Tadeusz Pilch- Zasady Badań Pedagogicznych.doc

(1342 KB) Pobierz
Tadeusz Pilch

Tadeusz Pilch

Zasady badań

Pedagogicznych

 

(wydanie drugie poprawione i rozszerzone)

Rozdział 4 opracowała Teresa Bauman

Rozdział 7 opracował Andrzej Radźko

Celem nauki nie jest otwieranie drzwi nieskończonej mądrości,

lecz położenie kresu nieskończonym błędom.

Bertold Brecht.

Wydawnictwo "Żak" Warszawa 1995

 

Itu,~ I;iklar

I~m~l M;iruk ~nicciński

 

Redaktor techniczny l~lżbieta Malik

Książka dofinansowana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej

Copyright by Wydawnictwo "Żak" Copyright by Tadeusz Pilch

Wydawnictwo "Żak" Teresa i Józef Śniecińscy

Warszawa ul. Moldawska 13/56 tel: 22-82-67

ISBN 83-86770-00-7

~ .'a `'3 ~~

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żaden Ii~a~;n~cW Ici ksiatiki nie może być kserowany ani w inny sl»~seSb kopiowany bez uprzedniej, pisemnej zgody wydawcy

Druk i oprawa: f~ Tei. (0-22) 789 38 54

 

 

 

Spis treści

 

Słowo wstępne .................................................1 Rozdział 1. Elementy wiedzy o nauce i poznaniu naukowym . . . . . . 3

              1.1. Pojęcie nauki ............................................3

              1.2. Cechy i zasady poznania naukowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . 4

              1.3. Owoce poznania naukowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . 7

              1.3.1. Cele badań naukowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . 7

              1.3.2. Prawa nauki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . 8

              1.3.3. Prawidłowości nauki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . 10

              1.3.4. Teoria naukowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . 11

              1.4. Wyjaśnienia naukowe i ich rodzaje . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . .              . . 12

              1.4.1. Wyjaśnienia genetyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . 13

              1.4.2. Wyjaśnienia funkcjonalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . 14

              1.4.3. Wyjaśnienia teleologiczno-funkcjonalne . . . . . . . . . . . . . .              . . 15

              1.4.4. Wyjaśnienia logiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . 16

              Literatura zalecana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . 17

              Zadania i pytania ............................................              ..17

              Rozdział 2. Terminy i pojęcia badań pedagogicznych . . . . . . . . .              . .19

              2.1. Typologia badań pedagogicznych ze względu na cel,             

              organizację, przedmiot i procedurę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . 19

              2.2. Problemy i hipotezy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . 24

              2.2.1. Formułowanie problemów badawczych . . . . . . . . . . . . . . .              . . 24

              2.2.2. Formułowanie hipotez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . 26

              2.3. Pojęcie modelu w badaniach społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . 28

              2.4. Zmienne i wskaźniki w badaniach pedagogicznych . . . . . . . . . . .              .~. 31

              2.4.1. Formułowanie zmiennych i ich rodzaje . . . . . . . . . . . . . . .              . . 31

              2.4.2. Wskaźniki i ich rodzaje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . 33

              2.5. Klasyfikacja jako narzędzie poznania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . 35

              Literatura zalecana ...........................................              ..39

              Zadaniai pytania ............................................              ..40

              Rozdział 3. Metody badań pedagogicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . 41

              3.1. Metody - techniki - narzędzia badawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . 41

              3.2. Eksperyment pedagogiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . 43

V

 

              t. 4. Menu>Lralia pc~la~mgicrna . ... ..... . .. ..... ...........              .....45

              ~..1. Mn~rcla inclywi~lualnych przypadkciw . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .47

              ~.5. Mnu~lu Bandażu diagnostycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .49

              I,W ~rntura zalecana ........................................              .....52

              %,a~lania i pytania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .53

              Rozdział 4. O możliwości zastosowania metod jakościowych             

              w badaniach pedagogicznych             

              - opracowała Teresa Bauman . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .54

              4.1. Uwagi ogólne ......................................              .....54

              4.2. Przedmiot i cel badań jakościowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .56

              4.3. Hipoteza i problem badawczy w badaniach jakościowych . .              . . . . .57

              4.4. Dobór badanych ....................................              .....58

              4.5. Cechy charakterystyczne badania jakościowego . . . . . . . . . . .              . . . . .59

              4.5.1. Relacja badacz - badany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .59

              4.5.2, Język w badaniach jakościowych . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .61

              4.5.3. Kontekst .....................................              .....61

              4.5.4. Wyobraźnia i intuicja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .62

              4.6. Proces badania .....................................              .....63

              4.7. Badania jakościowe w pedagogice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .63

              4.8. Rodzyje metod jakościowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .64

              4.8.1. Otwarty wywiad pogłębiony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .64

              4.8.2. Metoda biograficzna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .67

              4.8.3. Jakościowa analiza tekstu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .69

              4.8.3. I . Uwagi dotyczące jakościowej analizy tekstów             

              i autobiografiii ......................................              .....71

              4.8.4. Obserwacja uczestniczatca czyli hmianie             

              przez wspólne doświadczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .72

              4.9. Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , .              . . . . .74

              Zadanim pytania .........................................              .....75

              Rozdział 5. Techniki badań pedagogicznych . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .76

              5.1. Obserwacja ........................................              .....76'

              5.1.1. Narzędzia obserwacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .79

              5.2. Wywiad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .82

              5.2.1. Czynniki zakłócające wiarygodność informacji . . . . . .              . . . . .83

              5.2.2. Główne typy wywiadów w badaniach pedagogicznych              . . . .85

              5.3. Ankieta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .86

              5.4. Badanie dokumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .88

              5.5. Analiza treści . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . . . .90

              5.6. Technikiprojekcyjne ................................              .....91

              Literatura zalecana ............................................              .92

              Zadanim pytania .............................................              .93

              Rozdział 6. Pomiar w badaniach pedagogicznych . . . . . . . . . . . . .              .94

              6.1. Pomiar środowiska wychowawczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . 95

              6.2. Pojęcie i skale pomiaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . 97

              6.2. I . Skala nominalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . 98

              6.2.2. Skala porządkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . 99

              6.2,3. Skala interwałowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . 99

              6.2,4. Skala ilorazowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              100

              6.3. Techniki socjometryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              101

              6.4. Testy pedagogiczne .....................................              105

              6.4,1. Istota i właściwości testów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              105

              6.4.2. Klasyfikacja testów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              107

              6.4.3. Zasady stosowania testów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              109

              Literatura zalecana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              110

              Zadanim pytania ....................,......................              111

              Rozdział 7. Skuteczność metod statystycznych i warunki             

              ich stosowania w badaniach pedagogicznych             

              - opracował Andrzej Radźko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              112

              7.1. Sztuka konstruowania próby badawczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              113

              7.2. Operacje statystyczne na zmiennych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              118

              7.3. Korelacje, rozkłady i oszacowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              126

              7.4. Statystyczna weryfikacja hipotez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              131

              Literatura zalecana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              134

              Zadanim pytania ...........................................              134

              Rozdział 8. Narzędzia badawcze. Konstrukcja i zastosowanie . . .              135

              8.1. Reguły technicznej i poznawczej poprawności             

              budowy narzędzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              136

              8.2. Kwestionariusz wywiadu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              137

              8.3. Kwestionariusz ankiety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              147

              8.4. Narzędzia socjometrii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              155

              8.5. Narzędzia obserwacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              156

              8.6. Skale .................................................              164

              Literatura zalecana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              169

              Zadanim pytania ...........................................              170

              Rozdział 9. Organizacja i etapy badań naukowych . . . . . . . . . . . .              171

              9. 1. Schemat organizacji badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              171

              9.2. Faza koncepcji .........................................              172

VI VII

 

              ~).?. I . Wyh~ir tematu, przedmiotu i celu badań . . . . . . . . . . . . . . . . 172

              x).2.2. Problemy badawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . .175

              ~).2.~. Hipotezy badawcze . .. . . . . . .. .. . . . . . . . . .. . . . . . .. .              . .176

              9.2.4. Wybór terenu badań i dobór próby . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . 178

              9.2.5. Typologia zmiennych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              . . 180

              9.2.6. Schemat wyjaśniania związków między zmiennymi . . . .              . . 182

              9.2.7. Typologia wskaźników do zmiennych . . . . . . . . . . . . . . .              . . 184

              9.2.8. Metody techniki i narzędzia badawcze . . . . . . . . . . . . . . .              . .186...

Zgłoś jeśli naruszono regulamin