Bogdan Woiciszke psychologia mioci Intymno Namitno Zaangaowanie- GDASKIE WYDAWNICTWO PSYCHOLOGICZNE LX GDASK 1993 marabut a 5 ^1 i i co I 3 PSYCHOLOGIA MIOCI tylko niektrym zmianom zapobiec mona. Prby zapobiegania innym naraaj nas tylko na niepotrzebne frustracje i bezsilne przekonanie, e nic si nie da zrobi. Udane oddziaywanie na wasny zwizek z innym czowiekiem wymaga (parafrazujc synn modlitw Kurta Vonneguta): si - abymy zmienili w naszym zwizku z bliskim czowiekiem to, co zmieni mona; cierpliwoci - abymy potrafili wytrzyma to, czego zmieni nie mona; i mdroci - abymy potrafili odrni jedno od drugiego. Jest mao prawdopodobne, aby zawarto tej ksiki dodaa komukolwiek si lub cierpliwoci. Nie z ksiek si one bior. Nie mona jednak wykluczy, e pomoe ona rozrni w mioci to, co wymaga si, od tego, co wymaga cierpliwoci. Ksika ta powstaa dziki Fundacji im. Aleksandra von Humboldta, ktrej stypendium umoliwio mi ponadroczny pobyt na Uniwersytecie w Bielefeld, gdzie yczliwie goci mnie Profesor Alois Angleitner. Dzikuj i Fundacji, i Profesorowi za stworzenie mi wspaniaych warunkw do pracy. Dzikuj te Krystynie Ruszczak za nieocenion pomoc redakcyjn (i zapoznanie mnie z treci romansw z serii Harlequin") oraz mojemu wydawcy, Elbiecie Zubrzyckiej, za sprawne i byskawiczne wydanie tej ksiki. Przemiany mioci Trzy skadniki mioci - intymno - namitno - zaangaowanie Rozwj zwizku miosnego - zakochanie - romantyczne pocztki - zwizek kompletny - zwizek przyjacielski - zwizek pusty i jego rozpad za Zmiana jest nieodczn towarzyszk ycia: w ulega zmianom. Brzmi to do banalnie, dopki me sobie, e w odniesieniu do wielu zjawisk zywuny sprzeczne pragnienia, aby istniay, a jednoczesny tu nym zmiaiSJ! Jednym z takich zjawisk jest^^ niezmienno tego uczucia jest przecie powszechnie znami i rkojmi jego prawdziwoci. (. U nie Potoczna obserwacja wskazuje Jednak* ze 1ne U wszystkie) zwizki midzy ludmi oparte na mioci ulegaj cie swego trwania daleko idcym przemian' niu zmienia si tre uczucia -<o oari mioci. Wystpienie takich zmian j pojawienie si, albo jako zanik prawdziwej raz naprawd j kocham" konstatuj szc rzy mniej mieli szczcia lub jedynie duej albo jako Dopiero te- PSYCHOLOGIA MIOCI ostatecznych wnioskw, stwierdzaj: To nie moga by prawdziwa mio, skoro tak niewiele z niej zostao". Przyczyny takich zmian s zwykle upatrywane w negatywnych cechach partnera lub wasnych (On jest zbyt samolubny na to, eby mg zdoby si na prawdziw mio"). W ostatecznoci mona jeszcze westchn nad uomnoci ludzkiej natury w ogle. Z drugiej jednak strony, takie obserwacje bardziej mog skania do refleksji o naturze mioci ni o naturze zaangaowanych w dany zwizek osb. W tym wanie kierunku podaj rozwaania zawarte w niniejszej ksice, w ktrej staram si zaprezentowa koncepcj mioci nie jako pewnego stanu uczu tego czy innego czowieka, lecz jako procesu rozgrywajcego si w dugotrwaym zwizku dwojga ludzi. W myl tej koncepcji nieuchronno zmian zwizku miosnego nie wynika ani ze saboci charakteru jednego bd obojga partnerw, ani z oddziaywania jakichkolwiek innych, zewntrznych wobec danego zwizku czynnikw, lecz z wewntrznej natury takiego zwizku i samego uczucia mioci. TYzy skadniki mioci Punktem wyjcia moich rozwaa jest dokonane przez Roberta J. Sternberga (1986) rozrnienie trzech zasadniczych skadnikw mioci: intymnoci, namitnoci i zaangaowania w utrzymanie zwizku. Omwi pokrtce natur kadego z tych skadnikw, zwracajc szczegln uwag na ich dynamik, to znaczy szybko przyrostu i spadku kadego z nich w miar trwania zwizku. Intymno Intymno oznacza tutaj te pozytywne uczucia i towarzyszce im dziaania, ktre wywouj przywizanie, blisko i wzajemn zaleno partnerw od siebie. Badania Sternberga wskazuj, e na tak pojmowan intymno skadaj si: - pragnienie dbania o dobro partnera, - przeywanie szczcia w obecnoci partnera i z jego powodu, - szacunek dla partnera, - przekonanie, e mona na liczy w potrzebie, - wzajemne zrozumienie, - wzajemne dzielenie si przeyciami i dobrami, zarwno duchowymi, jak i materialnymi, - dawanie i otrzymywanie uczuciowego wsparcia, _ wymiana intymnych informacji, _ uwaanie partnera za wany element wasnego ycia. Jeeli Czytelnik zacz wanie sprawdza, czy wszystko to czuje wobec kochanej przez siebie osoby, to spiesz doda, e Jego zwizek moe by intymny, nawet jeeli ktrego z powyszych uczu czy zachowa brakuje" w jego zwizku. Albowiem nie wszystkie te uczucia musz by przeywane, a dziaania podejmowane, aby mona byo mwi o zaistnieniu intymnoci. Dla jej pojawienia si wystarczy dowolna konfiguracja wystarczajco duej liczby tych skadnikw. Badania Sternberga i jego wsppracownikw wykazuj rwnie, e struktura intymnoci (czyli skad mieszanki" wymienionych punktw) nie zaley od tego, czy idzie o mio do partnera yciowego, ojca, matki, rodzestwa, czy przyjaciela tej samej pci. Sugeruje to, e cho intymno pojawia si w tych zwizkach z rn moc, jest ona zbiorem przey charakterystycznych dla mioci w ogle, nie za dla jednej tylko jej odmiany. Przeciwiestwem bdzie tu namitno, typowa dla mioci erotycznej lub romantycznej, a raczej nieobecna w mioci do rodzicw czy dziecka. Dynamika (przemiany) intymnoci jest agodna: sia uczu i dziaa skadajcych si na intymno ronie powoli i jeszcze wolniej opada, jak to ilustruje rysunek 1. Pozytywne emocje skadajce si na intymno wynikaj w duej mierze z umiejtnoci komunikowania si, wzajemnego zrozumienia i udzielania sobie wsparcia i pomocy, a takie umiejtnoci wyksztacaj si dopiero w trakcie wzajemnego poznawania si partnerw. W pocztkowym stadium zwizku partnerom czsto trudno jest si porozumie, a wzajemne prby pomagania sobie mog nawet przy najlepszych chciach koczy si niepowodzeniem wskutek nietrafnego rozpoznania i zrozumienia rzeczywistych potrzeb partnera albo te nieumiejtnoci ich zaspokojenia. Jake czsto, gnani niecierpliwoci serca, chcielibymy zrobi dla Niego (Niej) wszystko", cho nie bardzo jeszcze wiemy, co by to waciwie by miao i jak miaoby si dokona. Ta chropowato kontaktw ustpuje jednak w miar upywu czasu i wyksztacania si 10 PSYCHOLOGIA MIOCI scenariuszy" wzajemnych kontaktw, czyli pewnych niezmiennych cigw dziaa obojga partnerw w najczciej powtarzajcych si sytuacjach. Wyksztacenie takich scenaripszy jest pocztkowo silnie nagradzajce i przyjemne dla partner\j/. Na przykad znalezienie skutecznego sposobu pocieszenia partnera, kiedy jest on w depresji, stanowi bardzo przyjemne wydarzenie i dla pocieszanego, i dla pocieszyciela. Ona moe odkry, ze Jemu wcale nie robi si lepiej od szczegowego rozstrzsania problemw stale stwarzanych przez zawistnego szefa, natomiast doskonale dziaa wyjcie do kina czy placek ze liwkami wedug Jej wasnego pomysu. On moe si zorientowa, e sposobem na Jej nieporozumienia z matk nie jest ponawianie propozycji, aby zrezygnowa cakowicie z utrzymywania z matk jakichkolwiek kontaktw, lecz rozmowa o tych dawnych, szczliwych czasach, gdy ktni jeszcze nie byo. I tak dalej. Wzrost liczby takich udanych wzorcw kontaktowania si i umiejtnoci wzajemnego zaspokajania potrzeb przez partnerw wymaga oczywicie czasu i dobrych chci obojga zainteresowanych. W rezultacie intymno ronie do powoli w miar trwania zwizku, jak to ilustruje rysunek/4^J Udane scenariusze, wedug ktrych ukadaj si wzajemne kontakty, maj oczywicie tendencje do utrwalania si wanie dlatego, e s udane li przynosz partnerom rne nagrody. Z tego samego powodu takie udane scenariusze wzajemnych kontaktw automatyzuj si - zaczynaj by odgrywane bez namysu i bez wysiku, a przecie z pozytywnym skutkiem. Jest to przyjemne i kojce, cho tkwi w tym by moe najbardziej zdradliwa puapka wielu zrazu pomylnie rozwijajcych si zwizkw. Ju oto wiemy, czego ukochanemu potpeb^ najbardziej, a w dodatku nikt inny nie wie tego a tak dobrze i przenigdy nie potrafiby rwnie pynnie zrealizowa recepty na szczcie i nagle... okazuje si, e ukochany odchodzi z inn, ktra wcale nie zna ani jego, ani sposobu na jego kopoty z szefem. Co si stao? Dlaczego to, co dotd byo najlepsze, przestao by potrzebne? Nie stao si nic ponad ujawnienie si prawidowoci, ktr wszyscy dobrze znamy - rutyna jest zabjcza dla uczu, szczeglnie pozytywnych. Liczne teorie psychologiczne opisujce pojawianie si i przebieg uczu nie bez podstaw zakadaj, e warunkiem niezbdnym do powstania jakichkolwiek emocji jest przerwanie automatyzmw i pojawienie si zdarze nieoczekiwanych, odbiegajcych od tego, co jest zawsze. Dopki intensywno intymno czas i. i spadek intymnoci w miar trwania zwizku. ;, to dugo, ia, jak wszystko jest jak zawsze, dopty niewole jest mowania si (chyba e zawsze" oznacza stany do ktrych trudniej jest si przyzwyczai mz nych, z natury bardziej podatnych na zobojt rwnie uczucia w zwizku dwojga ludzi p jak dugo partnerzy dowiadczaj niepewno dugo w trakcie ich stosunkw pojawiaj ^ zalL rodzaju chropowatoci" i niespodzianki. Poniewa: w nia udanego zwizku wszelkie zgrzyty stopniowo zanikaj tym samym warunki niezbdne do pojawiania si uczu pozy yw nych, a w konsekwencji - same uczucia (Berscheia Zamieranie uczu zwizanych z i"^080^^ kle bardzo powolne, gdy zanik ten powstrzymuj 12 PSYCHOLOGIA MIOCI zyski" psychiczne wynikajce z wy...
koyot0