R. Jakobson: podświadome modelowanie werbalne w poezji[1]
Czy poeta zawsze jest świadomy istnienia wzorów, odkrytych w jego dziełach przez analizę lingwistyczną? Każda znacząca kompozycja poetycka zakłada celowy dobór materiału słownego. O znaczeniu struktury fonemicznej, morfologicznej i syntaktycznej można przekonać się porównując zachowane warianty wiersza.
Poeci przyznają, że niekiedy w wierszu pojawia się niezależnie od ich woli jakiś rysunek językowy. Metajęzyk poety może pozostawać w tyle za jego językiem poetyckim.
Chlebnikow zauważył skłonność do pięciokrotnych powtórzeń dźwiękowych w poezji, szczególnie w jej odmianach pozarozumowych, swobodnych. Porównał ją do pięciu palców dłoni, do budowy rozgwiazdy i plastra miodu.
Fonologia i gramatyka poezji mówionej prezentują system złożonych i wypracowanych odpowiedniości, które powstały, działają skutecznie i są przekazywane z pokolenia na pokolenie bez jakiejkolwiek świadomości reguł rządzących ich skomplikowaną siecią (s. 156).
Intuicja może być jedynym konstruktorem skomplikowanych struktur fonologicznych i gramatycznych.
[1] ¾ tego artykułu składa się z analizy tekstów rosyjskich (i jednego polskiego). Nie ma tu zbyt wiele teorii, artykuł przyda się bardziej temu, kto chce zobaczyć, w jaki sposób można analizować utwór na poziomie fonologii i gramatyki.
k.feles