Kinezyterapia VII wykład.doc

Kinezyterapia wykład 27.03.2010

Ćwiczenia w wodzie

Środowisko wodne stwarza specjalnie korzystne warunki dla kinezyterapii. Do właściwości środowiska wodnego zaliczamy:

·         odciążenie-  poprzez zanurzenie ciała w wodzie stwarza się najlepsze warunki do reedukacji mięśni. Wysiłek mięśniowy przy wykonywaniu ruchu zmniejsza się do 1/10 siły potrzebnej do wykonywania tego ruchu poza wodą. Pozorna utrata ciężaru ciała po zanurzeniu go w wodzie wynosi 9/10 jego wagi. Słabe mięśnie o sile 2 (wg Lovetta) uzyskują pełen efekt ruchowy.

·         rozluźnienie- uzyskuje się przede wszystkim w wodzie ciepłej. Przez rozluźnienie mięśni ruch wykonuje się z większą łatwością i mniejszą bolesnością.

·         zmniejszenie tarcia- zanurzenie w wodzie stwarza korzystniejsze warunki pracy mięśni słabych oraz ułatwia wykonywanie ruchu w przypadkach bolesnych stawów czy mięśni.

Wpływ środowiska wodnego na organizm człowieka

·         poprawa koordynacji nerwowo-mięśniowej (związana z rozluźnieniem mięśni)

·         poprawa orientacji przestrzennej poszczególnych mięśni ciała względem siebie

·         rozluźnienie napięcia mięśniowego poprzez wzmożone bodźce

·         zwolnienie częstotliwości tętna i pojemności minutowej serca ok. 25% w chłodnej wodzie

·         odruchowe zwężenie naczyń krwionośnych skóry przy jednoczesnym przekrwieniu mięśni (zimna woda)- korzystne oddziaływanie na krążenie obwodowe

·         rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry i przyspieszenie częstości serca w wodzie ciepłej

·         obniżenie napięcia mięśniowego i pobudliwość układu nerwowego- zmniejszenie odczuć bólowych przy ćwiczeniach przez wykorzystanie przewodnictwa cieplnego wody (jest ok. 30 razy większa od przewodnictwa w powietrzu)

·         oddziaływanie na układ oddechowy przez zwiększenie ucisku na klatkę piersiową i jamę brzuszną (utrudniony wdech, ułatwiony wydech)

·         wpływ  na psychikę- możliwość wykonania ruchu przy 25% sile mięśni

·         ułatwienie poruszania się w chodzie krokiem dwunożnym, naprzemiennym, co powoduje wyzbycie się lęku i ułatwia przejście do innych ćwiczeń poza środowiskiem wodnym.

Zajęcia w wodzie dzielimy na dwie główne grupy:

1.       ze względu na rodzaj ćwiczeń :

·         ćwiczenia w wodzie

·         nauka pływania

2.       ze względu na liczbę osób ćwiczących

·         ćwiczenia indywidualne

·         ćwiczenia zespołowe (5-7 osób)

Warunkiem uczestniczenia w takich zajęciach jest zlecenie lekarskie.

Urządzenia do ćwiczeń w wodzie

Rodzaj ćwiczeń w wodzie zależy od urządzeń jakimi dysponuje ośrodek leczniczy (wanny, tanki Hubbarda, mały lub duży basen).

Tanki Hubbarda, to duża metalowa wanna o kształcie zbliżonym do klepsydry, długości ok. 2m, szerokości ok. 1,5m i głębokości ok. 0,5m. Najwygodniejsze do ćwiczeń są baseny nieduże o różnej głębokości dna. W mniejszych basenach ćwiczenia mogą być prowadzone przez instruktora stojącego na brzegu, duże wymagają obecności jednego z prowadzących w basenie (dwie osoby prowadzące).

Basen

·         minimalne rozmiary 10x5m

·         głębokość nie mniejsza niż 1m i nie większa niż 1,6m

·         poręcze zamocowane przy brzegach

·         wygodne wejście-schody z poręczami

·         odpowiednie oświetlenie i wentylacja basenu

·         koła ratunkowe, bosaki, telefon

·         doświadczony fizjoterapeuta umiejący pływać (!)

·         instruktor nie może wejść do wody, tylko w sytuacji 1 na 1

·         pacjent musi mieć czepek i kostium kąpielowy

Ze sprzętu do ćwiczeń w wodzie najczęściej używa się kół gumowych, służących jako pływaki, z dziećmi-zabawek gumowych itp.

Zasady przeprowadzania ćwiczeń

·         temperatura wody do ćwiczeń może wahać się w granicach 27 do 30oC w dużych basenach, 30-36oC w małych basenach i wannach

·         temperatura wody może zależeć od typu ćwiczeń i rodzaju choroby

-30-32oC- standardowa temp. w basenie rehabilitacyjnym

-27-30oC- ćwiczenia o podwyższonej intensywności

-38oC- niedowłady spastyczne

·         przed rozpoczęciem ćwiczeń w wodzie ćwiczący musi dokładnie umyć ciało pod natryskiem

·         konieczne orzeczenie lekarskie o stanie układu krążenia i możliwości stosowania ćwiczeń w wodzie (zwłaszcza u pacjentów starszych)

·         początkowe ćwiczenia w wodzie przeznaczamy na oswojenie się pacjenta z wodą (szczególnie ważne z dziećmi). Do ćwiczeń przystępujemy swobodnie toleruje środowisko wodne.

Wskazania:

·         upośledzenie wydolności ogólnej

·         osłabienie siły mięśniowej

·         spadek wytrzymałości

·         patologiczne napięcie mięśni (spastyka)

·         zaburzenia chodu

·         osłabienie mięśni (niedowłady, porażenie wiotkie i spastyczne, zanik i niedoczynności)

·         zaburzenia koordynacji nerwowo-mięśniowej

·         ograniczenia ruchomości stawów (przykurcze, niedowłady mięśniowe)

·         nauka chodu (nawet przy słabym zroście kostnym po zabiegach operacyjnych)

·         operacyjne boczne skrzywienie kręgosłupa

·         po zdjęciu opatrunku gipsowego (występuje odruchowe napięcie mięśni)

·         choroby zwyrodnieniowe, szczególnie stawów biodrowych

·         schorzenia i wady postawy- w celu odciążenia osiowego kręgosłupa oraz zwiększenia ruchomości kręgosłupa i klatki piersiowej (także stopy płaskie, plecy okrągłe i płaskie)

·         relaksacja i psychoterapia

Przeciwskazania:

·         występowanie uporczywego bólu przy ćwiczeniach

·         zapalenie stawów i tkanek okołostawowych

·         stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

·         stany zapalne żył

·         stany zapalne po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

·         temperatura ciała powyżej 38oC

·         ciśnienie powyżej 160/100

·         ciężki stan ogólny pacjenta

·         stan po tomografii komputerowej z kontrastem

·         stan po nakłuciu lędźwiowym

·         niewydolność krążeniowo-oddechowa

·         niektóre schorzenia internistyczne

·         ostre stany zapalne

·         owrzodzenia i otwarte rany

·         grzybice

·         choroby przebiegające z utratą świadomości

·         znaczne odwapnienia kości i stawów

·         padaczka

·         niezagojone rany

·         brak zlecenia lekarskiego

Czas trwania ćwiczeń w wodzie zależy od ogólnego stanu pacjenta, stopnia jego zmęczenia oraz temperatury wody i otoczenia. Ogólnie ćwiczenia w wodzie nie powinny przekraczać 30 min.

Uwagi:

·         ćwiczenia oswajające z wodą- stopniowe przechodzenie do pozycji leżenia na wodzie ( na brzuchu i na plecach)

·         konieczne opanowanie poprawnego oddychania w wodzie (wydech w wodzie)

·         chorzy z porażeniem wiotkim łatwo utrzymują się na wodzie z powodu stanu rozluźnienia i zmniejszonego napięcia mięśni

·         instruktor nie może opuszczać basenu nawet na chwilę- aż do chwili wyjścia ostatniego ćwiczącego z basenu

·         w dużych basenach dwóch instruktorów ( jeden w widzie)

·         jednolita grupa (pod względem wieku, płci, sprawności, rodzaju dysfunkcji)

·         grupa 5-7 osób

·         fizjoterapeuta prowadzący w stroju pozwalającym na szybką interwencję w wodzie.

Gimnastyka poranna

Gimnastyka poranna jest najpopularniejszą formą ruchu stosowaną w szpitalach i sanatoriach. Ma za zadanie pobudzić po nocy funkcje organizmu i zmobilizować chorego do zajęć i czynności dnia codziennego.

Cele gimnastyki porannej             

·         rozbudzenie i przyspieszenie czynności fizjologicznych

·         dotlenienie organizmu przez ćwiczenia oddechowe

·         poprawienie ukrwienia, rozciągnięcie i aktywizacja wszystkich mięśni.

Przy brak przeciwwskazań wszyscy chorzy powinni uczestniczyć w gimnastyce porannej.

Metodyka

·         przed rozpoczęciem ćwiczeń pytamy o samopoczucie pacjentów

·         nie dopuszczamy do ćwiczeń chorych, nowo przyjętych, u których nie ma jeszcze rozpoznanie

·         miejsce ćwiczeń-sale chorych lub korytarz

·         przed ćwiczeniami pomieszczenie powinno być przewietrzone, bez względu na porę roku

·         w salach chorych łóżka chorych powinny być zasłane

·         ćwiczenia przed śniadaniem

·         czas trwania ćwiczeń ok. 15 min.

·         ćwiczenia rozpoczynamy od ruchów w  małych obwodowych stawach i stopniowo uruchamiamy większe

·         tempo ćwiczeń wolne, ruchy w pełnym zakresie fizjologicznym oparte na ćwiczeniach kształtujących

·         eksponujemy ćwiczenia oddechowe (tor przeponowy)

·         nie stosuje się ćwiczeń oporowych

·         ćwiczenia proste (pacjent nie powinien mieć trudności ze zrozumieniem polecenia)-zrozumiałe komendy

·         pokaz ćwiczenia

·         przestrzeganie schematu

-pozycja wyjściowa

-ruch w pełnym zakresie

-powrót do pozycji wyjściowej

-odpoczynek

·         mała liczba poszczególnych ćwiczeń

Reedukacja chodu

Istnieje wiele przyczyn, z powodu których, konieczna staje się reedukacja chodu (przywracanie możliwości chodzenia, najbardziej zbliżonego do fizjologicznego wzorca). Zwykle wymienia się 5 grup przyczyn zaburzenia chodu. Są to zmiany anatomiczne w układzie kostno-stawowym (np. skrócenie jednej kończyny), czynne procesy chorobowe w obrębie tego układu ( np. zmiany w stawach kończyn dolnych), schorzenia neurologiczne ( np. porażenia lub niedowłady), amputacje kończyn dolnych i inne.

W ogólnym schemacie reedukacji chodu wyróżniamy trzy etapy:

·         przygotowanie do nauki chodzenia (likwidacja przykurczy, wzmocnienie poszczególnych gryp mięśniowych, pionizacja)

·         właściwa nauka chodu (w zależności od obrazu klinicznego)

·         doskonalenie chodu (sprzęt ortopedyczny)

Chód jest  ruchem cyklicznym, tzn. że w odpowiednich odstępach czasu powtarzają się te same struktury ruchowe –gubienie i odzyskiwanie środka ciężkości.

W każdym cyklu wyróżnia się fazę podporu i wymachu.

FAZA PODPORU

Trwa przez cały czas kontaktu kończyny z podłożem. W chodzie normalnym jest to moment zetknięcia pięty z podłożem do oderwania palców od podłoża (przeciętnie 60% cyklu dla danej kończyny). Faza ta składa się z trzech okresów:

·         okres podporu na pięcie (ok. 10% cyklu) częściowo pokrywający się z okresem trzecim fazy podporu- na przodostopiu i palcach przeciwnej kończyny (podwójny podpór)

·         okres podporu na całej stopie- najdłuższy okres fazy podporu (ok. 30% cyklu) kiedy kończyna podporowa przejmuje ciężar ciała, a kończyna przeciwna jest w tym czasie w fazie wymachu.

·         okres podporu na przodostopiu (ok. 20% cyklu)- kończyna przygotowuje się do wejścia w fazę wymachu

·         okres odbicia z przodostopia i palców

FAZA WYMACHU

Rozpoczyna się w chwili utraty przez stopę kontaktu z podłożem i kończy w momencie ponownego zetknięcia się z nim pięty. Przeciętny czas trwania wymachu wynosi 40% czasu cyklu dla danej kończyny dolnej . Możemy tu także wyróżnić trzy okresy:

·         okres przyspieszenia- kończyna dostaje pędu dzięki mięśniom zginaczom stawu biodrowego, zostaje przemieszczona z pozycji zakrocznej ruchem wahadłowym w przód i ku górze. W związku z zaangażowaniem mięśni, okres ten jest nazwany okresem czynnym.

·         okres przeniesienia- kończyna nadal przenoszona jest ruchem wahadłowym ku przodowi, dzięki sile bezwładności (okres bierny)

·         okres hamowania- kończyna jest hamowana przez pracę mięśni prostowników stawu biodrowego i zginaczy stawu kolanowego (także okres czynny).

W analizie chodu należy wymienić sześć jego wyznaczników (determinantów)

·         skręt miednicy w płaszczyźnie poziomej- wysunięcie nogi wykrocznej do przodu powoduje iż miednica podąża za tym ruchem i wychyla się w tym kierunku. Wykonuje skręt w płaszczyźnie poziomej o mnij więcej 4 stopnie do przodu i 4 stopnie do tyłu. Ruch odbywa się w obu biodrach,  udo nogi przejmującej ciężar ustawia się w rotacji na zewnątrz w stosunku do miednicy, a udo nogi podpierającej w rotacji do wewnątrz.

·         pochylenie miednicy w płaszczyźnie  czołowej- uniesienie nogi w chwili rozpoczęcia wykroku powoduje, iż miednica po stronie wykrocznej obniża się. Wskutek tego po stronie podporu powstaje przywiedzenie, a po stronie wykroku odwiedzenie uda. Pochylenie miednicy zmusza kolano do zgięcia, chroni to stopę przed zaczepieniem palcami o podłoże.

·         zgięcie kolana w fazie podporu- gdy stopa styka się z podłożem, kolano jest wyprostowane, potem zgina się do 15 stopni, aż stopa oprze się o podłoże całą stroną podeszwową i znowu następuje jego całkowity wyprost.

·         ruchy stopy i stawu skokowo-goleniowego – stopa jest zgięta grzbietowo, gdy pieta nogi wykrocznej styka się z podłożem, następnie zgina się podeszwowo, opiera na podłożu i ustala.

·         ruch kolana- kolano zgina się dwukrotnie, zaraz po zetknięciu pięty z podłożem i gdy pięta zaczyna odrywać się od podłoża, a stopa przygotowuje się do odbicia. Można powiedzieć, że ruch taki występuje, gdy funkcjonalna długość kończyny zwiększa się w wyniku unoszenia kostki (propulsja)

·         ruchy boczne miednicy- przesuwanie masy ciała z jednej strony na drugą powoduje przemieszczenie się miednicy na boki. Wszystkie jej ruchy mają na celu, aby środek ciężkości ciała przebiegał możliwie wzdłuż linii prostej (wówczas wydatek energetyczny jest najmniejszy)

Środek ciężkości porusza się ruchem postępowym zgodnie z kierunkiem chodu i wychyleniami (z góry, na boki, ku dołowi) po stronie kończyny wymachowej i z powrotem- w bok, ku górze po stronie podporowej. Każde zwiększenie amplitudy (przede wszystkim pionowe) zwiększa wydatek energetyczny chodu.

Ruchy miednicy odbywają się względem uda kończyny podporowej w zakresie ok. 8 stopni w płaszczyznach: czołowej, strzałkowej i poprzecznej.

Oprócz wymienionych cech charakterystycznych chodu, tzn. cykliczności i symetrii jeszcze o rytmiczności (stosunek czasu trwania fazy podporu do fazy wymachu 3:2) osobniczej anizometrii (osobnicza różnica długości kroków) i anizotonii (osobnicza różnica napięć mięśniowych)

Czynność mięśni w czasie chodu

Wyróżniamy trzy zasadnicze czynności mięśni: wyrzut kończyny do przodu- wykrok, hamowanie- łagodzenie sił wykroku, stabilizacja stawów- utrzymanie równowagi podczas fazy podporu.

...