, jak wiesz, mamy w zwyczaju (jako naród) obierać obu konsulów na czas roku.
Cum res publica summo in periculo est, ex senatus consulto dictatorem in sex menses creare licet.
Ilekroć cała republika znajduje się w niebezpieczeństwie, stosownie do uchwały senatu, można powołać dyktatora na okres sześciu miesięcy.
Alii magistratus hi sunt; praetores, qui ius dicunt et in bello, si opus est, exercitum dicunt; aedilium est vias, aquas, ludos curare; quaestores aerano praesunt.
Różne są urzędy państwowe, pretorzy, którzy wymierzają sprawiedliwość i podczas wojny, jeśli trzeba, dowodzą wojskiem; edyl jest odpowiedzialny (musi dbać o) za drogi, wodę i ludzi; kwestorzy zarządzają skarbem (majątkiem) publicznym.
Vides officia magistratuum Romanorum esse varia atque fidelicia.
Widzisz, że obowiązki urzędników rzymskich są różnorakie, a przy tym jasno określone. (trwałe dosł.)
Ergo: Si tu consultum petere cupis, te quaesturam et aedilitatem vel tribunatum plebis et praeturam percurrere necesse est.
Jeżeli więc pragniesz dotrzymać (osiągnąć) plan (cel), koniecznym jest także wymienić (przyjrzeć) urzędom kwestora, edyla, lub trybuna plebejskiego, pretora.
Non solum viri nobiles praetores vel consules creantur, sed etiam hominess novi velut Ventidius Bassus quidam, de quo haec fere verba in muro scripta nuper legi: MIRUM EST: QUI ASINOS VENDEBAT, CONSUL FACTUS EST!
Nie tylko ze sławnych mężów wybierani są pretorzy czy konsulowie, lecz także (wśród) dorobkiewiczów jak niejaki Ventidiusz Bassus, o którym kiedyś napisano podobne słowa. NIEZWYKŁY JEST KTO OSŁY SPRZEDAWAŁ- KONSULEM STAŁ SIĘ.
Hie Vetidius Bassus victum sibi aegre quaerebat et asinos haud raro magistratibus vendebat.
Tamten Ventidiusz z trudem zarabiał na życie i nierzadko sprzedawał osły urzędnikom.
Istis negotiis se in amicitiam et fidem Caesaris contulit, ut paulo post magno in honore esset.
Dzięki temu oto zajęciu starał się o zaufanie i przyjaźń Cezara, ażeby wkrótce potem zyskać na znaczeniu (być poszanowanym).
Tribunus plebis ac praetor creatus a senatu cum M. Antonio hostis iudicatus est.
Wtedy trybun ludowy i pretor wybrany przez senat uznali za wroga (republiki) Marka Antoniusza.
Deinde pontifex ac consul factus est.
Następnie (później) wybrano (go- Bassusa) arcykapłanem a także konsulem.
Multi Romani autem memoria tenentes Bassum aliquando asinos vendidisse istis verbis eum irrìdent.
Wielu rzymian, pamiętając jednak bassusa jak to osły sprzedawał, szydziło z niego tymi słowy.
Si nunc ad rem publicam accedere cuperes, tibi de hac re dissuaderem, quod tempora sunt difficilia.
Jeśli teraz pragniesz zbliżyć się do republiki, odradzam Ci to (tę rzecz dosł), gdyż czasy są trudne.
Me satis tibi scrìpsisse puto. Vale!
Mniemam że opisałem (Tobie) wyczerpująco. Żegnaj!
De Alexandre Magno et medico suo
O Aleksandrze Wielkim i jego lekarzu
Erat inter nobiles medicos Alexandri Philippus, qui regi fidem simper servaverat.
Był wśród znanych lekarzy Aleksandra filip, który zawsze posiadał zaufanie króla.
Is promisit:"Mox te medicina salubri sanabo."
Przyrzekł on: „wnet uzdrowię cię zbawiennym lekarstwem”.
Alexander magna spe medicinam exspectabat.
Aleksander z wielką nadzieją oczekiwał leku.
Parmenio autem, fidelis amicus regis, Alexandra scripserat:
Tymczasem Parmeniusz, wierny przyjaciel króla napisał do niego (do Aleksandra):
"iste medicus a Dario, rege Persarum, corruptus est,
„ten oto lekarz przez Dariusza, króla persów, został przekupiony.
medicina istius amici est venenum."
Lekarstwo od tegoż (człowieka), dla Ciebie, przyjacielu, to trucizna”.
Alexander, postquam epistulam legit, secum cogitavit:
Aleksander, podczas czytania listu (skoro czytał list), zamyślił się:
Necabrtne unus ex amicis regem ipsum? Licetne salutem meam isci medico committere? Aut veneno in castris necabor aut metu meo!"
”czy nie zabiję jeden z przyjaciół króla samego? Całe me zdrowie (życie) powierzyć temu lekarzowi? Albo trucizną zostanę zabity w obozach albo zabije mnie moja trwoga (dosł moją trwogę)!”
Denique medicus ipse cum poculo, in quo medicinam diluerat, intravit.
Wreszcie przybył ów lekarz z naczyniem, w którym rozpuścił lekarstwo.
Alexander epistulam a Parmenione missam manu tenens accepit poculum et hausit; turn epistulam legere Philippum iussit.
Aleksaner, dzierżąc w ręce list, posłany od Parmniusza, odebrał i wypił lekarstwo; następnie kazał przeczytać list filipowi.
Medicus autem dixit:"Crimen parricidii tua salus ipsa diluet."
Lekarz zaś powiedział: „zarzut morderstwa odpiera właśnie twoje zdrowie”.
Turn Alexander Philippo manum porrexit et gratias egit.
Potem Aleksander podał rękę filipowi i złożył mu podziękowania.
De thesauro in agro latente
O skarbie ukrytym w ziemi
Agrìcola senex mortem appropinquare sentiens fììios suos ad lectum suum convocavit et,
Stary rolnik, czując już zbliżającą się śmierć, przywołał do swego łoża swych synów i rzekł,
"Videtis, inquit, me a vobis iam discessurum brevi esse: in agro meo thesaurus defossus esse dicitur ibique magnae divitiae esse dicuntur; has vos reperturi esse mihi videmini".
Widzicie, że ja już wkrótce odejdę, a mówi się, że w mej ziemi jest zakopany skarb i tam są wielkie bogactwa. Zobaczycie, że odkryjecie je tamże
Filii statim ab eo petiverunt, ut locum accuratius indicaret.
Synowie natychmiast pośpieszyli (na pole) aby dokładniej poznać teren (sprawdzić).
At pater animam iam effians: "Si diligenter foderitis, inquit, ipsi reperietis".
Tymczasem ojciec, gdy już miał ducha wyzionąć, rzekł: “Jeśli uważniej przekopiecie, sami znajdziecie skarb”.
Filii, cum patri funus iustum paravissent, statim in agro terram eftoderunt, sed nihil effodere poterant.
Synowie, gdy tylko urządzili ojcu sprawiedliwy pogrzeb, niezwłocznie zaczęli rozkopywać ziemię na polu, lecz sami nic nie znaleźli.
Denique labore tarn fatigati erant, ut fodere desierint.
W końcu byli tak bardzo zmęczeni pracą, że odstąpili kopania
Pater cos fefellisse videbatur.
Ojciec gorzko ich oszukał
Sed autumno agrum viderunt uberrimas fruges peperisse, terra enim fossa atque herbis inutilibus liberate erat.
Lecz jesienią spostrzegli, że ziemia wydała najbardziej urodzajne owoce, bowiem była rozorana, a przy tym zasiew rozsiany.
Pater igitur filios non fefellerat, cum animos eorum ad assiduum laborem incitavisset: nam in assiduo labore thesaurus esse vere dicitur.
Ojciec więc nie oszukał synów, jedynie pobudził w nich ducha do ustawicznej pracy: a rzeczywiście prawdą jest, że w ciągłej pracy jest skarb.
M.Konieczny